วันที่ ๖ กรกฎาคม ร.ศ. ๑๒๙

สวนดุสิต

วันที่ ๖ กรกฎาคม รัตนโกสินทรศก ๑๒๙

เจ้าพระยายมราช

จดหมายมาว่าจะทำบุญวันเกิด จะมีการต้อนรับพวกจีนนั้นเห็นเป็นความดีอย่างเดียวไม่มีที่เสียหาย

มีความวิตกหนักใจด้วยเรื่องเก็บเงินค่าราชการ เห็นยังค้างมากนัก ถ้าจะคงเวลาจับไว้จับกันตั้ง ๑๐๐ ตั้ง ๑๐๐๐ จะประดักประเดิดมาก ถ้าจำเป็นจะเลื่อนๆเสียได้เห็นจะดี เพราะความจริงก็มีการที่ต้องติดหยุดชงักอยู่เป็นหลายวัน การที่ประชุม....................จะมีประโยชน์ในทางนั้น เรื่องเก็บเงินค่าราชการนี้พาลจะออกไม่ไว้ใจ สังเกตดูมีผู้ที่คิดอ่านแต่งหนังสือหนังหาให้.............. เช่นคำแปลที่พระยารองเมืองส่งมาฉบับหนึ่งเห็นตั้งท่าเหมือนกับขยับจะพูดโดยตรง ประกอบกับการที่หลวงโสภณ^๑ประกาศเป็นทางเดียวกัน อย่างไรๆ..........................อยู่ในนี้ด้วย ไม่ใช่คิดประทุษฐร้ายต่อเราอย่างเดียว คิดเอาใจ..............ด้วย มีตัวอย่างที่ได้เห็นทำเป็นทีเอื้อเฟื้อมาอย่างไร ตามที่รู้อยู่แล้วนั้น บัดนี้ยังมีต่อไป ว่า.............................................คนก่อนถามเข้ามาถึงกงซุลถึงเหตุการที่บางกอกนี้อย่างไร ว่ารัฐบาล​...................วานให้สืบเป็นการไปรเวต กงซุลมาพูดความอันนี้แก่ลูกชายเล็ก^๒

การที่............................อยู่นั้น เหตุว่ากะดูอันตรายจะมีแก่เมืองอินโดจีนได้อย่างไร เขาเห็น ๓ ทาง ๆ หนึ่งวิวาทกับเจ๊ก ทางหนึ่งญี่ปุ่น ทางหนึ่งอเมริกัน ในทางแรกกะกำลังได้ว่าจีนมีกำลังเท่าไร แลตีได้ขาเดียวทางตองกีนแลปากอ่าว ฝ่ายอีก ๒ ชาตินั้นถ้าจะรับต้องรับเป็น ๒ น่า ๆ หนึ่งรับตองกีน น่าหนึ่งโคชินชีน ฝ่ายนิวตราลของ ๒ ประเทศ คือจีนแลสยามคงไม่พอป้องกันอำนาจทั้ง ๒ ชาตินั้น ฝรั่งเศษจำจะต้องแบ่งทหารออกเป็น ๒ ฝ่าย รักษาทั้งฟรอนเตียไทยแลฟรอนเตียจีน ในรายแรกนั้นสำหรับป้องกันโคชินชีน รายหลังสำหรับป้องกันตองกีน ความคิดเขาเป็นเช่นนี้จึงเห็นควรทำไมตรี........................แลให้มีไมตรีกับไทยด้วย...............................................เดี๋ยวนี้เรากำลังสังเกตดูว่า เขาจะเปลี่ยนใหม่ฤๅไม่ ยังไม่ปรากฏว่าเปลี่ยนแปลงอันใด จึงต้องถือว่ายังคงตามปอลิซีเดิมอยู่ เมื่อเป็นเช่นนั้นเขาคงจะไม่ยุยงให้............ทำอันตรายใหญ่โต ซึ่งจะเป็นจลาจลเกิดขึ้นในเมือง แต่น่าจะช่วยจีนโดยทางใดซึ่งเห็นว่าเป็นธรรม พอที่จีนจะรีดเร่งเอาได้ ความวิตกสงไสยทาง​ดำเนิร.........................มีอยู่ดังนี้ จึงได้เอาตาเพ่งดูรวังแผลในเรื่องขอลดเงินค่าราชการนี้ ......................................................................................................................................................................................................................................................เราควรจะคุมเชิงไว้ให้ดี

จะให้พรวันเกิดเห็นจะต้องส่งจากเพ็ชรบุรี อนึ่งขอบอกว่าสิงห์โต ๒ ตัวนั้นได้ราชการ ตั้งโต๊ะหมู่น่าพระไชยนวรัฐ เฉภาะชิ้นขาดอยู่ ๒ ชิ้น เอาสิงห์โตขึ้นเหมาะดี รูปสัตว์มันแก้ขัดได้มากเช่นนี้.

สยามินทร์