- คำนำ
- พระประวัติ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
- พระนิพนธ์ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
- ปรารภเรื่อง
- ฉันท์วรรณพฤติ
- ๑. ชื่อตะนุมัชฌาฉันท์
- ๒. ชื่อกุมาระลฬิตาฉันท์
- ๓. ชื่อจิตรปทาฉันท์
- ๔. ชื่อวิชชุมมาลาฉันท์
- ๕. ชื่อมาณะวะกะฉันท์
- ๖. ชื่อหละมุขีฉันท์
- ๗. ชื่อรุมะวดีฉันท์
- ๘. ชื่ออุปัฐฐิตาฉันท์
- ๙. ชื่ออินทวิเชียรฉันท์
- ๑๐. ชื่ออุเปนทวิเชียรฉันท์
- ๑๑. ชื่ออุปชาติฉันท์
- ๑๒. ชื่อสุมุขีฉันท์
- ๑๓. ชื่อโทธะกะฉันท์
- ๑๔. ชื่อสาลินีฉันท์
- ๑๕. ชื่อธาตุมมิสสาฉันท์
- ๑๖. ชื่อสุรสะสิรีฉันท์
- ๑๗. ชื่อรโธทธตาฉันท์
- ๑๘. ชื่อสวาคตาฉันท์
- ๑๙. ชื่อภัททิกาฉันท์
- ๒๐. ชื่อวังสัฐะฉันท์
- ๒๑. ชื่ออินทวงษฉันท์
- ๒๒. ชื่อโตฏกฉันท์
- ๒๓. ชื่อทุตะวิลัมพิตะมาลาฉันท์
- ๒๔. ชื่อปุฏะฉันท์
- ๒๕. ชื่อกุสุมะวิจิตรฉันท์
- ๒๖. ชื่อภุชงคปยาตฉันท์
- ๒๗. ชื่อปิยังวทาฉันท์
- ๒๘. ชื่อลลิตาฉันท์
- ๒๙. ชื่อปมิตักขราฉันท์
- ๓๐. ชื่ออุชลาฉันท์
- ๓๑. ชื่อเวศเทวีฉันท์
- ๓๒. ชื่อมรสังฉันท์
- ๓๓. ชื่อกมลฉันท์
- ๓๔. ชื่อปหาสินีฉันท์
- ๓๕. ชื่อรุจิราฉันท์
- ๓๖. ชื่อปราชิตฉันท์
- ๓๗. ชื่อปหรณะกุลิกาฉันท์
- ๓๘. ชื่อวสันตดิลกฉันท์
- ๓๙. ชื่อมาลีนีฉันท์
- ๔๐. ชื่อปภัททกะฉันท์
- ๔๑. ชื่อวาณินีฉันท์
- ๔๒. ชื่อศิขิริณีฉันท์
- ๔๓. ชื่อหรณีฉันท์
- ๔๔. ชื่อมันทักกันตาฉันท์
- ๔๕. ชื่อกุสุมิตะลดาเวลิตาฉันท์
- ๔๖. ชื่อเมฆวิบผุชะตาฉันท์
- ๔๗. ชื่อสัททัละวิกกีฬิตะฉันท์
- ๔๘. ชื่ออีทิสังฉันท์
- ๔๙. ชื่อสัทธราฉันท์
- ๕๐. ชื่อภัทกะฉันท์
- ฉันท์มาตราพฤติ
๔. ชื่ออุปคีติฉันท์
ส.
|
ภ.
|
ม.
|
|||||||
ํ | ํ | ั | ั | ํ | ํ | ั | ั | ||
อ | ริ | ยา | ยํ | ทุ | ติ | ยทฺ | เธ | ||
๔ | ๔ | ๔ | |||||||
๑๒ มาตรา |
|||||||||
ส.
|
ส.
|
ลหุ |
ม.
|
ครุ | |||||
ํ | ํ | ั | ํ | ํ | ั | ั | ั | ั | |
ค | ทิ | ตา | ขิ | ล | ลกฺ | ข | ณํ | ยนฺ | ตฺ |
๔ | ๔ | ๑ | ๔ | ๒ | |||||
๑๕ มาตรา |
|||||||||
น.
|
ภ.
|
ภ.
|
|||||||
ํ | ํ | ํ | ํ | ั | ํ | ํ | ั | ํ | ํ |
ภ | ว | ติ | ท | เล | สุ | ภ | เย | สุ | ปิ |
๔ | ๔ | ๔ | |||||||
๑๒ มาตรา |
|||||||||
ส.
|
ม.
|
ลหุ |
ส.
|
ครุ | |||||
ํ | ํ | ั | ั | ั | ํ | ํ | ํ | ั | ั |
ย | ทิ | ยสฺ | สา | สา | ย | มุ | ป | คี | ติ |
๔ | ๔ | ๑ | ๔ | ๒ | |||||
๑๕ มาตรา |
ลหุปลายบาทนับเปนครุ
มีบทบังคับว่าบาท ๑ ๒ และบาท ๓ ๔ มีลักษณเหมือนบาท ๓ ๔
แห่งอริยชาติทั้งสิ้น
ชื่ออุปคีติฉันท์ ดังนี้
ราชนิธิสาตร
ส.
|
ม.
|
ม.
|
|||||||
ํ | ํ | ั | ั | ั | ั | ั | |||
บุ | ท | คล | ผู้ | ปรี | ชา | ญาณ | |||
๔ | ๔ | ๔ | |||||||
๑๒ มาตรา |
|||||||||
ม.
|
ส.
|
ลหุ |
ส.
|
ครุ | |||||
ั | ั | ํ | ํ | ั | ํ | ํ | ํ | ั | ั |
ชาญ | รู้ | ณะ | ประ | โยชน์ | ประ | ดุ | จ | โทษ | แถลง |
๔ | ๔ | ๑ | ๔ | ๒ | |||||
๑๕ มาตรา |
|||||||||
ม.
|
ส.
|
ม.
|
|||||||
ั | ั | ํ | ํ | ั | ั | ั | |||
พึง | เพียร | ประ | ฎิ | บัติ | จัด | แจง | |||
๔ | ๔ | ๔ | |||||||
๑๒ มาตรา |
|||||||||
ม.
|
ส.
|
ลหุ |
ช.
|
ครุ | |||||
ั | ั | ํ | ํ | ั | ํ | ํ | ั | ํ | ั |
แต่ง | ตน | ด | ล | วัฒ | น | ส | วั | ส | ดี |
๔ | ๔ | ๑ | ๔ | ๒ | |||||
๑๕ มาตรา |
๏ คือธรงมาลาเลอเกล้๑๒า | เท้ามล้างมละลอองก็ผ่องบทศ๑๕รี |
ภักษ์โภชนภอประมาณ๑๒มี | กรีธารมย์อาตม์บปราศพัษตร๑๕า |
๏ หนึ่งจักเสพย์กามะประสงค์ | จงเว้นฤกระสรรต์ณะวันทั้งห้า |
คือจาตุทัศแลอัษฎา | คราบรรณรศรีดิถีสงกรานต์ |
๏ อีกวันประสูติก็อย่าพ้อง | ต้องทุกขพิบัติขจัดศุขสานต์ |
ผิวะประพฤทธิประดุจพจมาน | ดาลศิริสมบูรรณ์จะภูลพัฒนา |
๏ หนึ่งผิวะจะทราบศีละพิเศศ | เหตุ์เสวนะมิตรสนิจเสน่หา |
ผิวะจะยลบุทคลปรีชา | ถ้าพจนถ้อยถ้อก็ภอรู้ทัน |
๏ ผิวะจะรู้สอาดฤมิสอาด | คาดกาละสฤษดิกิจส่ำสรรพ์ |
ผู้ชั่วดีดูขณะภยัน | บันลุและจักแจ้งบแหนงหฤไทย |
๏ หนึ่งพึงทานทัดเหตุห้าว | จ้าวตนประฏิบัติขจัดบาปไขษย์ |
กอปการย์ประโยชน์นฤไภย | ให้กิติยศเฟื่องเลื่องฦๅแสดง |
๏ หนึ่งคุยหเหตุธิเบศตน | กลยุติปิดป้องฤพร้องแจกแจง |
คุณควรจะปรากฎิก็แถลง | แพร่งเกรียติกระฉ่อนขจรธาษตรี |
๏ หนึ่งผิวะแลไภยใดดลพ้อง | สนองคุณะผ่านเผ้าบเอาตนหนี |
ไป่เท้งเกรงราชอรี | มีสัตยอุชุภาพยตราบมรณา |
๏ อุปคีติฉันทบรรหาร | ขนานนามะประกาศนุสาศนเมธา |
ยลสารอ่านนับมาตรา | ปรารพภรจิตรประดิษเชลงลอง |