วันที่ ๑๔ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๗๖ ดร

​สำนักดิศกุล, หัวหิน.

วันที่ ๑๔ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๔๗๖

ทูล สมเด็จกรมพระนริศรฯ

หม่อมฉันได้รับลายพระหัตถ์ประทานมาจากเมืองสงขลา พอเหมาะแก่ใจด้วยบ่นกับลูกว่าคิดถึงตั้งแต่เขาไปถึงกรุงเทพฯ คลาดกัน จนกลับออกมาถึงหัวหินยังบ่นว่า ควรจะเขียนหนังสือส่งไปถวายได้ ได้รับลายพระหัตถ์จึงพอเหมาะ

คุณโตน่าจะเปนพวกเดียวกับหญิงพูน ไปทะเลทีไรก็เรียกได้ว่านอนตลอดทางทุกที บางคนก็เปนแต่แรก ๆ ไปทีหลังหาย แต่บางคนก็ไม่รู้จักหาย เรื่องเมาคลื่นนี้ชอบกล เมื่อหม่อมฉันไปยุโรปคราวหลัง กัปตันเรือลาแลนเดียให้หม่อมฉันยืมหนังสือมาอ่านเล่ม ๑ ผู้แต่งเปนหมอประจำเรือเมล์ที่ข้ามมหาสมุทร์ระหว่างยุโรปกับอเมริกา กล่าวว่าโรคเมาคลื่นนั้นเปนแต่ฉะเพาะคนฉกรรจ์ ถ้าคนแก่หรือเด็กที่ยังเยาว์ไม่เมา เผอิญเมื่อไปเรือในเที่ยวนั้น หม่อมฉันไม่เมาคลื่น ก็นึกว่าคงเปนเพราะแก่ตรงตามที่ตาหมอว่า แต่เมื่อขากลับเรือมาถูกคลื่นใหญ่วันหนึ่ง คนโดยสารเมาคลื่นกันหลายคน ตัวหม่อมฉันก็เมาด้วย จึงกลับความเห็นเปนอย่างเดิมว่าเปนด้วยตัวคน มิได้เกี่ยวแก่อายุ แต่หญิงพูนเธอมีเรื่องส่วนตัวของเธอ อยู่ข้างพิสดารด้วยไปถึงไหนใครรู้ว่าเมาคลื่นก็บอกยาให้ด้วยสงสาร ทั้งยากินยาฉีดและที่สุดขี้ผึ้งเก๋าเอียะอย่างหนึ่งซึ่งสำหรับใช้ปิดท้องแก้เมาคลื่น ไม่รู้ว่าได้ลองยามากี่อย่าง ก็ไม่เห็นหาย แต่ก็ไม่ตาย เปนแต่นอนแฟบให้เขาหยอดน้ำหยอดเข้ากินไปตั้ง ๒๐ วัน รอดที่พอขึ้นบกก็หายสนิทเปนปลิดทิ้ง ขอได้โปรดบอกคุณโตด้วยว่าถ้าคร้ามคลื่น ขาเสด็จกลับขอให้เชิญเสด็จกลับมาทางรถไฟจะได้แวะหัวหิน

ขอถวายรายงานการที่หม่อมฉันเข้าไปถึงกรุงเทพฯ ที่จริงเดิมไม่ได้คิดว่าจะไป หมายจะไปทำวิธีวิศาขบูชาที่วัดหัวหิน แต่เมื่อก่อนวันวิศาขบูชาสักสองสามวันเดิรไปเที่ยวเตร่กับหญิงเหลือ ผ่านไปในวัดเห็นเขากำลังปลูกโรงโกงต่าง ๆ ถามได้ความว่าเปนโรงหนังโรงละคอนเครื่องมโหรศพ จะมีในงานไหว้พระบาทซึ่งพระครูจัดพ่วงเข้ากับวิศาขบูชา หม่อมฉันรู้สึกว่าไม่มีสมาธิ จึงกลับใจในเดี๋ยวนั้นว่าจะเข้าไปทำวิศาขบูชาที่กรุงเทพฯ พอไปถึงสถานีหัวลำโพงพบเจ้าพระยาวรพงศมาคอยอยู่ บอกว่าเดิมกะจะให้สมเด็จกรมพระสวัสดิ์เปนผู้แทนพระองค์ในพระราชพิธี แต่เธอเสด็จไปหัวหินเสียในเช้าวันนั้น ขอให้หม่อมฉันเปนผู้แทนพระองค์ ก็รับตกลง

​วันขึ้น ๑๔ ค่ำ การตั้งเปรียญ ได้นึกไปจากบ้านว่าจะนั่งหรือยืนถวายไตรและพัดแก่เปรียญจะดี ด้วยจำนวนเปรียญที่เคยทรงตั้งนับสองร้อย เกรงจะยืนทำการประเค็นกว่าชั่วโมงไม่ไหว แต่เมื่อเข้าไปถึงก็สิ้นวิตก ด้วยปีนี้มีการเปลี่ยนแปลง เขาคัดแต่เปรียญ ๙ ประโยคมาจน ๖ ประโยคเข้าไปรับต่อพระหัตถ์ รวมเบ็ดเสร็จ ๒๕ องค์ประเดี๋ยวเดียวก็แล้ว วันขึ้น ๑๕ ค่ำเวลาเช้าทำวิธีวิศาขบูชาที่บ้านตามเคย ตอนกลางวันได้นิมนต์สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์มาสนทนากันที่บ้าน เวลาค่ำเข้าไปทำพิธีเดิรเทียนในวัดพระแก้ว มีเจ้านายข้าราชการไปมากพอใช้ไม่โหรงเหรงดังหม่อมฉันคาดไว้ วันแรมค่ำ ๑ ตอนเช้าประกอบกิจธุระและเที่ยวเยี่ยมเยียนมิตรสหายที่ป่วยเจ็บ เวลาค่ำไปบูชาพระชินสีห์ที่วัดบวรนิเวศ รุ่งขึ้นวันแรม ๒ ค่ำกลับมาหัวหิน ขอถวายพระกุศล

หวังใจว่าจะทรงเปนสุขสำราญได้เที่ยวเตร่พอแก่พระประสงค์ และบรรดาผู้ที่โดยเสด็จจะมีความสุขสบายทั่วกัน

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด