วันที่ ๑๐ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๗๕ ดร

​สำนักดิศกุล, หัวหิน.

วันที่ ๑๐ กุมภาพันธ์ พุทธศักราช ๒๔๗๕

ทูล สมเด็จกรมพระนริศฯ

หม่อมฉันได้รับลายพระหัตถ์ฉะบับลงวันที่ ๘ ด้วยความยินดี ขอทูลสนองความบางข้อในลายพระหัตถ์ฉะบับนี้

๑. เรื่องสมาคมพุทธมามกนั้น เนื้อความที่หม่อมฉันใคร่จะทราบ คือว่าเปนแต่ความเห่อในสมัยตั้งสมาคมต่าง ๆ เปนเหตุ หรือผู้ริตั้งปรารภจลาจลที่เกิดขึ้นในหมู่สงฆ์ตามวัด เปนเหตุให้มีเจตนาจะช่วยพระสาสนาด้วยระงบจลาจลนั้น เช่นชักชวนพวกสมาชิกมิให้อุดหนุนพวกพระที่เปนเก๊กเหม็งเปนต้น ด้วยหม่อมฉันรู้สึกอย่างสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ท่านว่า ว่าสมาคมพุทธสาวกมีอยู่แล้ว การที่จะสอนพระสาสนาหาจำเปนจะต้องมีสมาคมพุทธมามกไม่ นึกสงสัยอยู่ตรงนี้

๒. เรื่องลายประดับมุกด์ครั้งกรุงศรีอยุธยานั้น อย่างลายอีแปะเปนของผูกขึ้นในรัชชกาลพระเจ้าบรมโกษฐ์เปนแน่ อาจบอกศักราชได้ว่าผูกขึ้นเมื่อครั้งทำบานมุกด์วัดพระชินราช เพราะบานเดิมจำหลักไม้อย่างงามวิจิตรเปนลายนั้น ย้ายเอาไปเปนพระแท่นศิลาอาสน์ หม่อมฉันได้ทันเห็นเพิ่งสูญเสียเมื่อไฟไหม้ในรัชชกาลที่ ๕ ลายก้านขดประกอบเทวรูปและลายทรงพุ่มเข้าบิณฑ์จะเปนของเกิดก่อน

๓. ได้ข่าวทางเรื่องกรรมการจัดของส่งไปเอ๊กหิบิเชนที่คานาดา ว่าทั้งเจ้าชายสกลและกรมพิทย์กรอกพระเศียรราคาญท่านโป๊ะอยู่แล้ว ข้อที่ท่านตรัสมาในลายพระหัตถ์ว่า ได้ทรงแนะนำท่านโป๊ะให้ยืมของส่งไปไม่ต้องสร้างใหม่ และเธอไม่เห็นด้วยนั้น ก็ได้ยินอธิบายว่าที่สร้างใหม่นั้น ด้วยเชื่อว่าจะขายในอเมริกาได้กำไรร้อยเท่าพันทวี แต่เพียงเดี๋ยวนี้เงินที่กระทรวงพระคลังอนุญาตหมื่นหนึ่งไม่พอ ขอเพิ่มอีกจะได้หรือไม่ยังไม่รู้

เวลาเขียนหนังสือนี้จะประจวบเวลาเปนลมโง่ - หรืออย่างไร ไม่ทราบ นึกเรื่องอะไรอีกไม่ออกจึงขอจบเพียงนี้ที.

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด

​ป.ล. เมื่อเขียนจดหมายฉะบับนี้แล้วได้ข่าวเข้าหูเรื่องหนึ่ง ว่าเรื่องพระราชทานน้ำสรงเจ้านายปีใหม่นั้น จะคงมีในวันที่ ๓๐ มีนาคม แต่ไม่นัดแนะเวลา บ่ายวันนั้นจะเสด็จลงสนาม เจ้านายใครไปก็จะทรงรดพระราชทาน ไม่ลงในโปรแกรมการพิธีเหมือนทุกปี ดังนี้ ได้ทราบอย่างไรบ้างหรือไม่ ถ้าเปนดังได้ยิน หน้าที่กงสุลเจ้าจะทำอย่างไร ดูก็ชอบกลอยู่ ซึ่งห้ามมิให้นัดหมายสั่งเสียนั้นเปนแน่เพราะไม่มีในโปรแกรม แต่ถ้าหากมีผู้มาถามหรือปรึกษาจะทรงทำอย่างไร ขอให้ทรงพระดำริไว้