เซี่ยงไฮ้

​เมื่อเร็วๆ นี้ สมาชิกสโมสรโรตารี่แห่งเซี่ยงไฮ้คนหนึ่ง ชื่อนายปิ๊ก มาพูดที่สโมสรโรตารี่แห่งสิงคโปร์ กล่าวเรื่องเซี่ยงไฮ้ว่า เซี่ยงไฮ้มีพลเมือง ๓,๕๐๐,๐๐๐ คน (พ.ศ. ๒๔๘๐) จึงนับว่าเป็นเมืองใหญ่เมืองหนึ่งในโลก (เซี่ยงไฮ้ถ้าคิดตามจำนวนพลเมือง ก็เป็นเมืองใหญ่ที่ ๕ ลอนดอนเป็นที่ ๑) ถ้าเซี่ยงไฮ้เป็นเช่นสิงคโปร์ คือรวมอยู่ในความปกครองเดียวกันทั้งหมด มีรัฐบาลแข็งแรงหนุนหลัง ไม่ช้าก็จะเป็นเมืองมั่งคั่งอย่างยิ่งเมืองหนึ่ง แต่เซี่ยงไฮ้ไม่เป็นเมืองซึ่งรวมอยู่ในปกครองเดียวกันทั้งหมด ที่แท้แบ่งแยกออกได้เป็นเมืองถึง ๓ เมือง คือ แดนที่เป็นภูมิลำเนา​ชนต่างประเทศเมืองหนึ่ง แดนสัมปทานของฝรั่งเศสเมืองหนึ่ง แลแดนที่จีนปกครองเอง เรียกว่าเซี่ยงไฮ้รอบนอกเมืองหนึ่ง (ต่อไปนี้จะเรียก ๓ ส่วนแห่งเซียงไฮ้นว่า “ลำเนาต่างประเทศ” ส่วนหนึ่ง “แดนสัมปทานฝรั่งเศสส่วนหนึ่ง” “เซี่ยงไฮ้จีน” ส่วนหนึ่ง ทั้ง ๓ ส่วนเป็นเซี่ยงไฮ้ย่อยอยู่ภายในเซี่ยงไฮ้ใหญ่)

นายปิ๊กกล่าวว่า ชนภายนอกเข้าใจว่า เซี่ยงไฮ้เป็นปารีสของตะวันออก เป็นเมืองซึ่งมากไปด้วยความสนุกในเวลากลางคืน มีโรงระบำนับจำนวนแทบไม่ถ้วน แลเป็นที่ซึ่งคนไม่นอนเลย แต่อันที่จริงฉันใดสิงคโปร์ไม่ถือว่าสวนมะพร้าวเป็นของไม่สำคัญเสมอสวนยางหรือบ่อแร่ดีบุก ฉันนั้นที่สนุกต่าง ๆ ของเซี่ยงไฮ้หาใช่ของสำคัญยิ่งของชนชาวเซี่ยงไฮ้ไม่

นายปิ๊กกล่าวต่อไปว่า จะคำนึงในทางค้าขายก็ดี หรือในทางใด ๆ ก็ดี ลำเนาต่างประเทศเป็นภาคสำคัญที่สุดของเซี่ยงไฮ้ทั้งหมด

ลำเนาต่างประเทศมีเนื้อที่ไม่ถึง ๙ ไมล์ตารางเหลี่ยม ​แต่มีพลเมืองเกือบ ๑,๒๕๐,๐๐๐ คน

แดนสัมปทานฝรั่งเศส เป็นแดนซึ่งปกครองคล้ายเมืองขึ้นของฝรั่งเศส มีพลเมืองประมาณ ๗๕๐,๐๐๐ คน

เซี่ยงไฮ้จีนอยู่ล้อมรอบลำเนาต่างประเทศ แลแดนสัมปทานฝรั่งเศส มีเนื้อที่ประมาณ ๓๐๐ ไมล์ตารางเหลี่ยม เพิ่งจะมีการปกครองเป็นกิจลักษณะภายใน ๑๐ หรือ ๑๑ ปีมานี้

ลำเนาต่างประเทศ เป็นที่ซึ่งเดิมกำหนดไว้ว่าให้เป็นแหล่งสำหรับชาวต่างประเทศไปตั้งภูมิลำเนาค้าขาย แต่ในปัจจุบัน (พ.ศ. ๒๔๘๐) มีจีนเข้าไปอยู่ถึงประมาณ ๙๗ เปอร์เซ็นต์แห่งจำนวนคนในแหล่งนั้น

สัมปทานที่ให้แก่แดนนี้ (เรียกว่าข้อบังคับที่ดิน) เป็นสัมปทานซึ่งรัฐบาลจีนให้แก่ชนต่างประเทศ ประมาณ ๖๐ ถึง ๗๐ ปีมาแล้ว (ปีที่ทรงนิพนธ์นี้ พ.ศ. ๒๔๘๐) ข้อบังคับเหล่านั้น ใจความไม่กินกันก็มาก ที่บังคับจำกัดโน่นจำกัดนี่ก็มาก แต่จะเปลี่ยนแปลงอย่างไรก็ไม่ได้ เพราะถ้าเปลี่ยน​ก็จะต้องได้รับความเห็นชอบของรัฐบาลจีน แลกงซุลผู้แทนประเทศทั้งหลายที่มีหนังสือสัญญากับจีน ยินยอมพร้อมกันทั้งหมด

การเป็นเช่นนี้ ถึงแม้ผู้ปกครองทั้ง ๓ แดนจะตั้งใจปรองดองกันสักเท่าใด ก็คงจะต้องมีขัดโน่นข้องนี่ เพราะขาดความร่วมมือกัน

ที่ว่าขาดความร่วมมือกันนี้ ยกตัวอย่างให้เห็นเป็นต้นว่า การไฟฟ้า การประปา โทรศัพท์ แลการจัดยวดยานพาหนะ เหล่านี้ต่างแดนก็ต่างจัดของตนเอง ราษฎรในแดนไหน ก็ต้องใช้ไฟ น้ำ โทรศัพท์ ของแดนนั้น และเมื่อจัดรวมกันไม่ได้ โสหุ้ยก็จำต้องสูง

รถยนต์ที่รับใบอนุญาตของลำเนาต่างประเทศ ก็ใช้ได้บนถนนของลำเนานั้น จะใช้ใบอนุญาตเดียวกันในเขตจีนไม่ได้ รถยนต์สำหรับใช้บรรทุกต้องรับใบอนุญาตคันละ ๓ ใบ ส่วนใบอนุญาตสำหรับคนขับที่ฝรั่งออกให้ ก็ใช้ในแดนจีนไม่ได้

​นายปิ๊กกล่าวว่า รถลากในลำเนาต่างประเทศ ถ้าไม่นับรถส่วนตัว นับแต่เพียงรถรับจ้างแท้ ๆ ก็มีจำนวนถึง ๑๐,๐๐๐ คน จำนวนคนลากมี ๔๐,๐๐๐ คน ครอบครัวของคนลากอีก ๑๐๐,๐๐๐ คน นับแต่พวกนั้นพวกเดียว ก็เป็นพลเมืองของเมืองขนาดกลาง ๆ ได้ แต่รถ ๑๐,๐๐๐ คัน ซึ่งเป็นเครื่องหากินของคน ๑๔๐,๐๐๐ นั้น นับจำเพาะในลำเนาต่างประเทศเท่านั้น

การไปมาของยวดยานตามถนนเกิดยุ่งยากขึ้น เพราะไม่เคยนึกกันว่าเมืองจะใหญ่ขึ้น แลพลเมืองจะทวีเร็วถึงเช่นนี้ จำนวนพลเมืองในลำเนาต่างประเทศ ถ้าคิดตัวเลขก็ประมาณ ๒๐๐ คนในเนื้อที่ ๒ ไร่ครึ่ง แต่บางแห่งอยู่ยัดเยียดกันถึง ๕๐๐ คนในเนื้อที่เท่ากัน

ใน ๑๓ ปี ระหว่าง ค.ศ. ๑๙๒๐ กับ ค.ศ. ๑๙๓๓ ราคาที่ดินได้ขึ้นไปถึง ๔ เท่า แต่การขึ้นราคาเช่นนี้ ไม่มีอะไรจะเทียมทันที่ดิน เมื่อที่ดินขึ้นเหลิงไปอย่างเดียว ราคาสิ่งอื่น ๆ ขึ้นไปไม่ทันกัน ราคาที่ดินก็กลับตก จึงเกิดความ​ลำบากระหว่างผู้จำนองแลผู้รับจำนอง แลยากในเรื่องภาษีอากรด้วย

นายปิ๊กกล่าวว่า นายปิ๊กต้องการจะพูดอย่างแน่นแฟ้นว่า เซี่ยงไฮ้เป็นที่สำคัญนัก สำคัญแก่คน ๓,๕๐๐,๐๐๐ คน ซึ่งเป็นพลเมืองอยู่ที่นั่น แลสำคัญมากมายแก่การค้าขายของอังกฤษในตะวันออก ส่วนจีนนั้นจำเป็นที่สุด ที่จะรักษาเซี่ยงไฮ้ให้ดี เพื่อความจำเริญของประเทศ

เซี่ยงไฮ้เป็นแหล่งกลางของการค้าขายในลุ่มแม่น้ำแยงเซแลประเทศจีนภาคกลาง ซึ่งมีพลเมืองประมาณ ๒๐๐,๐๐๐,๐๐๐ คน เพราะฉะนั้นยิ่งนานปีไป เซี่ยงไฮ้ก็จะยิ่งเป็นเมืองสำคัญหนักขึ้น

การงานอันน่าพิศวงที่จีนได้ทำไปแล้ว คือ การสร้างถนนแลรถไฟเชื่อมท้องที่ต่าง ๆ ซึ่งอยู่ห่างไกลกัน ได้เพิ่มความเจริญขึ้นแก่เซี่ยงไฮ้ทั้งนั้น มีผู้ทำนายว่า ต่อไปข้างหน้า เซี่ยงไฮ้จะเป็นเมืองใหญ่ที่สุดในโลกสักวันหนึ่ง แต่ถ้าเป็นเช่นนั้นจะเป็นการดีหรือไม่ดี นายปิ๊กขอระงับไว้ไม่ออกความเห็น

​เซี่ยงไฮ้เป็นเมืองสร้างขึ้นบนโคลน ที่กล่าวเช่นนี้จะพูดตามความจริงก็ถูก จะพูดโดยอุปมาก็ไม่ผิด สิ่งที่จะยึดเซี่ยงไฮ้ให้เป็นก้อนอยู่ได้ ก็คือซีเมนต์ คือสามัคคีของประเทศต่าง ๆ ลำเนาต่างประเทศใช้ตรามีคำภาษิตว่า “Omnia Juncta in Uno” แปลว่าทั้งหลายรวมกันเป็นหนึ่ง ภาษิตนี้เป็นคติของเซี่ยงไฮ้ ถ้าเมื่อไรหนึ่งแตกออกไปเป็นหลาย เมื่อนั้นภาคสำคัญแห่งเซี่ยงไฮ้ก็จะสลายไป