- คำนำ
- พระประวัติ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
- พระนิพนธ์ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
- ปรารภเรื่อง
- ฉันท์วรรณพฤติ
- ๑. ชื่อตะนุมัชฌาฉันท์
- ๒. ชื่อกุมาระลฬิตาฉันท์
- ๓. ชื่อจิตรปทาฉันท์
- ๔. ชื่อวิชชุมมาลาฉันท์
- ๕. ชื่อมาณะวะกะฉันท์
- ๖. ชื่อหละมุขีฉันท์
- ๗. ชื่อรุมะวดีฉันท์
- ๘. ชื่ออุปัฐฐิตาฉันท์
- ๙. ชื่ออินทวิเชียรฉันท์
- ๑๐. ชื่ออุเปนทวิเชียรฉันท์
- ๑๑. ชื่ออุปชาติฉันท์
- ๑๒. ชื่อสุมุขีฉันท์
- ๑๓. ชื่อโทธะกะฉันท์
- ๑๔. ชื่อสาลินีฉันท์
- ๑๕. ชื่อธาตุมมิสสาฉันท์
- ๑๖. ชื่อสุรสะสิรีฉันท์
- ๑๗. ชื่อรโธทธตาฉันท์
- ๑๘. ชื่อสวาคตาฉันท์
- ๑๙. ชื่อภัททิกาฉันท์
- ๒๐. ชื่อวังสัฐะฉันท์
- ๒๑. ชื่ออินทวงษฉันท์
- ๒๒. ชื่อโตฏกฉันท์
- ๒๓. ชื่อทุตะวิลัมพิตะมาลาฉันท์
- ๒๔. ชื่อปุฏะฉันท์
- ๒๕. ชื่อกุสุมะวิจิตรฉันท์
- ๒๖. ชื่อภุชงคปยาตฉันท์
- ๒๗. ชื่อปิยังวทาฉันท์
- ๒๘. ชื่อลลิตาฉันท์
- ๒๙. ชื่อปมิตักขราฉันท์
- ๓๐. ชื่ออุชลาฉันท์
- ๓๑. ชื่อเวศเทวีฉันท์
- ๓๒. ชื่อมรสังฉันท์
- ๓๓. ชื่อกมลฉันท์
- ๓๔. ชื่อปหาสินีฉันท์
- ๓๕. ชื่อรุจิราฉันท์
- ๓๖. ชื่อปราชิตฉันท์
- ๓๗. ชื่อปหรณะกุลิกาฉันท์
- ๓๘. ชื่อวสันตดิลกฉันท์
- ๓๙. ชื่อมาลีนีฉันท์
- ๔๐. ชื่อปภัททกะฉันท์
- ๔๑. ชื่อวาณินีฉันท์
- ๔๒. ชื่อศิขิริณีฉันท์
- ๔๓. ชื่อหรณีฉันท์
- ๔๔. ชื่อมันทักกันตาฉันท์
- ๔๕. ชื่อกุสุมิตะลดาเวลิตาฉันท์
- ๔๖. ชื่อเมฆวิบผุชะตาฉันท์
- ๔๗. ชื่อสัททัละวิกกีฬิตะฉันท์
- ๔๘. ชื่ออีทิสังฉันท์
- ๔๙. ชื่อสัทธราฉันท์
- ๕๐. ชื่อภัทกะฉันท์
- ฉันท์มาตราพฤติ
๓. ชื่อคีติชาติฉันท์
|
ม.
|
น.
|
ภ.
|
||||||||||
| ั | ั | ํ | ํ | ํ | ํ | ั | ํ | ํ | ||||
| สพฺ | พมฺ | ป | ฐ | ม | ท | เล | ย | ทิ | ||||
| ๔ | ๔ | ๔ | ||||||||||
|
๑๒ มาตรา |
||||||||||||
|
ภ.
|
ส.
|
ข.
|
ส.
|
ครุ | ||||||||
| ั | ํ | ํ | ํ | ํ | ั | ํ | ั | ํ | ํ | ํ | ั | ั |
| ลกฺ | ข | ณ | ม | ริ | ยา | ย | วุตฺ | ต | มุ | ภ | เย | สุ |
| ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๒ | ||||||||
|
๑๘ มาตรา |
||||||||||||
|
ม.
|
ช.
|
ม.
|
||||||||||
| ั | ั | ํ | ั | ํ | ั | ั | ||||||
| ยส | สา | ท | เล | สุ | ยุต. | ตํ | ||||||
|
๑๒ มาตรา |
||||||||||||
|
ม.
|
ม.
|
ช.
|
น.
|
ครุ | ||||||||
| ั | ั | ั | ั | ํ | ั | ํ | ํ | ํ | ํ | ํ | ั | |
| วุตฺ | ตา | สา | คี | ติ | วุตฺ | ต | ย | ติ | ล | ฬิ | ตา | |
| ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๒ | ||||||||
|
๑๘ มาตรา |
||||||||||||
ลหุปลายบาทนับเปนครุ
มีบทบังคับว่า บาท ๑ ๒ และบาท ๓ ๔ ก็มีลักษณ
เหมือนบาท ๑ ๒ แห่งอริยชาติทั้งสิ้น
ชื่อคีติชาติฉันท์ ดังนี้
ราชนิธิสาตร
|
ม.
|
น.
|
ม.
|
||||||||||
| ั | ั | ํ | ํ | ํ | ํ | ั | ั | |||||
| มวญ | มา | นุ | ษ | ย | ประ | ชา | ชาติ์ | |||||
| ๔ | ๔ | ๔ | ||||||||||
|
๑๒ มาตรา |
||||||||||||
|
ช.
|
ภ.
|
ช.
|
ภ.
|
ครุ | ||||||||
| ํ | ั | ํ | ั | ํ | ํ | ํ | ั | ํ | ั | ํ | ํ | ั |
| ประ | พฤท | ธิ | อา | ต | ม | กระ | ทำ | ทุ | กรรม์ | นิ | ศ | ผล |
| ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๒ | ||||||||
|
๑๘ มาตรา |
||||||||||||
|
ม.
|
ช.
|
ส.
|
||||||||||
| ั | ั | ํ | ั | ํ | ํ | ํ | ั | |||||
| ไท | เทพย์ | กุ | เว | รุ | ฤ | ถ | กล | |||||
| ๔ | ๔ | ๔ | ||||||||||
|
๑๒ มาตรา |
||||||||||||
|
ช.
|
ภ.
|
ช.
|
ส.
|
ครุ. | ||||||||
| ํ | ั | ํ | ั | ํ | ํ | ํ | ั | ํ | ํ | ํ | ั | ั |
| พิ | ทัก | ษ | ตน | จะ | บ | มิ | ธรง | ศิ | ริ | ส | วัส | ดิ |
| ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๒ | ||||||||
|
๑๘ มาตรา |
||||||||||||
| ๏ อีกองค์พระพิศณุกรรเม๑๒ศ | มหิทธิเดชก็บผดุงวิบุลย์รา๑๘ษี |
| เสื่อมสิ่งสถาพรฤมี | คุณาวุฒิอิศริยศธนะแลศฤงฆาร |
| ๏ คือชนแลเกี่ยวตฤณานิจ | แลกอบปณกิจะนขะก็ขีดมหิธราธาร |
| หนึ่งชนมิมล้างมละบทมาลย์ | มุนทิลดาลปฏิกูละมุลก็บริสุทธ์แสดง |
| ๏ อีกชนบชำระภักตรา | บบ้วนมุขาอากุละมุลทนต์ยลแสยง |
| หนึ่งภูษาเศร้าสาปแรง | บตกบแต่งแลบมิซักทุคนธขจาย |
| ๏ ทั้งสกแห้งห่อนหวีสาง | ว่างเว้นสำอางคเสาวคนธ์เหือดหาย |
| ไสยาทิวาบรู้วาย | สองเวลาหมายละวันบทันราษราตรี |
| ๏ หนึ่งนอนเปลือยเปล่าวัตถา | บริโภชาเหลือประมาณก็กาลบัดสี |
| อีกมักคนองเคาะตนตี | ขดานแลที่ตงงนิสิทนะทั้งสยนา |
| ๏ สิบจำพวกพิปริตะกิจ | เทวมหิทธิบมิห่อนนุเคราะหรักษา |
| สูญสิ้นวุฒิศิริโสภา | สวัสดินิรายศประภาพก็เสื่อมทุกอัน |
| ๏ มวญหมู่ภูริอธิกชาติ | ทุกิจนิราศอย่าริจะอภิรมย์หฤหรรษ์ |
| พึงเว้นประพฤทธิทศพรรณ์ | พิบัติกรรม์ทุฐโทษก็โหดหิตคุณ |
| ๏ นามฉันทสรรคคือคี | ติชาติวิธีบุพบทรจนพิเศศสุน |
| ธรสารเสนออรรถวิบุลย์ | เพราะจิตร์กรุณนรคณาประชาราษฎร |
| ๏ ด้วยเปนวัตประฏิบัติเจรอญ | จะชวนจะเชอญชนประกอบรบอบดุจสอน |
| ทั้งบอกฉบับรดับกลอน | ประกาศนิกรธุรชาญพิจารณ์กลแสดง |
