อิ

อิกษวากุ, [ส. อิก์ษ๎วากุ] นามแห่งพระราชาผู้เปนโอรสแห่งพระมนูไววัสวัต (คือพระมนูลูกพระสูรยเทวราช) และท้าวอิกษวากุนี้เปนกษัตร์องค์ที่ ๑ ซึ่งได้เสวยราชย์ในกรุงอโยธยาเปนบรมมหาชนกแห่งบรรดากษัตร์สุริยวงศ์ ผู้เสวยราชย์ในกรุงนั้นสืบมา มีพระรามจันทรมหาราชเปนต้น เพราะฉนั้นบรรดากษัตร์ในราชวงศ์นี้จึ่งเรียกว่า “อิกษวากุกุลชะ” ฯ

อิกษวากุกุลชาติ, ส. = เกิดในสกุลแห่งท้าวอิกษวากุ ฯ ในหนังสือเรื่องพระนลนี้ ใช้เปนฉายาเรียกท้าวฤตุบรรณผู้เปนมหาราชครองกรุงอโยธยาในสมัยกาลแห่งพระนล (ดูที่ ฤตุบรรณ ต่อไป) ฯ

อิงคุท, ม. และ ส. = ต้นสำโรง

อินท, ม. ฤๅ อินทร, ส. = เทวราชผู้เปนใหญ่เหนือเทวดาทั้งหลายในสมัยพระไตรเพทและในพุทธกาล พระเปนเจ้าทั้งสามพึ่งเกิดมีนับถือกันขึ้นภายในพุทธกาล (เรื่องพระอินทรได้อธิบายไว้โดยละเอียดแล้วในอภิธานท้ายหนังสือ “ศกุนตลา”) ฯ อนึ่ง คำว่า “อินท” ฤๅ “อินทร” นี้ ใช้แปลได้ด้วยว่าผู้เปนใหญ่ สุดแท้แต่จะผสมเข้ากับนามอื่น ฯ เช่น “อมรินทร” = เปนใหญ่ในหมู่อมร “นรินทร” = เปนใหญ่ในหมู่คน “นาคินทร” = เปนใหญ่ในหมู่นาค ฯ ล ฯ

อินทปัตถ์ [ส. อิน์ท๎รบ๎รัส๎ถ] = นามเมืองซึ่งท้าวธตรฐสร้างให้ท้าวยุธิษเฐียรครอง ตั้งอยู่ริมลำนํ้ายมุนาใกล้นครเฑลหิ (Delhi) ซึ่งเปนนครหลวงแห่งมัธยมประเทศ ณ บัดนี้ ฯ

อินทรเสน, ส. = นามแห่งโอรสพระนลกับนางทมยันตี

อินทรเสนะชนนี, ส. = “แม่แห่งอินทรเสน” คือนางทมยันตีนั้นเอง ที่ออกนามเช่นนี้เปนประเพณีในมัธยมประเทศ เช่น พระนางยโศธราก็ออกนามในชาดกว่า
“ราหุลมาตา” ดังนี้เปนตัวอย่าง และประเพณีนี้ก็ได้ดำเนินมาจนถึงเมืองไทยเราเหมือนกัน จึ่งมักเคยได้ยินเรียกหญิงว่า “แม่อ้ายแดง” ฤๅ “แม่อีฉิม” ดังนี้เปนต้น ฯ

อินทรเสนา, = ส. นามแห่งธิดาพระนลกับนางทมยันตี

อิศะรีย์, ส. ผ. [ส. อีศ๎วรีย] = ความเปนใหญ่

อิศวร, ส. ผ. [ส. อีศ๎วร] = ผู้เปนใหญ่, ผู้เปนเจ้า, เจ้า, นาย, ขุน, นางพระยา ฯ ใช้ผสมกับนามอื่น ฯ มุ่งความว่าเปนใหญ่ในหมู่นั้น ฯ เช่น “นเรศวร” = เปนนายคน, เปนใหญ่เหนือคน ฯ ในสมัยกาลแห่งเรื่องพระนล พระศีว ซึ่งเรียกกันว่า “พระอิศวร” นั้น ยังมิได้มีผู้ยกย่องนับถือเปนใหญ่ ต่อมาเมื่อภายหลังพุทธกาล ได้บังเกิดนับถือ
พระวิษณุ พระศีวะ และพระพรหมว่าเปนพระเจ้าทั้งสามอันสูงสุดแล้ว พระศีวะ จึ่งมาได้นามว่า “พระอิศวร” ซึ่งแปลไปตรง ๆ ตามศัพท์ก็ว่า “พระผู้เปนเจ้า” เท่านั้น ฯ ในหนังสือเรื่องพระนลนี้แห่งใดมีคำ “อิศวร” อยู่ ก็ให้พึงเข้าใจว่า ใช้ตามความเดิมทั้งนั้น เช่นในประโยคว่า “เปนอิศวรมหาราช” ดังนี้ ก็แปลว่า “เปนเจ้าแผ่นดินผู้ใหญ่ยิ่ง” เท่านั้น ไม่ใช่ว่า เหมือนพระศีวะ ฤๅเปนเชื้อพระศีวะหามิได้ ฯ