วันที่ ๒๓ ตุลาคม ร.ศ. ๑๒๕

วันที่ ๒๓ ตุลาคม ๓๙ร.ศ. ๑๒๕

ถึง พระยาสุขุม

ได้รับหนังสือฉบับเล็กลงวันที่ ๒๒ แล้ว มีความยินดีที่ได้ฟังคำบอกเช่นนี้ เป็นสำคัญว่ามือเจ้าได้จับน่าที่มั่นแล้ว การสอดส่องคนเป็นสำคัญกว่าที่จะตั้งตำแหน่ง การที่จะตั้งๆ ไปพลาดแล้วเปลี่ยนเสียนั้นไม่ยากอะไร แต่เสียการงานถอยหลังลงไป สู้ประคองไว้จนให้พบคนดีแล้วจึงตั้งไม่ได้

เรื่องเรือนั้นมีขึ้นมาอีกลำเช่นนี้ก็ดี เมื่อมีที่ไปจะได้อาไศรยใช้บ้าง การที่จะไปเที่ยวคราวหลังฤๅไม่ไปนั้นออกเคลือบแคลงไปเสียแล้ว เพราะร่างกายไม่บริบูรณ ไม่รู้ว่าผลที่ไปจะให้คุณฤๅให้โทษ เพราะเป็นฤดูหนาวมาเสียแล้ว หนาวร้อนของเมืองไทยเรามันไม่ยั่งยืน ในวันเดียวกันก็เปลี่ยนร้อนเปลี่ยนเย็นมากทั้งหนาวก็ไม่อยู่ได้กี่วัน ประเดี๋ยวก็กลับเป็นร้อน การเปลี่ยนร้อนเปลี่ยนหนาวรบัดรเบิดอยู่ข้างจะแสลงโรค ข้าเคยเจ็บมาก ๆ มาก็นักหนาแต่ไม่เคยหนักใจเหมือนที่เจ็บน้อยๆครั้งนี้เลย เรื่องที่เป็นประกอบกับอายุมันไม่สู้ชอบกล กลัวจะเลยเป็นคนบอบแบบไปเสีย ทำราชการไม่ได้สดวก ตัวข้าเป็นคนที่รักราชการผูกพันมานาน ถ้าทำไม่ได้ดังใจฤๅต้องละวางก็คิดถึงเหมือนติดผู้หญิง เมื่ออาการมากขึ้นทำเข้าก็เกิดโทษ ไม่ทำก็ไม่มีความสบายใจ เห็นเอาตัวไม่รอดทั้ง ๒ ฝ่าย เวลานี้กำลังจัดการทดลองรักษาแลพิจารณาโดยกวดขัน แต่ยังไม่ถึงโรคสลักสำคัญแท้ เป็นแต่มีพื้นเพไม่สู้ดี ถ้ามีอาการใหญ่ๆมาจะรักษายาก จึงได้คิดที่จะป้องกันไว้เสียก่อน

สยามินทร์