สรรคที่ ๑๗

๏ ตัจ์ฉ๎รุต๎วา ๏ เทวีได้ฟังสาร แห่งทิชาจารย์สุเทพกล่าว เปนเรื่องราวถ้วนถี่ ตามคดีดังปุจฉา ๏ สุนัน์ทา โสธยามาส ๏ จึ่งสุนันทามารศรี เอาวารีมาสระสรง ๏ ปิป๎ลุป๎รัจ์ฉาทนัม์ มลัม์ ๏ ชำระผงแปกเปื้อน อันกลบเกลื่อนไฝนาง ๏ ส มเลนาปก๎ฤษ๎เฏน ๏ ปางเมื่อปวงมลทิน หมดไปสิ้นแล้วไซ้ร ๏ ปิป๎ลุส๎ ตัส๎ยา ว๎ยโรจต ๏ อันว่าไฝงามขำ แห่งสาวคำก็ประจักษ์ ๏ ทมยัน์ต๎ยาส๎ ตทา ว๎ยเภ๎ร ๏ แทบพระพักตร์ผ่องขวัญ แห่งทมยันตีสมร ๏ นภสีว นิศากรห์ ๏ เหมือนนิศากรโอภาส กลางนภากาศแจ่มจ้า ๏ สุนัน์ทา จ ราชมาตา จ ๏ จึ่งสุนันทากุมารี กับพระชนนีนั้นไซ้ร ๏ ปิป๎ลุํท๎ฤษ๎ฏ๎วา ๏ แลเห็นไฝแน่ชัด ดูถนัดแน่นอน ๏ รุทัน์เต๎ยา ตาม์ ปริษ๎วัช๎ย ๏ สองบังอรสอื้นพลาง ทางสร้วมกอดพระไภมี ๏ มุหูร๎ตัม์ อิว ตัส๎ถตุห์ ๏ ต่างนารีต่างพิศ พินิจนิ่งอยู่ครู่หนึ่ง ๏ อุต์ส๎ฤช๎ย วาษ๎ปํ ศนไก ๏ แล้วจึ่งกลั้นชลนัยน์ เพื่อทรามไวยส่างโศกา ๏ ราชมาเตทัม์ อัพ๎รวีต์ ๏ ราชมาตาทรงยศ จึ่งเผยพจน์วาที ดังนี้ ฯ

๏ ตตห์ สา นจิราท์ เอว ๏ ดังนั้นพอเวลา ลุล่วงมามิทันนาน ๏ วิทร๎ภาน์ อคมัต์ ปุนห์ ๏ จึ่งนงคราญเสด็จถึง ซึ่งวิทรรภสโมสร ๏ ป๎รห๎ฤษ๎ฏห์ สมปูชยัต์ ๏ จึ่งพระวรพันธุทั้งหลาย เห็นโฉมฉายกลับบุรี ต่างก็ยินดีเต็มใจ รับอรไทยที่รัก นงลักษณ์เห็นพระสัมพันธุ์ พร้อมกันสุขสบายอยู่ อีกทั้งคู่ปิยกุมาร ก็สำราญสโมสร อีกพระบิดรมารดา และคณาสขินารี ที่เคยรักร่วมใจ ต่างผ่องใสสุขเกษม เปรมกมลทั่วกัน จึ่งทมยันติเทวี ประสงค์ศรีศุภสวัสดิ์ จัดพลีเทพมหาศาล บริจาคทานอันควร แก่มวลหมู่พราหมณ์ทั้งหลาย ๏ อตร๎ปยัต์ สุเทวํ ๏ ฝ่ายสุเทพมีความชอบ มหาราชตอบแทนคุณ การุญเพื่อพราหมณ์อุส่าห์ พาพระดไนยาคืนนคร ภูธรให้โคพัน อีกรางวัลให้บ้าน และประทานทรัพย์มากล้น จึ่งสุเทพสุดพ้น ปรีดี ฯ

๏ ทมยัน์ต๎ยา ตโถก์ตา ตุ ๏ ฟังยุบลรำพรรณ แห่งทมยันติบังอร พระสุนทรราชมารดา ก็โศกาดูรเทวศ ชลเนตร์พรั่งหลั่งไหล อาบนองไปทั่วพักตร์ แต่นงลักษณ์มิได้เฉลย เผยพจน์ตอบฉันใด ปางนั้นไซ้รเหล่ากำนัล ครั้นได้เห็นมิ่งสมร ทรงสท้อนถอนฤทัย สอื้นไห้อยู่พลาง คณานางต่างก็ร่ำร้อง เสียงกึกก้องโฮ ๆ ว่าโอ้ ๆ ทูลกระหม่อมแก้ว แล้วก็ร่ำโศกาอยู่ในปรางค์รัตนา นั้นแล ฯ

๏ ตโต ภีมัม์ มหาราชัม์ ๏ ครานั้นนางพระยาเจ้า จึ่งไปเฝ้าบังคมบาท ภีมะมหาราชฦๅไชย กราบทูลไขข้อคดี ๏ ทมยัน์ตี ตว สุตา ภร๎ตารัม์ อนุโศจติ ๏ ว่านางทมยันตี ศรีสุดาของฝ่าพระบาท คิดถึงผัวหล่อนมิได้ขาดเฝ้าโศกศัลย์ จนสิ้นอายไปหมดพลันเผยพจนา วอนหม่อมฉันด้วยวาจาน่าจับใจ ขอให้ช่วยกรุณาหาตัวพระบุญโศลก นางจึงจะว่างส่างโศกกำสรวลศัลย์ กระหม่อมฉันก็คิดสงสารเปนพ้นไป ขอพระองค์ผู้ทรงไผทจงได้ทรงพระเมตตา ช่วยให้สมเจตนา นั้นเถิด ฯ

๏ ตยา ป๎รเทศิโต ราชา ๏ ฝ่ายสมเด็จพระราชานรบดี ฟังสารซึ่งพระเทวีมาทูลเล่า พระผ่านเผ้าจึ่งตรัสให้หาทิชาจารย์ ผู้เคยรับพระบริหารใช้ไปในนานากิจ เธอจึ่งให้พราหมณ์ไปทุกทิศทุกจังหวัด ตรัสกำชับให้เที่ยวค้นหานลราช ๏ ตโต วิทร๎ภาธิปเตร์ นิโยคาท์ พ๎ราห๎มณาส์ ตทา ๏ คณพราหมณทวิชาติรับบริหาร แห่งสมเด็จพระภูบาลผู้ผ่านวิทรรภ์ ก็พร้อมกันไปเฝ้าพระทมยันตี กราบทูลเพื่อพระเทวีทรงทราบไว้ ว่าข้าพระองค์นี้จะไปตามพระบัญชา แห่งสมเด็จพระบิดา บัดนี้แล ฯ

๏ อถ ตาน์ อัพ๎รวีต์ ไภมี ๒๘๏ ปางนั้นเทวี สุรไภมี จึ่งสั่งทวิชา จะไปแห่งใด ในแคว้นนานา จงกล่าววาจา รจนาว่าวอน ๏ ทุกแห่งชุมนุม ประชาประชุม สรรพสโมสร จงพร่ำร่ำพจน์ เปนบทสุนทร ขับร้องท่องกลอน ดังนี้รํ่าไป ฯ

๏ ก๎ว นุ ต๎วํ กิตว ๏ โอ้นักสกาของข้าเอ๋ย กระไรเลยดั้นด้นไปหนไหน แบ่งเอาผ้าข้าคลุมแล้วดุ่มไป ช่างกระไรไม่คิดเมตตากัน ช่างทอดทิ้งเมียขวัญอันสวาท ให้อนาถนอนร้างกลางไพรสัณฑ์ เมียซื่อตรงจงรักภักดีครัน นั่งคอยผัวอยู่นั้นเช่นสั่งไว้ แสนฟูมฟกอกผ่าวราวไฟผลาญ ให้ร้อนราญทรวงเริงเหมือนเพลิงไหม้ ห่มแต่ผ้ากึ่งผืนนั้นยืนไว้ พอจะไอ้ต่างหน้าสวามี โอ้วีระบุรุษมกุฎเกศ จงสมเพชภรรยามารศรี ผู้โศกเศร้าทุกทิวาราตรี เชิญบดีมาปลอบประโลมนาง ๏ เอวัม์ อัน๎ยัจ์ จ วัก์ตว๎ยํ ๒๘๏ อีกหนึ่งพึงร่ำ สำออยถ้อยคำ ศัพท์ซ้ำสำอางค์ เผื่อเธอสดับ จะกลับคิดพลาง ถึงข้าผู้ร้าง ห่างพระสามี ๏ อันวายุจัด ในดงพงชัฏ ตวัดธุลี ไม่เท่าความโศก วิโยคสามี เหมือนวายุพี พัดเพลิงเริงร้อน ๏ ดังนี้ข้าเจ้า วิโยคโศกเศร้า โศกเร้าเริงรอน จงช่วยพูดจา ว่ากล่าววิงวอน เพื่อพระภูธร คำนึงถึงพลาง ๏ ภร๎ตว๎ยา รัก์ษณียา จ ปัต๎นี หิ ปตินา สทา ๏ อันเมียดีควรที่จะเคียงผัว และฝากตัวฝากใจมิให้ห่าง เพื่อผัวรักรักษาภรรยาพลาง ถ้วนทุกอย่างคํ้าจุนอุดหนุนกัน อ้าพระองค์ผู้ทรงฤทธิ์กำแหง มิเสียแรงทรงธรรมลํ้ามหันต์ ขาดน่าที่ทั้งสองของสำคัญ ไม่คํ้าจุนเมียขวัญไม่มาครอง เสียแรงเคยขึ้นชื่อฦๅว่าปราชญ์ เชี่ยวฉลาดรู้ดีไม่มีสอง อีกเมตตาแก่ข้าทูลลออง ชนทั้งผองชมไท้ว่าใจดี ไฉนเล่าละเลยทำเฉยอยู่ ฤๅพระรู้ว่าเมียเสียราศี เมียนี้สิ้นวาศนาบารมี พระบดีจึ่งสลัดตัดอาลัย อ้าองค์พระสมิงมิ่งมนุษ ข้านี้สุดแสนฟกหัวอกไหม้ กรุณาข้าบ้างเถิดเปนไร โอ้ไท้นเรศวรควรปราณี ข้าเคยฟังพระดำรัสถนัดว่า ความเมตตาเปนธรรมประเสริฐศรี ยิ่งกว่าธรรมอื่น ๆ หมื่นแสนมี อ้าบดีเมตตาข้าเถิดเอย ๏ เอวัม์ พ๎รุวาณาน์ ยทิ วห์ ๒๘๏ เมื่อยามกล่าวกลอน กล่อมศัพท์สุนทร อย่าเหม่อเผลอเลย แม้เห็นชายใด ดูไม่เสบย ฤๅกล่าวเฉลย เผยพจน์อย่างใด ๏ จงสังเกตดู สืบสวนให้รู้ ว่าผู้นั้นใคร และอยู่แห่งหน ตำบลบ้านไหน เผื่อพราหมณ์จะได้ พบปะพระนล ๏ ชายใดสดับ สุนทรกลอนศัพท์ รับตอบชอบกล พราหมณ์จงจดจำ ทุกคำยุบล แล้วรีบจรดล มาบอกแก่เรา ๏ อย่าเดินเนิ่นช้า แถลงวาจา อย่าทำใจเบา เผื่อเธอเข้าใจ รับใช้จากเรา เธอจะให้เฝ้า สมปราถนา ๏ สืบดูจงดี ว่ามั่งว่ามี ฤๅอนาถา ฤๅจะถวิล ทรัพย์สินนานา สืบให้รู้มา ปราถนาฉันใด ฯ

๏ เอวัม์ อุก์ต๎วา ๑๖๏ ปางเมื่อไภมีทรามไวย เสร็จแจ้งแถลงไข สำนวนสุนทรอ่อนหวาน ๏ จึ่งเหล่าพราหมณาทิชาจารย์ รีบไปทุกฐาน ทุกทิศทุกเทศเขตขัณฑ์ ๏ เที่ยวค้นพระนลทรงธรรม์ อันมีอนันต์ อเนกโศกเศร้าศรี ๏ ค้นในนานาบุรี ทุกราชธานี ทุกถิ่นทุกด้าวราวนิคม ๏ บ้านน้อยนานาหาตบม ค้นตามอาศรม สำนักสิทธาอาไศรย ๏ ต่างพราหมณ์พยายามเที่ยวไป ค้นเท่าใด ๆ บ่พบประสบนลนรินทร์ ๏ เจรจาถามหาภูมินทร์ ภิปรายหลายลิ้น หลายอย่างต่าง ๆ ภาษา ๏ กล่าวกลอนสุนทรวาจา ดังจดจำมา แต่องค์พระทมยันตี ๏ ขับร้องพร้องพจน์พาที แซมเสียงดนตรี เสนาะสำเนียงเสียงหวาน ฯ

๏ เรื่องพระนลสวรรค์ที่ ๑๗ ดังนี้ ฯ