- คำนำ
- พระประวัติ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
- พระนิพนธ์ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
- ปรารภเรื่อง
- ฉันท์วรรณพฤติ
- ๑. ชื่อตะนุมัชฌาฉันท์
- ๒. ชื่อกุมาระลฬิตาฉันท์
- ๓. ชื่อจิตรปทาฉันท์
- ๔. ชื่อวิชชุมมาลาฉันท์
- ๕. ชื่อมาณะวะกะฉันท์
- ๖. ชื่อหละมุขีฉันท์
- ๗. ชื่อรุมะวดีฉันท์
- ๘. ชื่ออุปัฐฐิตาฉันท์
- ๙. ชื่ออินทวิเชียรฉันท์
- ๑๐. ชื่ออุเปนทวิเชียรฉันท์
- ๑๑. ชื่ออุปชาติฉันท์
- ๑๒. ชื่อสุมุขีฉันท์
- ๑๓. ชื่อโทธะกะฉันท์
- ๑๔. ชื่อสาลินีฉันท์
- ๑๕. ชื่อธาตุมมิสสาฉันท์
- ๑๖. ชื่อสุรสะสิรีฉันท์
- ๑๗. ชื่อรโธทธตาฉันท์
- ๑๘. ชื่อสวาคตาฉันท์
- ๑๙. ชื่อภัททิกาฉันท์
- ๒๐. ชื่อวังสัฐะฉันท์
- ๒๑. ชื่ออินทวงษฉันท์
- ๒๒. ชื่อโตฏกฉันท์
- ๒๓. ชื่อทุตะวิลัมพิตะมาลาฉันท์
- ๒๔. ชื่อปุฏะฉันท์
- ๒๕. ชื่อกุสุมะวิจิตรฉันท์
- ๒๖. ชื่อภุชงคปยาตฉันท์
- ๒๗. ชื่อปิยังวทาฉันท์
- ๒๘. ชื่อลลิตาฉันท์
- ๒๙. ชื่อปมิตักขราฉันท์
- ๓๐. ชื่ออุชลาฉันท์
- ๓๑. ชื่อเวศเทวีฉันท์
- ๓๒. ชื่อมรสังฉันท์
- ๓๓. ชื่อกมลฉันท์
- ๓๔. ชื่อปหาสินีฉันท์
- ๓๕. ชื่อรุจิราฉันท์
- ๓๖. ชื่อปราชิตฉันท์
- ๓๗. ชื่อปหรณะกุลิกาฉันท์
- ๓๘. ชื่อวสันตดิลกฉันท์
- ๓๙. ชื่อมาลีนีฉันท์
- ๔๐. ชื่อปภัททกะฉันท์
- ๔๑. ชื่อวาณินีฉันท์
- ๔๒. ชื่อศิขิริณีฉันท์
- ๔๓. ชื่อหรณีฉันท์
- ๔๔. ชื่อมันทักกันตาฉันท์
- ๔๕. ชื่อกุสุมิตะลดาเวลิตาฉันท์
- ๔๖. ชื่อเมฆวิบผุชะตาฉันท์
- ๔๗. ชื่อสัททัละวิกกีฬิตะฉันท์
- ๔๘. ชื่ออีทิสังฉันท์
- ๔๙. ชื่อสัทธราฉันท์
- ๕๐. ชื่อภัทกะฉันท์
- ฉันท์มาตราพฤติ
๒. ชื่ออริยจะปะลาฉันท์
ส.
|
ช.
|
ม.
|
ช.
|
ต.
|
ลหุ |
ภ.
|
ครุ | |||||||||||
ํ | ํ | ั | ํ | ั | ํ | ั | ั | ํ | ั | ํ | ํ | ั | ํ | ํ | ั | ํ | ํ | ั |
ค | รุ | มชฺ | ฌ | โต | ช | กา | โร | จ | ตุตฺ | ถ | โก | ทุ | ติ | ย | โก | จ | ป | ลา |
๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๑ | ๔ | ๒ | |||||||||||
๑๒ มาตรา | ๑๕ มาตรา |
มีบทบังคับและนับมาตราทั้ง ๔ บาทเหมือนอริยชาติ
แต่มีชะคณะอยู่ที่คณะคำรบ ๔๒ ในบาท ๒๑ และบาท ๔๓ ดุจกัน
และมีครุกระหนาบหน้าหลัง และลหุตัว ๑ อยู่ที่คำรบ ๑ อยู่ที่คำรบ ๗ อักษรในบาท ๔
ชื่ออริยจะปะลาฉันท์ ดังนี้
ราชนิธิสาตร
ม.
