วันที่ ๓ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๗๖ น

​ตำหนักปลายเนีน คลองเตย

วันที่ ๓ กุมภาพันธ์ ๒๔๗๖

กราบทูล สมเด็จกรมพระยาดำรง ทราบฝ่าพระบาท

เกล้ากระหม่อมได้รับประทานไปรษณียบัตร อันโปรดประทานไปแต่เกาะสุมาตรา มีรูปคนป่าถือหน้ากากกับมือไม้ มีความพิสวงหลงไหลเปนอันมาก สังเกตหน้าตาคนดูก็ดี ไม่สมเปนป่าเถื่อนจนถึงแก่จะกินคนเลย หน้ากากนั้นเห็นจะไม่ใช่สำหรับเล่นละคอน เพราะเห็นมีกปาลมาลินรัดอยู่บนกระมวดชฎา น่าจะเปนสำหรับแต่งตัวเปนเจ้าผีที่นับถือของเขาในพิธีอันใดอันหนึ่ง ซึ่งเคยเห็นอย่างประเพณีชาวป่าแต่จะเปนที่ไหนก็ลืมเสียแล้ว ฝรั่งเขาถ่ายรูปตีพิมพ์มา ที่ไหนเล่านึกขึ้นได้ ปู่เยอ ย่าเยอ กับสิงห์กับ ของเราก็มี ทำนองเดียวกัน

ขอประทานกราบทูลให้ทรงทราบว่า วันที่ ๑ ถึงวันที่ ๓ มีนาคม จะมีการพระราชทานเพลิงพระศพพระองค์เจ้าอรุณวดีที่วัดเทพศิรินทราวาส และทำงานพระศพพระองค์เจ้าอรประพันธรำไพต่อไป ตั้งแต่วันที่ ๓ ถึงวันที่ ๕ มีนาคม หมายกำหนดการสองงานนั้น เกล้ากระหม่อมได้พุ้ยให้เขาเขียนพระโกศเปนพระลอง และประกอบนอกเปนพระโกศ ตามแบบสมเด็จพระบรมศพ ซึ่งฝ่าพระบาทมีพระประสงค์ให้เปนเช่นนั้นเสร็จไปเรียบร้อยแล้ว และจะยึดเปนแบบตลอดไป พระศพเจ้าดารารัสมีพระราชชายา ก็จะมีงานพระราชทานเพลิงที่เชียงใหม่ แต่จะเปนเมื่อไรยังไม่มีกำหนดแน่ เจ้าหลวงขอให้ทำบุญร้อยวันแล้ว คงตกไปเดือนเมษายนสงกรานต์แล้ว โปรดเกล้าฯ ว่าให้พระบรมวงศองค์หนึ่งขึ้นไปพระราชทานเพลิงแทนพระองค์

ตามรายงานการทำเมรุทหารที่ทูลมาก่อนผิด เพราะดูแต่กรุย เอากรุยรั้วเข้าปนกับเรือน บัดนี้เขาสร้างขึ้นเปนรูปแล้ว ตัวเมรุอยู่ตรงกลาง ตั้งฐานคั่นกะไดขึ้นใหญ่โต รูปร่างเหมือนปฐมบรมราชานุสสาวรีย์เก่า ขนาดสูงก็ปานกัน บนนั้นเพิ่งจะยกเสา รูปร่างจะเปนอย่างไรยังไม่เห็น ต่อเมรุออกมาไว้ชาลที่เวียนเมรุ นอกนั้นกั้นรั้ว ๓ ด้าน เว้นด้านตะวันตก ตัดกลางเปนช่องเข้า สี่มุมเปนซ่าง นอกออกมาทางด้านตะวันตกปลูกเปนพลับพลายาวเต็มทั้งด้าน ทางด้านเหนือมีโรงอีกหลังหนึ่ง จะใช้อะไรไม่ทราบ แต่จะตั้งชื่อว่าโรงกงเต๊ก ซ่าง พลับพลา และโรงกงเต๊ก ทำรูปเปนตึกสมัยใหม่อย่างศาลาเฉลิมกรุง

​อากาศกรุงเทพฯ หนาวพ้นไปแล้ว เวลากลางวันเมื่อวานนี้เหื่อไหล ตั้งใจคอยฟังเรื่องสุมาตราซึ่งฝ่าพระบาทจะทรงบรรเลงประทาน

รำลึกถึงฝ่าพระบาทกับหลาน ๆ เกล้ากระหม่อมกับทั้งบุตรภรรยาสบายอยู่สิ้น กราบถวายบังคมแทบฝ่าพระบาท

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด