- คำนำ
- พระประวัติ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
- พระนิพนธ์ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
- ปรารภเรื่อง
- ฉันท์วรรณพฤติ
- ๑. ชื่อตะนุมัชฌาฉันท์
- ๒. ชื่อกุมาระลฬิตาฉันท์
- ๓. ชื่อจิตรปทาฉันท์
- ๔. ชื่อวิชชุมมาลาฉันท์
- ๕. ชื่อมาณะวะกะฉันท์
- ๖. ชื่อหละมุขีฉันท์
- ๗. ชื่อรุมะวดีฉันท์
- ๘. ชื่ออุปัฐฐิตาฉันท์
- ๙. ชื่ออินทวิเชียรฉันท์
- ๑๐. ชื่ออุเปนทวิเชียรฉันท์
- ๑๑. ชื่ออุปชาติฉันท์
- ๑๒. ชื่อสุมุขีฉันท์
- ๑๓. ชื่อโทธะกะฉันท์
- ๑๔. ชื่อสาลินีฉันท์
- ๑๕. ชื่อธาตุมมิสสาฉันท์
- ๑๖. ชื่อสุรสะสิรีฉันท์
- ๑๗. ชื่อรโธทธตาฉันท์
- ๑๘. ชื่อสวาคตาฉันท์
- ๑๙. ชื่อภัททิกาฉันท์
- ๒๐. ชื่อวังสัฐะฉันท์
- ๒๑. ชื่ออินทวงษฉันท์
- ๒๒. ชื่อโตฏกฉันท์
- ๒๓. ชื่อทุตะวิลัมพิตะมาลาฉันท์
- ๒๔. ชื่อปุฏะฉันท์
- ๒๕. ชื่อกุสุมะวิจิตรฉันท์
- ๒๖. ชื่อภุชงคปยาตฉันท์
- ๒๗. ชื่อปิยังวทาฉันท์
- ๒๘. ชื่อลลิตาฉันท์
- ๒๙. ชื่อปมิตักขราฉันท์
- ๓๐. ชื่ออุชลาฉันท์
- ๓๑. ชื่อเวศเทวีฉันท์
- ๓๒. ชื่อมรสังฉันท์
- ๓๓. ชื่อกมลฉันท์
- ๓๔. ชื่อปหาสินีฉันท์
- ๓๕. ชื่อรุจิราฉันท์
- ๓๖. ชื่อปราชิตฉันท์
- ๓๗. ชื่อปหรณะกุลิกาฉันท์
- ๓๘. ชื่อวสันตดิลกฉันท์
- ๓๙. ชื่อมาลีนีฉันท์
- ๔๐. ชื่อปภัททกะฉันท์
- ๔๑. ชื่อวาณินีฉันท์
- ๔๒. ชื่อศิขิริณีฉันท์
- ๔๓. ชื่อหรณีฉันท์
- ๔๔. ชื่อมันทักกันตาฉันท์
- ๔๕. ชื่อกุสุมิตะลดาเวลิตาฉันท์
- ๔๖. ชื่อเมฆวิบผุชะตาฉันท์
- ๔๗. ชื่อสัททัละวิกกีฬิตะฉันท์
- ๔๘. ชื่ออีทิสังฉันท์
- ๔๙. ชื่อสัทธราฉันท์
- ๕๐. ชื่อภัทกะฉันท์
- ฉันท์มาตราพฤติ
๒๖. ชื่อภุชงคปยาตฉันท์
ย.
|
ย.
|
ย.
|
ย.
|
|||||||||
ํ | ั | ั | ํ | ั | ั | ํ | ั | ั | ํ | ั | ั | |
๒๖๏ | ภุ | ชงฺ | คปฺ | ป | ยา | ตํ | ภ | เว | เว | ท | เย | หิ |
ลหุปลายบาท นับเปนครุ บาทหนึ่ง ๑๒ อักษร ๒ กลอนเปนบาทหนึ่ง สองบาทเปนบทหนึ่ง ชื่อภุชงคปยาตฉันท์ ดั่งนี้ ๚ะ ๛
(เว้นผรุสวาทมีองค์ ๓)
๏ จะขานไขพิบัติเห๖ตุ | ประเภทพจนาพา๖๑๒ล |
ผรุษสาอนาจา๖ร | วจีโทษโหดคุ๖๑๒ณ |
๏ พิโรธเรื่องและเคืองข้อง | ก็พร้องอรรถทารุณ |
นิราศขาดคดีสุน | ธราสารประหารกรรณ์ |
๏ อโกสาทุภาษิต | ขจิตรวัตถุหลายพรรณ์ |
ภิปรายความก็หยามหยัน | และหยาบยิ่งบกริ่งเกรง |
๏ ประกาศชาติเผ่าพงษ์ | และวงษาคณาเพรง |
พิไรร่ำฤยำเยง | บย่อท้อแลพ้อแถลง |
๏ ประกอปองคคงตรี | วจีกรรมแจกแจง |
ผรุษโทษธโปรดแสดง | ประทุษฐเหตุเจตนา |
๏ อนึ่งจิตรจองโทษ | จะโอษฐ์อ้างอโกสา |
ประหมาทหมิ่นบราพา | ธจงเจ็บประจารขาน |
๏ อนึ่งจิตรกำเรอบ | และเออบเอื้อมจะโรมราญ |
พยาบาทก็คาดการย์ | จะกล่าวร้ายบวายคนึง |
๏ อนึ่งอื้นละพื้นพ้อ | และถ้อถ้อยก็ถ่อยถึง |
ตระคอกคึกกระอึกอึง | ก็อื้อเออกกระเกรอกความ |
๏ ธิบายอรรถพิกัดอง | คคงถ้วนประมวญสาม |
ประกาสิตขจิตรนาม | ผรุษวาทฉกาจกำม์ |
๏ วิบากบาปก็หยาบยก | จะตกแต่งและแสร้งนำ |
อุบัติเบื้องอบายทำ | อธึกโทษฤโหดสนอง |
๏ กระวีชาติฉลาดอรรถ | ขจัดผรุษวจีปอง |
สุภาพากย์ฤแผกคลอง | กุศลกรรมบถแสดง |
๏ จะนำสู่สุราโลกย์ | วิโยคทุกข์วิบากแสลง |
ประเสรอฐคุณวิบุลย์แรง | ดิเรกผลอนนต์ประมาณ |
๏ วิธีฉันทบรรจง | ภุชงค์ชาติ์ปยาตขนาน |
ฉบัพแบบบุราณกาล | ประกิจกลนิพนธ์กลอน |
๏ ลบองบทก็เรียงเรียบ | รเบียบอรรถอักษร |
สลวยลักษณสุนธร | นุสนฑ์สารสมานเสมอ |
๏ คณาเนกเมธา | อุสาห์กิจรจิตเสนอ |
ประกาศเกรียดิไผทเธอ | ธเรศเจ้าจุธาสยาม ๚ะ ๛ |