- คำนำ
- พระประวัติ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
- พระนิพนธ์ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
- ปรารภเรื่อง
- ฉันท์วรรณพฤติ
- ๑. ชื่อตะนุมัชฌาฉันท์
- ๒. ชื่อกุมาระลฬิตาฉันท์
- ๓. ชื่อจิตรปทาฉันท์
- ๔. ชื่อวิชชุมมาลาฉันท์
- ๕. ชื่อมาณะวะกะฉันท์
- ๖. ชื่อหละมุขีฉันท์
- ๗. ชื่อรุมะวดีฉันท์
- ๘. ชื่ออุปัฐฐิตาฉันท์
- ๙. ชื่ออินทวิเชียรฉันท์
- ๑๐. ชื่ออุเปนทวิเชียรฉันท์
- ๑๑. ชื่ออุปชาติฉันท์
- ๑๒. ชื่อสุมุขีฉันท์
- ๑๓. ชื่อโทธะกะฉันท์
- ๑๔. ชื่อสาลินีฉันท์
- ๑๕. ชื่อธาตุมมิสสาฉันท์
- ๑๖. ชื่อสุรสะสิรีฉันท์
- ๑๗. ชื่อรโธทธตาฉันท์
- ๑๘. ชื่อสวาคตาฉันท์
- ๑๙. ชื่อภัททิกาฉันท์
- ๒๐. ชื่อวังสัฐะฉันท์
- ๒๑. ชื่ออินทวงษฉันท์
- ๒๒. ชื่อโตฏกฉันท์
- ๒๓. ชื่อทุตะวิลัมพิตะมาลาฉันท์
- ๒๔. ชื่อปุฏะฉันท์
- ๒๕. ชื่อกุสุมะวิจิตรฉันท์
- ๒๖. ชื่อภุชงคปยาตฉันท์
- ๒๗. ชื่อปิยังวทาฉันท์
- ๒๘. ชื่อลลิตาฉันท์
- ๒๙. ชื่อปมิตักขราฉันท์
- ๓๐. ชื่ออุชลาฉันท์
- ๓๑. ชื่อเวศเทวีฉันท์
- ๓๒. ชื่อมรสังฉันท์
- ๓๓. ชื่อกมลฉันท์
- ๓๔. ชื่อปหาสินีฉันท์
- ๓๕. ชื่อรุจิราฉันท์
- ๓๖. ชื่อปราชิตฉันท์
- ๓๗. ชื่อปหรณะกุลิกาฉันท์
- ๓๘. ชื่อวสันตดิลกฉันท์
- ๓๙. ชื่อมาลีนีฉันท์
- ๔๐. ชื่อปภัททกะฉันท์
- ๔๑. ชื่อวาณินีฉันท์
- ๔๒. ชื่อศิขิริณีฉันท์
- ๔๓. ชื่อหรณีฉันท์
- ๔๔. ชื่อมันทักกันตาฉันท์
- ๔๕. ชื่อกุสุมิตะลดาเวลิตาฉันท์
- ๔๖. ชื่อเมฆวิบผุชะตาฉันท์
- ๔๗. ชื่อสัททัละวิกกีฬิตะฉันท์
- ๔๘. ชื่ออีทิสังฉันท์
- ๔๙. ชื่อสัทธราฉันท์
- ๕๐. ชื่อภัทกะฉันท์
- ฉันท์มาตราพฤติ
๘. ชื่อวิสิโลกฉันท์
|
|
|
|||||||
ั | ั | ํ | ั | ํ | ั | ํ | ํ | ั | ั |
โช | นฺลา | ถ | วาณฺ | ณ | วา | วิ | สิ | โล | โก |
๔ | ๔ | ๘ | |||||||
๑๖ มาตรา |
มีบทบังคับว่าบาทหนึ่ง ๑๖ มาตรา เสมอกันทั้ง ๔ บาท
และมีชะคณะก็ดี นะคณะก็ดี ลหุ ๑ ก็ดี อยู่ที่เบื้องหน้าแต่ ๔ มาตรา
ชื่อวิสิโลกฉันท์ ดังนี้
|
ลหุ |
|
||||||||
ั | ั | ํ | ํ | ํ | ั | ํ | ั | ํ | ํ | ั |
ผู้ | พร้อง | พฤ | ดิ | ก | ถา | สุ | ภา | สิ | ต | พจน์ |
๔ | ๑ | ๑๑ | ||||||||
๑๖ มาตรา |
||||||||||
|
ช.
|
|
||||||||
ั | ั | ํ | ั | ํ | ั | ั | ํ | ํ | ั | |
คือ | กรม | นุ | ชิต | ชิ | โน | รส | บ | ริ | หาร | |
๔ | ๔ | ๘ | ||||||||
๑๖ มาตรา |
||||||||||
|
ลหุ |
|
||||||||
ั | ั | ํ | ํ | ํ | ั | ั | ํ | ั | ั | |
กรม | ไกร | ส | ร | วิ | ชิต | รับ | พระ | โอง | การ | |
๔ | ๑ | ๑๑ | ||||||||
๑๖ มาตรา |
||||||||||
|
น.
|
|
||||||||
ั | ั | ํ | ํ | ํ | ํ | ั | ํ | ั | ํ | ั |
เผดียง | ให้ | ส | ฤ | ษ | ฎิ | สาร | ธิ | บาย | ข | บวน |
๔ | ๔ | ๘ | ||||||||
๑๖ มาตรา |
๏ แบบฉันทวช.รรณพฤติห้าสิบทั๑๖ศ | มาตราพฤติแจกจัดอัษฎาถ้ว๑๖น |
ครบอัฐปัญญาศขนาดพอคว๑๖ร | ในที่บมีสำนวนอื่นรค๑๖น |
๏ ตั้งต้นภิริยาประการะเจ็ดแจก | หกเหตุปล.ระเภทจำแนกวิบัติผล |
คือเสพย์สุรช.าแลวิกาละจรดล | กับทังล.มหระศพสกลโสณทา |
๏ คบปาปะช.มิตรกิจอันเกียจคร้าน | โทษสิ่งละช.หกประการก็หนั่นหนา |
มิตรดีแล.ลมิตรร้ายภิปรายสมญา | จำพวกลช.ะสี่วิสัชนาพิศฎาร |
๏ จัดดุรล.อคติอีกเบญจะวิธเวร | กรรมบถล.ทศเกนกุศลภินิหาร |
สัตรีปล.ระมวญถ้วนยี่สิบประมาณ | อีกอัฐดึช.งษประการสุมงคล๑ |
๏ ทั้งราชน.วสดิวัตรก็จัดก็แจก น. | โดยเหตุปล.ระเภทจำแนกยุบลขวน |
ราชนิธินุสาสน์ประกาศนุสนท์กล | ราชาธิช.ราชนิพนธ์วุฒิคดี |
๏ ล้วนเป็นประโช.ยชน์นฤโทษนิราศทุกข์ | เสวอยผลล.วิมลศุขสวัสดิเจรอญศรี |
ไอศุล.ริยยศยิ่งทุกสิ่งทวี | ด้วยเดชะน.คุณะวิธีอันโอฬาร |
๏ จาฤกล.ฉลักสิลาตราประดับ | โดยเสาล.รเบียงเรียงนับกึ่งสถาน |
พระฤไทยธหวัช.ชจะไว้พระราชทาน | นรชนล.ทุพลญาณเยาว์ปัญญา |
๏ ได้อ่านล.วิจารณ์จำกระทำปฏิบัติ | นาเนล.กพิธวัตรวิริยศึกษา |
ไพบูลย์ศิริสมบัติพิพัทธนา | ยศศักล.ดิโภคาในปัจจุบัน |
๏ พฤติพจน์พิช.ธีกถามาตราโสลก | เสนอเสนาะหวิสิโลกลักษณนามฉันท์ |
เป็นแบบบทบอกล.ลเบงเพรงกลกัน ล. | มาตราพฤติรังสรรค์ก็เสร็จนิพนธ์ |
๑๐ บท
จบมาตราพฤติ ๘ ฉันท์เท่านี้
-
๑. ฉบับพิมพ์ว่า อีกอัฐดึงษสุมงคล ↩