วันที่ ๑๗ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๗๖ น

​ตำหนักปลายเนีน คลองเตย

วันที่ ๑๗ กุมภาพันธ์ ๒๔๗๖

กราบทูล สมเด็จกรมพระยาดำรง ทราบฝ่าพระบาท

ลายพระหัดถ์ลงวันที่ ๗ กุมภาพันธ์ ได้รับประทานแล้ว พร้อมทั้งจดหมายเรื่องเสด็จไปสุมาตราประกอบด้วยรูปถ่าย เปนพระเดชพระคุณหาที่สุดมิได้ แต่อ่านแล้วรู้สึกจับใจน้อยกว่าที่คาดไว้เปนอันมาก เสียใจ อ้ายปราสตากีที่นิยมชมชื่นกันนั้นไม่มีอะไรนอกจากไปรื่นรมความหนาวกันตามประสาฝรั่ง เพียงรู้สึกว่าเหมือนบ้านเกิดเท่านั้น เกล้ากระหม่อมเปนไทยแท้ ฟังตรัสเล่าก็สิ้นอยาก นึกไม่ไป ถูกปรอท ๕๐ เข้าตายไม่ได้กลับแน่ สู้เรื่องราวที่ตรัสเล่าทางปินังไม่ได้ ฟังพอใจสนใจมากกว่า

Thai Phusam นึกแปลไม่ออก แต่สงสัยว่าจะเกี่ยวของกับคำ ปุษย คือเดือนญี่สมเปนพิธีถีบชิงช้ามากที่สุด ที่ล่ามาตั้งเดือนสาม จะเปนด้วยอำนาจอธิกมาศ มาฆบูชาของเราปีนี้ก็เลื่อนมาเปนเดือนสี่ การพิธีถีบชิงช้านั้นมีแห่เทวรูปอยู่เปนที่ตั้ง ที่นครศรีธรรมราชเขาก็แห่จากสถานเหนือไปตั้งบูชาที่สถานใต้ อย่างเดียวกับที่ปินัง แต่ในกรุงเทพฯ มีสถานเดียว กลายเปนแห่เข้าไปในวัง เดิมทีจะเอาเข้าไปตั้งในพระราชมนเทียรถวายทรงบูชากระมัง รถเงินนั้นก็รถบุษบกฮินดูตรงๆ จับใจที่มีฉัตรเราดีๆ นี้อยู่ทั้ง ๘ มุม อย่างแว่นฟ้าทองคำรองบุษบกของเรานี้ด้วย พวกขอพรก็ไปรับการทำขวัญแน่แท้ทีเดียว แต่อ้ายการทรมานกายแก้บนนั้นเราไม่มีเลย พวกฮินดูอยู่ข้างถนัด มีทำอะไรกันอย่างไม่ควรทำ จนฝรั่งต้องห้ามก็มาก

ในกรุงเทพ ฯ วันนี้เขาชักศพทหาร การทำเมรุใหญ่โตกินหมดทั้งสองแปลง แปลงเหนือเปนเมรุกับทั้งสิ่งห้อมล้อม แปลงใต้เปนโรงมโหรศพ โรงที่ทูลถวายมาก่อน ตั้งชื่อว่าโรงกงเต๊กนั้น เปนโรงกงเต๊กจริง ๆ พรุ่งนี้เขาจะเผา แล้วเก็บกระดูกไปทำบุญที่วังบางขุนพรหม

ขอประทานโทษ หนังสือถวายเมล์นี้ เรื่องราวน้อยไป นึกอะไรไม่ทัน ขอประทานแก้ตัวเมล์หน้า

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด