- คำนำ
- พระประวัติ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
- พระนิพนธ์ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
- ปรารภเรื่อง
- ฉันท์วรรณพฤติ
- ๑. ชื่อตะนุมัชฌาฉันท์
- ๒. ชื่อกุมาระลฬิตาฉันท์
- ๓. ชื่อจิตรปทาฉันท์
- ๔. ชื่อวิชชุมมาลาฉันท์
- ๕. ชื่อมาณะวะกะฉันท์
- ๖. ชื่อหละมุขีฉันท์
- ๗. ชื่อรุมะวดีฉันท์
- ๘. ชื่ออุปัฐฐิตาฉันท์
- ๙. ชื่ออินทวิเชียรฉันท์
- ๑๐. ชื่ออุเปนทวิเชียรฉันท์
- ๑๑. ชื่ออุปชาติฉันท์
- ๑๒. ชื่อสุมุขีฉันท์
- ๑๓. ชื่อโทธะกะฉันท์
- ๑๔. ชื่อสาลินีฉันท์
- ๑๕. ชื่อธาตุมมิสสาฉันท์
- ๑๖. ชื่อสุรสะสิรีฉันท์
- ๑๗. ชื่อรโธทธตาฉันท์
- ๑๘. ชื่อสวาคตาฉันท์
- ๑๙. ชื่อภัททิกาฉันท์
- ๒๐. ชื่อวังสัฐะฉันท์
- ๒๑. ชื่ออินทวงษฉันท์
- ๒๒. ชื่อโตฏกฉันท์
- ๒๓. ชื่อทุตะวิลัมพิตะมาลาฉันท์
- ๒๔. ชื่อปุฏะฉันท์
- ๒๕. ชื่อกุสุมะวิจิตรฉันท์
- ๒๖. ชื่อภุชงคปยาตฉันท์
- ๒๗. ชื่อปิยังวทาฉันท์
- ๒๘. ชื่อลลิตาฉันท์
- ๒๙. ชื่อปมิตักขราฉันท์
- ๓๐. ชื่ออุชลาฉันท์
- ๓๑. ชื่อเวศเทวีฉันท์
- ๓๒. ชื่อมรสังฉันท์
- ๓๓. ชื่อกมลฉันท์
- ๓๔. ชื่อปหาสินีฉันท์
- ๓๕. ชื่อรุจิราฉันท์
- ๓๖. ชื่อปราชิตฉันท์
- ๓๗. ชื่อปหรณะกุลิกาฉันท์
- ๓๘. ชื่อวสันตดิลกฉันท์
- ๓๙. ชื่อมาลีนีฉันท์
- ๔๐. ชื่อปภัททกะฉันท์
- ๔๑. ชื่อวาณินีฉันท์
- ๔๒. ชื่อศิขิริณีฉันท์
- ๔๓. ชื่อหรณีฉันท์
- ๔๔. ชื่อมันทักกันตาฉันท์
- ๔๕. ชื่อกุสุมิตะลดาเวลิตาฉันท์
- ๔๖. ชื่อเมฆวิบผุชะตาฉันท์
- ๔๗. ชื่อสัททัละวิกกีฬิตะฉันท์
- ๔๘. ชื่ออีทิสังฉันท์
- ๔๙. ชื่อสัทธราฉันท์
- ๕๐. ชื่อภัทกะฉันท์
- ฉันท์มาตราพฤติ
๑๑. ชื่ออุปชาติฉันท์
ช.
|
ต.
|
ช.
|
ครุ | ||||||||
ํ | ั | ํ | ั | ั | ํ | ํ | ั | ํ | ั | ั | |
อ | นนฺ | ต | โร | ที | ริ | ต | ลกฺ | ข | ณา | เจ | |
ต.
|
ต.
|
ช.
|
ครุ | ||||||||
ั | ั | ํ | ั | ั | ํ | ํ | ั | ํ | ั | ั | |
ปา | ทา | วิ | มิสฺ | สา | อุ | บ | ชา | ติ | โย | ตา | |
ต.
|
ต.
|
ช.
|
ครุ | ||||||||
ั | ั | ํ | ั | ั | ํ | ํ | ั | ํ | ั | ั | |
เอ | วํ | กิ | ลญฺ | ญา | สุ | บี | มิสฺ | ส | ตา | สุ | |
ช.
|
ต.
|
ช.
|
ครุ | ||||||||
ํ | ั | ํ | ั | ั | ํ | ํ | ั | ํ | ั | ั | |
๑๑๏ | ว | ทนฺ | ติ | ชา | ติ | สฺวิ | ท | เม | ว | นา | มํ |
บาทหนึ่ง ๑๑ อักษร ๒ กลอนเปนบาทหนึ่ง ๒ บาทเปนบทหนึ่ง ปถมบาทกับจตุดถบาท
เหมือนอุเปนทวิเชียรฉันท์ ทุติยบาทกับตติยบาทเหมือนอินทวิเชียรฉันท์ ชื่ออุปชาติฉันท์ ดั่งนี้ ๚ะ ๛
(วจีปรมมิตรมีลักษณโทษ ๔ ประการ)
๏ ชินานุภาสิ๕ต | ทุรมิตรยังสา๖๑๑ม |
จำแนกประเภทตา๕ม | อนุสนฑ์นุสาศน์ธรร๖๑๑ม์ |
๏ สมเยศหนึ่งนา | มวจีบรมอัน |
อสัตย์อธรรม์พรร | คประเภทประพฤทธิ์พาล |
๏ ประกอปทุภาษิต | จตุพิธบรรหาร |
แห่งเหตุบันดาล | ทุจริตวจีแถลง |
๏ คืออรรถปราไศรย | กิจในอดีตแสดง |
ขณะวารก็จัดแจง | อดิเรกโภชา |
๏ ธคลาณะวันนี้ | บมิมีฤทันหา |
ลวงเล่หเจรจา | นฤสัตยวาที |
๏ หนึ่งอ้างอนาคต | กลปดบบัดสี |
พะหน้ากิจามี | ก็จะช่วยผดุงผดา |
๏ ผิวะไปจะพึ่งพัก | ก็ผละผลักบหันหา |
ฤๅเอื้อฤเอาภา | ระรับและกลับกลาย |
๏ หนึ่งเรียกจะให้ปัน | กลวัญจนาธิบาย |
เพราะแจ้งตระหนักหมาย | บมิเหนจะตามคำ |
๏ อนึ่งก็ฬ่อลวง | กิจปวงธอย่าอำ |
จักช่วยกระทำสำ | ฤทธิโดยประสงค์สู |
๏ เบื้องบอกก็เบี่ยงบิด | ธุรกิจบแลดู |
ผิวะเตือนก็เบือนหู | บสดับนุสนฑ์แสดง |
๏ อนี้และมีนา | มวจีบรมแจง |
แจกเลศสี่แถลง | พจนพื้นอสัตย์สาร |
๏ ไปควรจะเสพย์สมา | คมมิตรจริตพาล |
ประพฤทธิสันดาน | ดุจหมู่ริปูเปน |
๏ พิธีณะฉันทสาตร | อุปชาตินามเหน |
เชลงลักษณลำเค็ญ | กลนับสลับกัน |
๏ นาเนกบัณฑิตย์ | จะประกิจประกอปฉันท์ |
พินิจฉบัพบรรพ์ | บทแน่ตระหนักใจ ๚ะ ๛ |