สามสอน

[๑] โอวาทานุสาสนี โอวาท-อนุสาสนี คำตักเตือนพร่ำสอน

[๒] ......ค่ำเช้า ฟังเครื่องวิทยุกระจายเสียงจากที่ต่างๆ ถ้าจะฟังจากยุโรปจะต้องลุกขึ้นฟังราว ๑ หรือ ๒ นาฬิกา เพราะเวลาเคลื่อนกัน ถ้าจากอเมริกา จะต้องผิดกันตั้ง ๑๒ ชั่วโมง

[๓] ......ไว้ ช่างวิเศษเขียนให้ดูเหมือนมีชีวิตจิตต์ใจได้

[๔] ......เทศนา ลักษณะการประพันธ์ ท่านแบ่งเป็น ๓ โวหาร คือ ๑ พรรณนาโวหาร ได้แก่เล่าบอก, ๒ บรรยาโวหาร ได้แก่ชี้แจงโดยละเอียด ๓ เทศนาโวหาร ได้แก่สั่งสอน

[๕] ......เอง เขตต์มูลศึกษาอายุ ๔ ถึง ๖ ขวบ ยังไม่ใช้หนังสือ ใช้สมุดภาพและเครื่องเล่นต่าง ๆ แทน มีการขับร้องทำท่าเป็นเครื่องสนุกตลอดเวลา

[๖] ......ประชา ภาพอนามัยต่าง ๆ ที่พิมพ์หรือติดตามที่ต่าง ๆ

[๗] ......จริง มีคำเปรียบของไม่มีรสว่า ‘จืดเป็นน้ำยาเย็น’ ในที่นี้เปรียบคำสอนตรง ๆ ว่าเช่นนั้น และเป็นยานอนหลับ

[๘] ......เสีย นิยมกันว่าในงานเลี้ยงอาหารควรพูดแต่เรื่องสนุก ไม่ควรพูดถึงการงาน ในที่นี้กล่าวเย้ยว่า ถ้ามีแต่พูดการงานไม่รู้จักจบ แม้ระวางอาหารมื้อเดียวก็พอที่จะทำให้ท้องขึ้นและธาตุเสีย

[๙] ครุ่น อาการของใจที่ดูดดื่ม

[๑๐] เช่น แบบอย่าง

[๑๑] ......แถลง เรื่องแสดงดีด้วยความเป็นไปของโลก ย่อมปรากฏชัดในทางดีทางชั่ว ให้เป็นคติสอนใจ ทางชั่วก็ปรากฎชัดว่าห้าม ผิดกับเรื่องไม่ดี ซึ่งกลายเป็นสอนให้ทำชั่ว

[๑๒] ......ยา คำว่า ‘ยาหม้อใหญ่’ หมายความว่าขื่นขม กินยาก ใช้เปรียบกับคำสอนที่ขื่นขม ไม่ชวนฟัง ไม่เหมือนคำสอนที่ปรุงรสอร่อย ซึ่งเปรียบด้วยขนม

[๑๓] ......แล เรื่องอ่านเล่น Novel ที่เป็นคติดี อ่านสนุกและจับใจด้วย เมื่ออ่านจบแล้วก็ได้คติคือ คำสั่งสอนนั้นโดยไม่รู้ตัว เท่ากับเรียนจากเล่น

[๑๔] เวที ที่แสดง มักยกพื้นสูงให้ดูได้ทั่ว เช่นเวทีละครหรือภาพยนตร์

[๑๕] ......ใจ ใจคนเราอาจปลุก หรือผันแปรให้เปลี่ยนไปได้ด้วยความอบรม ท่านจึ่งว่า ‘เข้าฝูงหงษ์เป็นหงษ์ ลงฝูงกาเป็นกา’

[๑๖] ......โลก ความเป็นไปในโลกที่ตำตาเราอยู่ทุกวัน นับเป็นการแสดงของโลกการแสดงบนเวที จะเป็นการเล่นอะไรก็ตาม ถ้าให้เห็นจริงจังจนอาจนึกฝันว่าเป็นความจริงได้ ก็ไม่ผิดกับการแสดงของโลก

[๑๗] ......จำลอง โดยอรรถดังกล่าวแล้ว การแสดงเช่นนั้นบนเวที จึงเปรียบในที่นี้ว่าเป็นการจำลองเล็ก ๆ

[๑๘] ......เร็วดี โลกจำลองนี้ เพื่อแสดง รัก, โศก, สนุก, กรรม (คือการกระทำทั้งดีทั้งชั่วที่ต้องให้ผลต่อไป), โชค, ความเกิด, และความเป็นอยู่, เปรียบเทียบให้เห็น คนดีที่ควรเอาอย่าง คนชั่วที่ควรสำนึกไว้ได้อย่างรวดเร็ว คือไม่ต้องรออยู่ช้านาน ดังดูความเป็นไปในโลกเอง

[๑๙] วรรณวาด เปรียบการแต่งหนังสือด้วยวาดรูปภาพ เพราะก็อาจแสดงชีวิตจิตต์ใจได้เหมือนกัน

[๒๐] ......นิยม สำมะโนครัวของเราสิบสองล้าน แต่หนังสือจะดีเพียงไร ยกเสียแต่หนังสือเรียนซึ่งการเรียนบังคับ เมื่อพิมพ์ครั้งแรก จำหน่ายได้ตั้งพันฉบับ ก็เป็นอย่างวิเศษแล้ว นี้เป็นพะยานว่าคนยังอ่อนการศึกษาอยู่มาก