วันที่ ๑๖ สิงหาคม ร.ศ. ๑๒๙

บ้านปืน เพ็ชรบุรี

วันที่ ๑๖ สิงหาคม ร.ศ. ๑๒๙

ถึง เจ้าพระยายมราช

ด้วยคนอ่อนย่อมแพ้คนแรง นี่เป็นการปรากฎแน่แท้ ซึ่งจะขอโทษเจ้าพระยายมราชก่อนที่จะกล่าว ไม่แต่กรมหลวงดำรงแลเจ้าพระยายมราช กรมหลวงนเรศที่สารพัดรู้เหตุผลที่เกิดมาแล้วยังไร ข้อทุ่งเถียงกันอยู่ยังไร ใช่แต่เท่านั้น ถึงเขียนเส้นเซกชั่นดู ได้ความว่าข้อซึ่งชัด........................ ว่า .................. เอาระดับถนนราชวิถี จึงได้สูงไปนั้น ความจริงไม่ใช่ระดับถนนราชวิถี จับระดับตั้งแต่ถนนราชวิถีสูงขึ้นมาทุกที เพราะเหตุจะให้มารับถนนบรรใดอิฐ ซึ่งสูงกว่าถนนราชวิถีเป็นถนนทำใหม่เขาเข้าใจว่าเพราะน้ำท่วม จึงยกให้สูง คราวนี้ตั้งแต่ถนนบรรไดอิฐมาตั้งระดับสูงขึ้นตลอดมาจนถึงหัวแง่ จึงสำเร็จรูปเป็นอันได้ระดับสูงกว่าถนนราชวิถี ๒ ศอกเศษ เดิมแก้ว่ากลัวน้ำจะหักมาพัง ต้องยกไว้ให้สูงเหมือนหัวเรือจึงจะรับน้ำป่าอยู่ ครั้นเจ้าพระยายมราชออกมาถูกขู่ว่าถ้าลดลงไปมากน้ำจะท่วม จึงให้ลดแต่ ๓๐ เซ็นติเมเตอร์ ประมาณสัก ๘ นิ้ว ป่วยการแรงรูปถนนไม่ได้เห็นแปลกอะไรเลย งึ้มง้ำอยู่อย่างเดิม

ได้วานให้กรมหลวงนเรศตั้งกระสวนตัดใหม่ ถูกอ้ายฝรั่งขู่พักเดียวล้ม ว่ากำนัลชื่อไรก็ไม่รู้ ผู้ใหญ่บ้านชื่อไรก็ไม่รู้จนเดี๋ยวนี้ เป็นผู้บอกว่าน่าน้ำๆ จะท่วมพอปริ่มๆ ถนน แต่ชาวบ้านที่อยู่แถบนั้นเอามาถามทุกคน ว่าน้ำไม่เคยท่วมคันนาอย่างเตี้ย ถึงจะสืบยังงั้นได้ กรมหลวงนเรศยังไกล่เกลี่ยให้บากเสียให้เป็นบั้งๆ ตามคันคลองจะได้แลดูถนนเตี้ยลง คงทิ้งไว้ให้สูงเผื่อน้ำจะท่วมจริง ซึ่งถ้าท่วมได้แล้วยอมให้ถอดจากเจ้าแผ่นดิน ถึงปีเถาะก็เห็นจะเต็มที แก้แล้วแก้เล่าเดี๋ยวนี้ยังสูงกว่าถนนราชวิถีศอก ๑ ถนนราชวิถีสูงกว่าคันนาคืบ ๑ เศษ ที่เป็นเช่นนี้อ่อนกว่าฝรั่งเท่านั้น มันก็ฉุดเอาไปได้

เมื่อสิ้นความมุ่งหมายว่าจะสำเร็จเพราะเสนาบดี ๓ คน ................................... รูปถนนก็ปรากฎเป็นเกียรติเป็นยศดีจะปรากฎไปชั่วกัลปาวสาร จะเปลี่ยนชื่อว่าถนนอนุสาวรี คู่กับจังหันลมที่บางปอิน ไม่ยอมให้ชื่อราชดำเนิน เว้นไว้แต่จะแก้ให้หายขายหน้า

ในการที่จะแก้ให้หายขายหน้านั้น ได้ให้กรมขุนสรรพสาตรกับพระยาเพชฎาออกไปตัดเป็นตัวอย่างดูหน่อยหนึ่ง เอาระดับถนนราชวิถีดูพองามดี แต่จะหาคนทำไม่ได้ เทศาผู้ว่าราชการเมืองเป็นนายด้านแท้ นายช่างฝรั่งก็ใช้ไม่ได้ เพราะมันร่มเสียแล้ว ให้ทำก็คงครึ่งๆ กลางๆ จึงต้องขอนายชินซึ่งเคยใช้ประกันมาจากทางรถไฟสักวัน ๑, ๒ วัน พอจะได้ส่งระดับ ถ้าให้ฝรั่งทำมันอาจจะแกล้งให้ปลายถนนริมสพานน้ำท่วม จะได้ปรากฎได้เห็นจริง แต่ตอนบนนอกจากขุดคลองลัดให้แม่น้ำมาแทงถนนแล้ว ไม่มีอะไรจะพังจะท่วมให้เห็นจริงได้เป็นอันขาด การที่คิดนี้จะสำเร็จฤๅไม่สำเร็จไม่รู้

เมื่อวานนี้ได้ดูถนนราชดำริห์ถนนบริพัตร ออกดูงานแต่วันไปได้รอบทั่วถึง แดดไม่สู้จัด แต่ไม่มีฝน

วันนี้แดดจัดอย่างแดดฝน แต่น่ากลัวจะไม่มีอีก นึกออกรำคาญไร่นาไม่ได้ทำเลยทั้งนั้น คนจะพาโลว่าเพราะมาสร้างรั้วสร้างวังทำให้ฝนแล้ง แลคนไม่ได้ทำมาหากิน พวกหัวเมืองที่ถูกเกณฑ์มาทำถนนแล้วไปคราวหนึ่ง แต่ไม่สำเร็จ จะเหนื่อยมากกว่าคนอื่น เขาหัวเราะกันอยู่ว่าสุครีพจองถนน ความที่ใหญ่ถึงเพียงนั้น.

สยามินทร์

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