วันที่ ๔ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๕ ดร

​<เทพนม>

วังวรดิศ

วันที่ ๔ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๗๕

ทูล สมเด็จกรมพระนริศฯ

เมื่อวันพฤหัสบดีที่ ๒ มิถุนายน หม่อมฉันไปดูหนังฉายกำลังนั่งดูหนังอยู่เกิดญาณทัศนขึ้น ได้สกิดกระซิบบอกหญิงพูน^๑ไว้ในทันที คือเห็นว่ามูลเหตุที่พระเจ้ารามคำแหงตั้งวรรณยุกตเอก โท ขึ้นนั้น ไม่ใช่สำหรับให้อ่านเป็นเสียงสูงต่ำ เป็นแต่เครื่องหมายให้รู้ว่าคำมีวรรณยุตผิดกับคำที่ไม่มี ใครจะอ่านออกเสียงอย่างไรก็ตามใจ หรือตามสำเนียงของชาวอาณาเขตตนั้น ๆ ยกตัวอย่างเช่นคำว่า มา ใส่โทลง เป็นเครื่องหมายว่าสัตว์พาหนะที่สำหรับขับขี่ เอา ห นำ หมายให้รู้ว่าเป็นสัตว์ที่เห่าหอน แต่ใครจะอ่านว่า ม่า หรือว่า หม่า แปรไปตามสำนวนไม่ถือเป็นสำคัญ เพราะฉะนั้นที่มาถือเอาเป็นเครื่องหมายเสียงเป็นของเกิดชั้นหลัง

อนึ่ง ได้ให้ตรวจหนังสือไทยจำพวกอื่น คืออาหมก็ดี เงี้ยวก็ดี ลานนาก็ดี ลานช้างก็ดี หาใช้เอกโทไม่ มีวรรณยุตใช้แต่อย่างฝนทอง " และนฤคหิต ° เขาคงใช้เป็นเครื่องหมายศัพท์หรือหมายอักษรกล้ำทำนองเดียวกัน ขอถวายเพิ่มเติมสำหรับทรงพิจารณา.

อนึ่ง พราหมณ์ศาสตรี^๒ ค้นเรื่องศัพท์ เจ้า ทำบันทึกมาเสนออยู่ข้างจะดี หม่อมฉันส่งมาถวายทอดพระเนตรพร้อมกับจดหมายนี้.

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด