วันที่ ๓ พฤศจิกายน ร.ศ. ๑๒๗(๒)

สวนดุสิต

วันที่ ๓ พฤศจิกายน รัตนโกสินทรศก ๑๒๗

พระยาสุขุม

หนังสือไปถึงช้าเกินประมาณ การซึ่งว่าแก้ไขตกลงแล้วจะเป็นประการใดเดาไม่ถูก มีภาษาฝรั่ง of เติมลงไปในคำจาฤกไม่ได้ทักท้วงไว้คำหนึ่ง ใจข้าถ้าจะพูดภาษาไทยก็ภาษาไทย ถ้าจะเรียนข้อความจากภาษามคธ ฤๅภาษาอังกฤษ ก็ต้องเรียนให้สนิท​ในทางความแจ่มแจ้งเป็นภาษาไทย ถ้าจะแปลภาษามคธ ฤๅภาษาอังกฤษลงเป็นภาษาไทย ก็ให้ถูกบทพยัญชนะแลลิลาศแห่งภาษา แต่เช่นกรมท่าแปลอังกฤษ กรมหลวงวชิรญาณแปลธรรมจักษุ จะกลับอ่านเป็นภาษาเดิมได้โดยง่ายเช่นนั้นจึงจะดี ถ้าคาบลูกคาบดอก พูดภาษาไทยใช้วิภัติปัจจัยมคธ เขียนภาษาไทยใช้ศัพท์อังกฤษไม่ใช่เพราะไม่มีคำเพราะจะให้ไพเราะเช่นนี้ ข้าเห็นเถนงุ่มง่ามฤๅโซ๊ดเต็มที แต่ข้อที่แต่งเป็นภาษาไทยแท้ มันก็ชวนจะเร่อร่า เพราะเหตุว่าคนทุกวันนี้ไม่ได้พูดภาษาไทย พูดฝรั่งบ้างเจ๊กบ้างลาวบ้างปนกันกับภาษาไทย เมื่อฟังไทยล้วนเข้าก็เร่อร่าเป็นธรรมดา จึงไม่ใคร่สมัคที่จะเรียงหนังสืออะไร เพราะเดินตามภาษาไม่ทัน

ข้อซึ่งว่า ................ รับว่าได้คำจาฤกที่จะบรรจุนั้น บัดนี้ได้ส่งเข้ามาแล้ว คือคำจาฤกก่อฤกษ์พระที่นั่งวิมาณเมฆ แลพระที่นั่งอัมพร ถามว่าจะเอาอันไหน ถ้าหากว่าจะทำให้ใหม่ก็ขอให้เรียงออกไป ประกาศตั้งกรม ๓ องค์ ตั้งเสนาบดีคนหนึ่ง ประกาศพระราชพิธีรัชมังคลาภิเศก พระฉบับหนึ่ง คฤหัฐฉบับหนึ่ง มันก็ตกลงอยู่ข้าเป็นตาอาลักษณสำหรับเรียง จะเอาดีมาแต่ไหน ซ้ำคำตอบแอดเดรสมกุฏราชกุมารก็อีกฉบับหนึ่ง ล้วนแต่ต้องเตือนทุกแห่ง จึงต้องส่งเข้ามาให้ทำ หาไม่ก็ทิ้งไว้พรุ่งนี้จะถึงงานจึงจะมาเรียกเอา เมื่อมันมีคนๆเดียว รับแต่ลูกยอเขาร่างร่ำไป การงานอะไรก็คั่งค้างไปหมดไม่มีเวลาจะทำ ใครๆเขานอนเล่นสบาย ​เจ้าแผ่นดินตกายไปคนเดียวเช่นนี้ ถ้าหากว่าตายเสียใครจะทำ มันมิต้องประกาศว่าช่วยไม่ได้ฤๅ นี่จะทำอย่างไรกันอย่างนี้.

สยามินทร์