วันที่ ๒๖ เมษายน พ.ศ. ๒๔๗๖ น

​ตำหนักปลายเนีน คลองเตย

วันที่ ๒๖ เมษายน ๒๔๗๖

กราบทูล สมเด็จกรมพระยาดำรงฯ ทราบฝ่าพระบาท

พระดำรัสตรัสแนะเรื่องคอสองพาไลพระที่นั่งพุทไธสรรยนั้นถูกต้อง เกล้ากระหม่อมนึกไม่ทัน จะไปเถียงกับเฃาใหม่

หนังสือพิมพ์ที่ลงเรื่องความประพฤติของเด็กหนุ่มสมัยนี้ ตลอดถึงลูกเสือ เกล้ากระหม่อมได้อ่านพบ นึกสังเวชใจอยู่แล้ว ได้ตัดเอาไว้ด้วยซ้ำ ตั้งใจว่าจะกราบทูล แต่แล้วลืมไปเสีย

พระดำรัสแนะนำเรื่องเฃ้าหลาม เกล้ากระหม่อมได้เคยปฏิบัติมาก่อนแล้วเมื่อเวลาเดิรทางกันดาร เจ้าพระยาเทเวศรสอนให้ ท่านได้ตัวอย่างมาจากพวกพนักงานกรมม้า เวลาเฃาพาม้าออกไปรับเสด็จพระราชดำเนิรประพาสหัวเมือง เฃาใช้เฃ้าหลามกันทั้งนั้น เปนการสดวกที่ไม่ต้องหุงหาเสียเวลาเดิรทาง เวลาเยนหยุดพักหุงอาหารเลี้ยงกันแล้ว เฃาก็เผาเฃ้าหลามติดไปทีเดียว พอเช้ามืดก็แจกเฃ้าหลามกัน แล้วต่างก็ขึ้นม้าพากันไปทีเดียว จะไปหยุดกินกันที่ไหนก็ได้ แต่เฃาไม่ได้กินกับไข่ เฃากินกับปลาแห้งปิ้งหรือเนื้อเค็มย่าง ซึี่งเตรียมไปด้วยพร้อมเหมือนกัน เกล้ากระหม่อมมาแผลงออกไป กินกับปลาแห้งผัดเนื้อผัด ลางทีลามไปเปนไส้กรอกเจ๊ก ดีพอใช้ รู้สึกเหมือนกินเฃ้าเหนียวหน้าปลาแห้ง รับประกันว่าอร่อยกว่ากินกับไข่ไก่ต้มจิ้มเกลือพริกไทยเปนแน่นอน วิธีใช้เฃ้าหลามเวลาเดิรทางเหนจะใช้มานานแล้ว ลักษณที่กรอกเฃ้าใส่ปล้องไม้เผาไฟนั้น มันส่ออยู่ในตัวแล้วว่าเปนของทำกินในป่าที่กันดาร ทางโคราชเฃ้าใช้เฃ้าต้มเปนของกินเดิรทาง คือเฃ้าห่อใบตองมัดต้ม ลักษณก็อย่างเดียวกับเฃ้าหลาม แต่ละเอียดกว่าที่ยังต้องมีหม้อไหสำหรับต้ม

ในการเดิรทางนั้น หลวงขจรยุตกฤตย์แกสอนให้เกล้ากระหม่อมอีกอย่างหนึ่ง ว่าเสื้อผ้าใส่ปี๊บอย่างเดียวกับสะเบียงอาหาร​เปนดีกว่าอื่น ฝนตกก็ไม่เปียก กระทบเสียดสีอะไรก็ไม่ฉีกขาด ราคาก็ถูกว่าซื้อหีบหนังฝรั่ง แล้วก็เปนใบเล็กๆ หาที่ประทุกได้ง่าย แบกหามก็ไม่หนักหนา ใบเดียวไม่พอก็เอาหลายๆ ใบ ฃาดหม้อเอาต้มน้ำหรือหุงเฃ้าก็ได้ ที่ใส่สะเบียงไปกินหมดแล้วก็ทิ้งเลย ไม่ต้องเสียแรงหิ้วเอาไป เพราะราคามันถูก หาก็ได้ง่าย เอามาทะลวงด้านฃ้างบนออกทิ้งเสีย แล้วจ้างเจ๊กทำฝาปิด ทำหูร้อยเชือกสำหรับหิ้วหาม ไม่ถึงสองสลึงก็ใช้ประโยชนได้มาก ควรใช้ปี๊บล้วนไม่ควรใช้อื่น แกพูดถูกต้องที่สุด แกเดิรทางกลางป่าตรวจสายโทรเลข แกทำอย่างนี้เปนนิรันดร

การไปเที่ยวมณฑลนครศรีธรรมราช ตกลงยืดวันออกไปอีก ๗ วัน เพราะตามระยะที่ทรงกะประทานอยู่ฃ้างจะวิ่งจัด สิ่งที่อยากเห็นเช่นเรือขุดดิบุกก็ไม่มีวันจะไปดู จึ่งยืดออกเพื่อเที่ยวซดๆ สักหน่อย ออกจากกรุงเทพฯ ด้วยเรือมาลินีวันที่ ๖ พฤษภาคม กลับด้วยเรือวลัยถึงกรุงเทพฯ วันที่ ๑ มิถุนายน

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด