- คำนำ
- พระราชนิพนธ์คำนำ
- นมัสกฤติกถา
- อารัมภกถา
- นิทานวัจนะ
- นโลปาข๎ยานัม์
- สรรคที่ ๑
- สรรคที่ ๒
- สรรคที่ ๓
- สรรคที่ ๔
- สรรคที่ ๕
- สรรคที่ ๖
- สรรคที่ ๗
- สรรคที่ ๘
- สรรคที่ ๙
- สรรคที่ ๑๐
- สรรคที่ ๑๑
- สรรคที่ ๑๒
- สรรคที่ ๑๓
- สรรคที่ ๑๔
- สรรคที่ ๑๕
- สรรคที่ ๑๖
- สรรคที่ ๑๗
- สรรคที่ ๑๘
- สรรคที่ ๑๙
- สรรคที่ ๒๐
- สรรคที่ ๒๑
- สรรคที่ ๒๒
- สรรคที่ ๒๓
- สรรคที่ ๒๔
- สรรคที่ ๒๕
- สรรคที่ ๒๖
- อุตตรกถา
- อธิบายในลักษณประพนธ์
- อภิธาน
พ
พักตร์, ส. ผ. [ส. วัก์ต๎ร] = หน้า ฯ ข้างไทยเรามักเขียนว่า “ภักตร์” ซึ่งเพี้ยนไป ฯ
พณิช, ฤๅ วณิช, ส. = พ่อค้า
พณิคชน, ส. = คนค้าขาย (คณะ)
พธู, ส. ผ. [ส. วธู] = (๑) เมีย (๒) หญิงสาว (๓) ญาติผู้หญิงซึ่งอ่อนกว่า ฯ
พน, ส. ผ. [ส. วน] = ป่า, ดง
พนัส, ส. ผ. [ส. วนัส] = ป่า, ดง
พนานต์ ส. ผ. [ส. วนานต์] = (๑) แดนป่า (๒) ราวป่าคือเขตรจดป่า
พนิดา, ส. ผ. [ส. วนิตา] = เมียที่รักใคร่, ผู้หญิง
พเนจร, ส. ผ. [ส. วเนจร] = ท่องเที่ยวอยู่ในป่า
พล, ส. = กำลัง ฯ ไทยเราใช้ในที่กำลังทหารเปนพื้น
พสุธาธิป, ส. ผ. [ส. วสุธาธิป] = เจ้าแผ่นดิน ฯ พสุธาธิบดี ก็ใช้ได้ ความอย่างเดียวกัน ฯ และพสุธาธิปัตย์ ฤๅ พสุธาธิปตัย = ราชสมบัติ ฯ
พัสดุ, ส. ผ. [ส. วัส๎ตุ ม. วัต์ถุ] = (๑) ที่อยู่แห่งสิ่งใดสิ่ง ๑ เช่น “กบิลพัสดุ” = ที่อยู่แห่งกบิล ดังนี้เปนต้น (๒) สิ่งซึ่งมีอยู่โดยแท้, สิ่งซึ่งเปนชิ้นเปนอัน (๓) สิ่งซึ่งมีราคา, ทรัพย์สมบัติ (๔) หัวข้อ, เนื้อเรื่อง
พากย์, ส. ผ. [ส. วาก๎ย] = คำพูด, คำกล่าว ฯ
พาชิน, ส. ผ. [ส. วาชิน] = ม้า
พาล, แปลความได้เปน ๒ นัย กล่าวคือ
๑. พาล, ม. [ส. ว๎ยาล] = (๑) ผู้ข่มเหง, ผู้รังแก (๒) การรบกวน, การรังแก เกะกะ, กีดกั้น, ทำให้เดือดร้อน, ทำให้เจ็บปวด, ทำให้ลำบาก (๓) ทำร้าย, ทำให้เสียประโยชน์, ทำให้ป่วยการ (๔) สัตว์ร้าย
๒. พาล, ม. และ ส. = (๑) เด็ก, อ่อน, รุ่น (๒) เขลา, ปัญญาอ่อน (๓) ในนิติศาสตร์ คือผู้ที่มีอายุตํ่ากว่า ๑๖ ปี [อิถี. พาลา]
พาลมิค, ม. ผ. พาลมฤค ส. ผ. = สัตว์ดุร้าย (คือรบกวนคนเดินทาง) ฯ
พาหุ ฤๅ พาห, ส. = แขน (โดยมากมักมุ่งเอาตั้งแต่ข้อศอกลงไป แต่จะใช้เรียกทั้งแขนก็ได้) ฯ ไทยเราไพล่ไปใช้มุ่งความว่า “บ่า” ฤๅ “ไหล่” ฯ
พิศวาส, ส. = คุ้น, รู้ใจกัน, ฯ จินตกวีจึ่งใช้ว่า “รักจริง,” “รักนํ้าใจ” ฯ
พิสมัย, [ส. วิส๎มย] = แปลก, ปลื้ม
พุทธิ, ส. - ดูที่วุฒิ
พฤหทัศว์ ส. ผ. [ส. ว๎ฤหทัศ๎ว] เปนนามพระมุนีตน ๑ ซึ่งพระยุธิษเฐียรพบที่กลางป่า และเปนผู้เล่าเรื่องพระนลให้พระยุธิษเฐียรฟัง
พฤนท์, [ส. ว๎ฤน์ท] = หมู่, กอง