วันที่ ๙ มิถุนายน ร.ศ. ๑๒๖

วิลลาสตูร์ดซา เมืองบาเดนบาเดน

วันที่ ๙ มิถุนายน ร. ๔๐ศก ๑๒๖

ถึง พระยาสุขุม

ด้วยได้รับหนังสือฉบับที่ ๓ ลงวันที่ ๖ ที่ ๔ ลงวันที่ ๙ พฤษภาคม ส่งตัวอย่างเรือนชายอุรุพงษ์^๑ กับแปลนประตูสวนดุสิตมานั้น ได้ตรวจดูแล้วฯ เรือนชายอุรุพงษ์เข้าใจว่าหลังเตี้ยตอนข้างหน้านั้น เป็นที่พักขุนนาง หันน่าตะวันออก กระใดใหญ่ที่อยู่ในตัวเรือน คงจะหันข้างใต้ เพราะประสงค์จะให้ออกถนนมังกรหย่อม ไม่พอใจทั้งสองอย่าง เหตุด้วยหลังคาหลังเตี้ยมาบังหลังสูง สิ้นสบายไปเสียมาก ซ้ำมีหลังคาตัดในรหว่าง เพื่อจะไม่ให้หลังคาชนกัน ซึ่งพระอินทร์พระพรหมจะมาทำอย่างไรไม่ให้รั่วนั้น ไม่ได้เป็นอันขาด อีกประการหนึ่ง กระใดใหญ่ถึงว่าจะได้ออกถนนก็จริง แต่อยู่เคียงกันกับห้องนอน ทางลมมาทางนั้นคงบังกันร้อน ใช้ไม่ได้เสียอีกกระทงหนึ่ง เห็นว่าทำขึ้นแล้วคงจะเป็นที่เสียใจเมื่อภายหลัง การที่จะแก้กระใดเปลี่ยนไปไว้เสียข้างโรงรถ ไม่มีที่ขัดขวางอันใด เพราะถ้าจะเดินขึ้นเรือน คงจะไม่มีใครซอกเข้ามาเดินทางถนนนั้น เพราะเหตุที่ต่อกับข้างใน ควรจะหาทางเดินเข้ามาทางหลังโรงรถ สำหรับคนสนิทสนมขึ้นลง ถ้าเป็นแขก คงจะต้องขึ้นทางห้องรับแขกข้างหน้า ข้อขัดข้องสำคัญ​อยู่ที่ที่พักขุนนาง ข้างล่างก็ไม่ขัดอันใดนัก แต่หลังคาบังกันนั้นไม่ดีอย่างที่สุด เสียหลังสูงทั้งหมู่ จำจะต้องแก้ไขอย่างอื่นแท้ทีเดียว โดยจะผลักที่พักไปไว้เสียมุมข้างหนึ่ง ให้เรือนออกได้ แต่ครึ่งเดียวก็ยังดี ขอให้คิดใหม่ ถึงเสด็จกลับไปถึง ยังไม่แล้วก็ตามเถิดฯ เรื่องมอนยุเมนต์นั้นยังไม่อยากจะโต้เถียงด้วยดิไซนประการหนึ่งประการใดเลย เพราะอยู่ไกลกัน แต่เป็นที่พอใจที่แกไปพัดเอาความคิดกว้างแคบมาได้ เท่านี้ก็พอที่จะคิดเรื่องทำรูปอยู่แล้ว ได้ส่งไปให้จรูญเป็นหลักคิดฯ การที่มาอยู่เช่นนี้นึกว่าว่างเปล่าไม่มีราชการ ความจริงก็นานๆ จึ่งจะได้รับหนังสือเมล แต่ไม่มีเวลาว่างที่จะเรียกว่าไม่มีอะไรทำเลย มันช่างทำอะไรๆ เสียจริงๆ ไม่หยุดไม่หย่อน ยังค่ำ ยังค่ำ จนถึงเวลานอนหมู่นี้อยู่ข้างจะคั่งจัด รู้สึกร้อนใจหริ่งๆ ในกิจการซึ่งคั่งค้าง เหมือนอย่างอยู่บางกอก ฯ ซึ่งให้ข่าวมาว่าเจ้าสายช่วยเร่งงานนั้นเป็นที่ยินดีมาก พอหวังใจได้ว่าในการบ้านเรือนจะไม่มีผู้ใดหยุดนอน ฯ เสียดายอีจำปากอมาก แต่อ้ายคนังจะออกสบายเสียดอกกระมังเพราะอิจฉามากอยู่ ฯ ความรู้สึกคิดถึงบ้านเบียดเบียนมาก แต่หากอยู่ได้ด้วยความตั้งใจ ในการคิดรักษาตัวเป็นที่ตั้งอย่างเดียวเท่านั้น ถ้าไม่มีสมาธิ อาจจะกลับให้กำเริบโรคได้ เช่นชายเพ็ญ^๒ เป็นที่น่าสงสัย ว่าในการที่มาจะมีคุณฤๅไม่ ดูช่างไม่สนุกไม่สบาย​เสียเลย มีความวิตกอยู่ในการที่มาประพฤติพรหมจรรย์ ตั้งอยู่ในขันติธรรม แลสันโดษฐในที่บางสถานเช่นนี้ ก็นับว่าเป็นส่วนกุศลอยู่ จึงขอให้ส่วนบุญ ได้อนุโมทนาในความประพฤตินี้ด้วยเทอญ ฯ

จุฬาลงกรณ์ ปร.