ไม้เรียว

[๑] ......อย่าง คือความเห็นของมารดากับบุตรไม่ตรงกัน จึงเกิดขัดกันขึ้น

[๒] ......กระด้าง ถ้ามารดาให้บุตรชะนะทุกทีไป บุตรก็ได้ใจ ต่อไปก็จะเอาชะนะร่ำไป

[๓] ......ตี มารดาที่เลี้ยงบุตรให้ดื้อ โดยยอมให้เอาชะนะ เมื่อโกรธและไม่ยอมทีไรก็ต้องตีกัน

[๔] ......ชั่ว ถ้าใช้วิธีตีตั้งแต่เล็ก ไม่ทันไรก็หนักไม้ ต้องตีหนักขึ้นทุกที จนเป็นอย่างที่เรียกว่า “แก่นแก้ว”

[๕] ......เมือง อ้ายเสือคนหนึ่งต้องมีลูกสมุนหลายคน พวกเหล่านี้เพาะเด็กให้เสีย กลายเป็นคนรกโลกไปหมด

[๖] ......คุณธรรม กำลังใจแข็งแรงของเด็กนั้นเป็นคุณธรรม ถ้าอบรมดีก็ดีไป ถ้าอบรมผิดก็เป็นการทำลายคุณธรรมนั้นแล

[๗] ......ใจ มีเด็กที่ดื้อแก่คนอื่นหมดทั้งบ้าน จะยอมทำตามคำมารดาคนเดียวเท่านั้น ทั้งนี้เพราะมารดารู้จักอบรมบุตรด้วยใช้อำนาจความรัก อันเป็นน้ำเย็น จนเอาชะนะใจที่แข็งนั้นได้

[๘] ......ผู้ใหญ่ คือทั้งฝ่ายเด็กและผู้ใหญ่ยอมอยู่ในอำนาจแห่งเหตุ ถือที่ถูกเป็นใหญ่

[๙] ......ไป ผู้ใหญ่ถูก เด็กก็ยอม แม้เด็กถูก ผู้ใหญ่ก็ยอม

[๑๐] ......ที การตามใจในที่ผิดก็ดี ปล่อยตามใจพอให้แล้วกันไปก็ดี ล้วนเป็นเหตุให้เด็กได้ใจ และไม่ยอมอยู่ในอำนาจเหตุผลต่อไป

[๑๑] ......ที่ การอยู่ในอำนาจเหตุผล และยอมตามฝ่ายถูกนี้ ไม่เป็นการลดเกียรติ แม้ผู้ใหญ่ก็ยอมเด็กได้ ทำให้ดี กลับเป็นตัวอย่างที่สอนอย่างงดงามเสียอีก

[๑๒] ......เหล็ก มีเรื่องเล่ากันว่า ครูใหญ่คนหนึ่ง มีไม้เรียวอาญาสิทธิ์ไว้สำหรับโรงเรียนอันหนึ่ง เขาเอาแผนที่เก่าม้วนไม้เรียวนั้นเข้าไว้ แล้วก็เก็บใส่ตู้ลั่นกุญแจ เมื่อจะใช้ต้องไปไขกุญแจหยิบม้วนนั้นออกมา คลี่แผนที่เอาไม้เรียวออก กว่าจะเสร็จธุระเหล่านี้ ถ้าเขามีโทสะอยู่บ้าง โทสะนั้นก็จะคลาย เขากลับได้สติดี

[๑๓] ......ชัย ข้าพเจ้าเคยพบมารดาที่รักบุตรใช้คำว่าอย่างนี้ “ทำอย่างนั้นสิลูก แม่ถึงจะรัก ทำอย่างนี้ แม่ไม่รักละ ลูกรักของแม่ต้องไม่ทำอย่างนั้น ลูกรักแม่ ต้องไม่ขัดใจแม่” ฝ่ายลูกก็รักแม่ ไม่อยากขัดใจแม่ กลัวแม่โกรธ เมื่อแม่โกรธแล้ว แม่ก็จะไม่รักและไม่ตามใจ ลูกที่แม่รักและอบรมดี ย่อมรู้สึกอย่างนี้

[๑๔] กะจี้หริด กะจ้อยร่อย, เล็ก, น้อย

[๑๕] ......ตน การตัดสินเอาตามชอบใจโดยไม่ใช้ดุลยพินิจ คือไม่ฟังเสียงของอีกฝ่ายหนึ่ง เรียกว่าตั้งศาลเตี้ย ณ ศาลเตี้ยนี้ Might is Right.