วันที่ ๒๒ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๗๖ น

​พัทลุง

วันที่ ๒๒ พฤษภาคม ๒๔๗๖

กราบทูล สมเด็จกรมพระยาดำรง ทราบฝ่าพระบาท

ขอประทานกราบทูลรายงานต่อที่จดหมายกราบทูลมาจากนครศรีธรรมราช

วันที่ ๑๙ ออกจากนครศรีธรรมราชโดยทางรถไฟไปเมืองตรัง รุ่งขึ้นวันที่ ๒๐ ไปเที่ยวกันตัง ขากลับแวะที่คอนธานีดูหลักเมือง ไม่น่าดูอะไร เป็นหลักทำด้วยไม้ผุแล้ว เคยมีศาลแต่พังเสียแล้ว เฃาปีนะไปไม่ได้ เพราะฝนตกมาก ทางเปนโคลนเปนหล่ม วันที่ ๒๑ ไปที่ช่องดูน้ำตก รับประทานอาหารกลางวันแล้วฃ้ามไปพัทลุง เขาจัดให้พักที่พัททาคารลำปำ

ได้พบหีบหนังสือใหญ่ อย่างก้นสอบปากผายมีฐานรองที่พัทลุงใบหนึ่ง เขียนลายรดน้ำเปนฝีมือรุ่นครูวัดเซิงหวาย ด้าน​หน้าเป็นรูปภาพแกมกนก มีรูปพระแผลงรูปหณุมาน รูปกินนรคู่หนึ่ง นกอินทรีย์คู่หนึ่ง สิงห์โตคู่หนึ่ง ราชสีห์คู่หนึ่ง คชสีห์คู่หนึ่ง กวางคู่หนึ่ง ด้านฃ้างเขียนกนกพะเนียง เบื้องล่างมีรูปฤษีกับสัตว์ป่า ด้านหลังเฃียนลายนกไม้ ด้านหน้าเฃียนเรียบร้อยพอสมควร ด้านฃ้างหวัดไปหน่อย ด้านหลังหวัดมาก แต่ก็ยังปรากฎว่าเปนฝีมือเขียนอันชำนาญ เห็นจะเปนการทำปล่อยหัวเมือง เปนของวัด “เจ็นออก” (“ออก” หมายความว่าตะวันออก มีวัด “เจ็นตก” อีกวัดหนึ่งอยู่เปนพยาน “เจ็น” กลัวจะเปนคำเขมร “เจญ” แปลว่า ออก ซึ่งคู่กับ “จุล” ซึ่งแปลว่า เฃ้า) สมภารเจ้าของหวงหนักหนา ลางทีจะเปนเพราะความหวงแหนนี้เอง จึ่งยังอยู่ไม่ตกไปในมือฝรั่ง ถ้ามีผู้หวงแหนรักษาไว้กับที่ได้ก็ดี แต่ถ้าจะรักษาไว้ไม่ได้ก็ควรเก็บเฃ้าไปเสียที่พิพิธภัณฑ์กรุงเทพฯ อาจเอาเฃ้าไปได้ด้วยเดิรทางพูดกับเจ้าคณะมณฑล คิดว่ากลับเฃ้าไปจะลองให้ฃ่าวแก่นายกราชบัณฑิตยสภา จะต้องการหรือไม่ก็ไม่ทราบ

​พรุ่งนี้วันที่ ๒๓ จะกลับไปสงขลาโดยทางทะเลสาบ เวลายังมีเหลือ คิดจะแพ่นออกไปปัตตานีด้วย เกล้ากระหม่อมกับทั้งบุตรภรรยาที่มาด้วย ต่างสนุกสบายด้วยกันทั้งสิ้น

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด