สองกรมหมื่นนักเลงสุรา

ทุกยุคทุกสมัยตั้งแต่ในพระราชวังลงมาถึงกระท่อมทับ สุราหรือน้ำจันทน์มักมีบทบาทสำคัญอยู่ และส่วนใหญ่ทำให้เสียหายมากกว่าดี อย่างเรื่องของกรมหมื่นถาวรวรยศและกรมหมื่นอลงกฎกิจปรีชา เจ้านายผู้สูงศักดิ์ ซึ่งถูกประกาศห้ามมิให้ใครเข้าเฝ้า จากพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีความว่า

ประกาศให้ส่งต่อ ๆ ไปในข้าราชการในพระบรมมหาราชวังทุกหมู่ทุกกรมว่า กรมหมื่นถาวรวรยศ กรมหมื่นอลงกฏกิจปรีชา เมื่อเสด็จอยู่วังมักทรงเมาอยู่โดยมาก เพราะฉะนั้นเว้นเสียแต่คนในกรมฝีพายแลเกณฑ์ขาดกวาดสนาม ซึ่งเป็นกรมขึ้นกรมหมื่นถาวรวรยศได้ทรงบังคับบัญชาอยู่ แลกรมแสงปืน แลช่างในกรมแสง ซึ่งกรมหมื่นอลงกฏกิจปรีชาได้ทรงบังคับบัญชาอยู่นั้นแล้ว ห้ามอย่าให้คนอื่นนอกนี้ไปเฝ้าที่วังด้วยธุระใด ๆ ก็ดี ถึงจะมีผู้มาบอกว่ารับสั่งให้หา ก็อย่าให้ไป ให้คอยเฝ้าเอาเมื่อเสด็จเข้ามาในพระราชวังนี้เถิด อย่าให้ไปเฝ้าที่วังเลย เพราะไปพบเสด็จกำลังเมาอยู่ เกลือกจะทรงกริ้วด้วยเหตุอันมิได้ควร แลจะทรงเตะถีบชกถองทำการเกิน ๆ ถ้าแต่เหตุนั้นเกิดวิวาทกับข้าในกรมแลผู้ใดที่วังนั้นขึ้นด้วย​ก็จะหาพยานยาก ผู้ตัดสินก็จะตัดสินยาก เพราะได้ประกาศไว้แต่ก่อนแล้วว่าอย่าให้ผู้ใดเข้าไปวิวาทกับเจ้าของบ้าน ถ้าใครเข้าไปวิวาทจะเอาเป็นแพ้เจ้าของบ้านดังนี้ ที่วังเจ้าต่างกรมสองวังนี้ พระองค์เจ้าเจ้าวังมิปรกติ มักทรงเมาอยู่ไว้ใจยาก มักจะก่อความขึ้นง่าย ๆ เพราะฉะนั้น ให้ข้าราชการตำแหน่งอื่นนอกจากกรมที่บังคับไว้นั้น เว้นเสีย อย่าเข้าไปเลย ถึงมีเหตุที่ควรจะเฝ้าก็ให้คอยเฝ้าในพระราชวังนี้เถิด แลกรมที่ออกชื่อมาก่อน ว่าเป็นกรมขึ้นอยู่ในบังคับพระองค์เจ้าสองกรมนั้น เมื่อมีเหตุในรายการควรไปเฝ้า หรือมีรับสั่งให้หาไปด้วยราชการที่ต้องไปเฝ้า ถึงกระนั้นก็ให้ระวัง เมื่อเวลาเจ้าทรงเมาอยู่ อย่าเข้าไปเฝ้า แลอย่าทุ่มเถียงให้ขัดเคืองขึ้นได้ อนึ่ง ถ้ามีการด่วนหรือการที่ควรข้าราชการจะไปที่วังทั้งสองนั้น คือมีพระบรมราชโองการรับสั่งให้ไปเชิญเสด็จก็ดี ทูลถามการงานใด ๆ ก็ดี เชิญพระอาการก็ดี เมื่อไปถึง พบเสด็จหรือมิพบเสด็จ หรือไปพบเมาอยู่อย่างไร เมื่อไม่ได้ราชการตามพระราชประสงค์ให้กลับมากราบทูลพระกรุณาในทันทีอย่ารอไว้ช้า เมื่อเสด็จขึ้นแล้ว ก็ให้จดหมายส่งเข้ามาข้างในตามเหตุนั้น ในการที่มีพระบรมราชโองการรับสั่งใช้ไป ถึงมีวิวาทบาดคล้องขึ้น จะเอาตามประกาศไว้ก่อนไม่ได้ ชื่อว่าข้าในกรมข่มเหงผู้ถือรับสั่ง อนึ่ง ใคร ๆ ก็ดี เมื่อเจ้าบ้านเจ้าวังไปเชิญไปหาตัวคนบ้านอื่นมาในวังในบ้านของตัวแล้ว ผู้ที่ต้องเชิญให้หามาเองก็ดี แต่มาพูดจาขัดคอกับเจ้าของวังเจ้าของบ้าน ชกตีกับเจ้าของวังเจ้าของบ้านขึ้น จะตัดสินเอาเป็นบุกรุกไม่ได้ เพราะเจ้าของวังเจ้าของบ้านไปหามาเอง ยอมให้เข้าไปเอง ต่อผู้ที่มานั้นคุมสมัครพรรคพวกก็ดี แต่ตัวก็ดี บุกรุกเข้าไปเอง ไม่มีความยอมแต่เจ้าของวังเจ้าของบ้านก่อน จึงควรว่าบุกรุกได้

ประกาศมา ณ วันเสาร์ เดือนยี่ ขึ้นสิบสองค่ำ ปีมะเมีย สัมฤทธิ์ศก เป็นวันที่ ๒๘๕๗ ในรัชกาลปัจจุบันนี้

----------------------------