- คำนำ
- พระประวัติ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
- พระนิพนธ์ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
- ปรารภเรื่อง
- ฉันท์วรรณพฤติ
- ๑. ชื่อตะนุมัชฌาฉันท์
- ๒. ชื่อกุมาระลฬิตาฉันท์
- ๓. ชื่อจิตรปทาฉันท์
- ๔. ชื่อวิชชุมมาลาฉันท์
- ๕. ชื่อมาณะวะกะฉันท์
- ๖. ชื่อหละมุขีฉันท์
- ๗. ชื่อรุมะวดีฉันท์
- ๘. ชื่ออุปัฐฐิตาฉันท์
- ๙. ชื่ออินทวิเชียรฉันท์
- ๑๐. ชื่ออุเปนทวิเชียรฉันท์
- ๑๑. ชื่ออุปชาติฉันท์
- ๑๒. ชื่อสุมุขีฉันท์
- ๑๓. ชื่อโทธะกะฉันท์
- ๑๔. ชื่อสาลินีฉันท์
- ๑๕. ชื่อธาตุมมิสสาฉันท์
- ๑๖. ชื่อสุรสะสิรีฉันท์
- ๑๗. ชื่อรโธทธตาฉันท์
- ๑๘. ชื่อสวาคตาฉันท์
- ๑๙. ชื่อภัททิกาฉันท์
- ๒๐. ชื่อวังสัฐะฉันท์
- ๒๑. ชื่ออินทวงษฉันท์
- ๒๒. ชื่อโตฏกฉันท์
- ๒๓. ชื่อทุตะวิลัมพิตะมาลาฉันท์
- ๒๔. ชื่อปุฏะฉันท์
- ๒๕. ชื่อกุสุมะวิจิตรฉันท์
- ๒๖. ชื่อภุชงคปยาตฉันท์
- ๒๗. ชื่อปิยังวทาฉันท์
- ๒๘. ชื่อลลิตาฉันท์
- ๒๙. ชื่อปมิตักขราฉันท์
- ๓๐. ชื่ออุชลาฉันท์
- ๓๑. ชื่อเวศเทวีฉันท์
- ๓๒. ชื่อมรสังฉันท์
- ๓๓. ชื่อกมลฉันท์
- ๓๔. ชื่อปหาสินีฉันท์
- ๓๕. ชื่อรุจิราฉันท์
- ๓๖. ชื่อปราชิตฉันท์
- ๓๗. ชื่อปหรณะกุลิกาฉันท์
- ๓๘. ชื่อวสันตดิลกฉันท์
- ๓๙. ชื่อมาลีนีฉันท์
- ๔๐. ชื่อปภัททกะฉันท์
- ๔๑. ชื่อวาณินีฉันท์
- ๔๒. ชื่อศิขิริณีฉันท์
- ๔๓. ชื่อหรณีฉันท์
- ๔๔. ชื่อมันทักกันตาฉันท์
- ๔๕. ชื่อกุสุมิตะลดาเวลิตาฉันท์
- ๔๖. ชื่อเมฆวิบผุชะตาฉันท์
- ๔๗. ชื่อสัททัละวิกกีฬิตะฉันท์
- ๔๘. ชื่ออีทิสังฉันท์
- ๔๙. ชื่อสัทธราฉันท์
- ๕๐. ชื่อภัทกะฉันท์
- ฉันท์มาตราพฤติ
๑. ชื่ออริยชาติฉันท์
|
ม.
|
น.
|
ม.
|
ส.
|
ม.
|
ช.
|
ภ.
|
ครุ | |||||||||||||
| ั | ั | ํ | ํ | ํ | ํ | ั | ั | ํ | ํ | ั | ั | ั | ํ | ั | ํ | ั | ํ | ํ | ํ | ั |
| ฉฏ | โฐ | ขิ | ล | ล | หุ | โช | รา | ค | ยุ | ตาฺ | ฉคฺ | ค | ณา | น | โช | วิ | ส | เม | ||
| ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๒ | |||||||||||||
| ๑๒ มาตรา | ๑๘ มาตรา | |||||||||||||||||||
|
ส.
|
ม.
|
ม.
|
ม.
|
ม.
|
ลหุ |
ม.