|
ช.
|
ม.
|
ช.
|
ม.
|
ช.
|
ม.
|
ครุ | ||||||||||
ั | ั | ํ | ั | ํ | ั | ั | ํ | ั | ํ | ั | ั | ํ | ั | ํ | ั | ั | ั |
เบื้อง | ว่า | น | รา | ประ | ชา | ชาติ์ | ส | ฤษ | ดิ | ภักษ์ | แล้ว | และ | อาต | ม | ไส | ยา | กร |
๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๒ | ||||||||||
๑๒ มาตรา | ๑๗ มาตรา | ||||||||||||||||
๕๕ | |||||||||||||||||
ม. | ช. | ม. | ช. | ภ. | ลหุ | ม. | ครุ | ||||||||||
ั | ั | ํ | ั | ํ | ั | ั | ํ | ั | ํ | ั | ํ | ํ | ํ | ั | ั | ั | |
เจรอญ | มาง | ษ | ถู | ละ | ถา | วร | ม | ละ | โรคะ | ร้อน | จะ | บ | พะ | พาน | พา | ธา | |
๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๒ | ||||||||||
๑๒ มาตรา | ๑๘ มาตรา |
๏ เบื้องว่าขณะเสร็จกิจาหาร | ประพฤติกายาวิการแลย้ายอิริยา |
ยืนหยุดบห่อนจะยาตรา | จะวัฒนาพละสริระบริบูรรณ |
๏ เบื้องว่าประกอบณะงานงาย | สฤษฎิแล้วแม้วบ่ายบทจะย่างยูร |
ยาตรยิ่งทฤฆายุศมภูล | ฤพลันจะศูนย์ชนมยืดยืนนาน |
๏ เบื้องภักษโภชนาเสรจ์ | และเล่นลเลองแล่นรเหจ์จะอ้างอวดหาญ |
จักล่วงละมัจจุราชราญ | ชิพิตรลาญมรณะก็พินาศมลาย |
๏ หนึ่งแม้มนุษยชาติ์ชน | นิปัชนาศิระหนบุรพทิศหมาย |
ปรีชาจะเลอศประเสรอฐชาย | ฉลาดธิบายสุขุมอรรถยุบส |
๏ เบื้องบ่ายศิโรดมะโดยทิศ | ณทักษิณาภาคยสถิตยนิทราดล |
จีรายุศมจะสืบชนม์ | จะแผ้วจะพ้นภยอุปัทวะไกษย์ |
๏ เศียรสู่ประฉิมทิศาสถาน | จะร้อนกระมลเสมอสมานสิขีจีใจ |
อาดูรก็ภูลพยาธิ์ไภย | บบานฤไทยนฤศุขเขษมสรร |
๏ โผอนอุตตมางคเนานอน | ณะด้านทิศาดลอุดรนบห่อนเว้นวัน |
ถั่นถับจะดับชีวาพลัน | ชีวาตมทันมรณะบมิรางนาน |
๏ เหี้ยมนั้นคณาธิราชชาติ์ | ประพฤทธิอย่าพึงประหมาทดุจนุสาศน์สาร |
จงจำคดีบุราณนาน | คุณูประการก็จะอุบัติสกนธ์ |
๏ สิ่งโทษะจงมละอย่าพ้อง | สวัสดิจงจิตรปองประกอปเกิดผล |
เจรอญรุ่งผดุงประดับตน | พิพัทธดลศุภศิริมเหาฬาร |
๏ โสลกฉันทสาตรนามมี | ลบองฉบัพบอกอรียะจปะลาขนาน |
เสนอเนืองคณาธิราญาณ | รจิตรสารก็เสนาะพจนนิพนธ์ |