|
ครุ | |||||||
| ํ | ํ | ั | ั | ั | ั | ั | ั | ั | ั | ั | ํ | ั | ั | ั |
| อ | ริ | ยา | ยนฺ | ตุทฺ | เธ | โล | ฉฏฺ | โฐนฺ | เต | โค | ค | ณา | ฉญฺ | เญ |
| ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๑ | ๔ | ๒ | |||||||
| ๑๒ มาตรา | ๑๕ มาตรา | |||||||||||||
มาตราพฤติ นับคณะละ ๔ มาตรา
ลหุมาตรา ๑ ครุ ๒ มาตรา
บาทหนึ่ง ๑๒ มาตรา บาทสอง ๑๘ มาตรา
บาทสาม ๑๒ มาตรา บาทสี่ ๑๕ มาตรา
และมีนะคณะก็ดีชะคณะก็ดีอยู่ที่คณะ ๖ ในบาท ๒
และชะคณะมีฉะเพาะแต่ที่คณะคู่ ในบาท ๔ นั้น
มีลหุตัว ๑ อยู่ที่อักษรคำรบ ๖ สี่บาทเปนบทหนึ่ง
ชื่ออริยชาติฉันท์ ดังนี้
ราชนิธิสาตร
|
ม.
|
น.
|
ม.
|
||||||||||
| ั | ั | ํ | ํ | ํ | ํ | ั | ั | |||||
| สบ | ส่ำ | วิ | วิ | ธ | พ | ยาธิ์ | ทุกข์ | |||||
| ๔ | ๔ | ๔ | ||||||||||
|
๑๒ มาตรา |
||||||||||||
|
ส.
|
ม.
|
ช.
|
ภ.
|
ครุ. | ||||||||
| ํ | ํ | ั | ั | ั | ํ | ั | ํ | ั | ํ | ํ | ั | |
| นิ | ร | สิ่ง | เขษม | ศุข | ส | วัส | ดิ | อัน | ด | ร | ธาญ | |
| ๔ | ๔ | ๔ | ๔ | ๒ | ||||||||
|
๑๘ มาตรา |
||||||||||||
|
ภ.
|
ช.
|
ม.
|
||||||||||
| ั | ํ | ํ | ํ | ั | ํ | ั | ั | |||||
| เหตุ์ | เพราะ | อ | ภิ | ภุญ | ช | นา | บาน | |||||
| ๔ | ๔ | ๔ | ||||||||||
|
๑๒ มาตรา |
||||||||||||
|
ช.
|
ม.
|
ลหุ |
ม.
|
ครุ | ||||||||
| ํ | ั | ํ | ั | ั | ํ | ั | ั | ั | ||||
| แล | เหลือ | ประ | มาณ | มัก | จะ | เกอด | โร | คา | ||||
| ๔ | ๔ | ๑ | ๔ | ๒/ | ||||||||
|
๑๕ มาตรา |
||||||||||||
| ๏ หนึ่งเสพรศรติแรงรา๑๒ค | ก็จะเจรอญโรคมากบมีศุขสร่างหรรษ๑๘า |
| อดกลั้นปสาวะแลอุจ๑๒า | รก็เกิดคิลาอเนกะพรร๑๕ณ |
| ๏ ตื่นมากณะรัดติเวลา | สยนนิจนิทราทิวาก็บมิเว้นวัน |
| สิ่งสี่มีโรคเนืองนรรต์ | นรชาติปวงบัณฑิตยมละนิรา |
| ๏ หนึ่งแม้ชนบริโภคโภชน์ | ผิวะและรสโอชยังบซาบสกลกายา |
| พึงน่งงอย่าพึงสยนา | จงบทลีลาร้อยก้าวดล |
| ๏ ลำดับนั้นจึ่งไสเยศ | โดยวามะประเทศจะวัฒนาพละตน |
| ทีฆายุศมจะเพญผล | นฤโรคเจรอญชนมศุขเพ่อมภูล |
| ๏ เบื้องว่านรชนจะประสงค์ | ชิพิตรยืนยงแลจะบมิพลันสิ้นสูญ |
| สืบวงษถาวรตระกูล | ผันภักตร์ ทิศบูรรพบริภุญชนา |
| ๏ ผิวะประโยชน์ธนะศิริส่ำสรรพ์ | ทักษิณภักตร์ผันเฉพาะณทิศห่อนคลาศคลา |
| บริโภคโภชนโดยปรา | รพภอเนกภัณฑ์บรรลุกระมล |
| ๏ แม้หวังวิบุลยยศศักดิ์ | ปัจฉิมะผินภักตร์ฉะเพาะทิศตำบลยล |
| ภักษ์โภชนจะลุลาภผล | ศิริศักดิ์จักดลประดุจจำนง |
| ๏ อย่าผินภักตร์ภุกดากิจ | ด้าวตำบลทิศอุดรบเปนศุภมง |
| คลโหดประโยชนปลดปลง | โภคาบมิคงจะพินาศฤนาน |
| ๏ ชื่อฉันทอริยชาติแสดง | คณปราชญ์จงแจ้งกลบทบุพบรรหาร |
| มาตราพฤติคติโบราณ | บัณฑิตยยลสารพิจารณกลอน |
