วันที่ ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๔๗๕ น

​ตำหนักปลายเนีน คลองเตย

วันที่ ๒๖ มกราคม ๒๔๗๕

กราบทูล สมเด็จกรมพระยาดำรงฯ ทราบฝ่าพระบาท

ลายพระหัตถ์ลงวันที่ ๒๔ ได้รับแล้ว ขอทูลสนองตามรู้เห็น

งานพระราชพิธีต่างๆ อันจะมีมาในวันหน้า กำหนดดังนี้

๑. งานพระราชพิธีฉัตรมงคล เดือนกุมภาพันธ์ วันที่ ๒๓ มีการพระราชกุศลทักษิณานุปทานอย่างเคย วันที่ ๒๔ สวดมนต์ฉัตรมงคล แต่ลดจำนวนพระที่เคยนิมนต์ ๘๐ เท่างานบรมราชาภิเษกทั้งหมดลง เป็นนิมนต์แต่ ๒๐ คือเท่าจำนวนสวดมนต์ในที่พระบรรทม ๕ ในพระที่นั่งไพศาล ๑๕ วันที่ ๒๕ เลี้ยงพระ ๒๐ รูป ที่สวดมนต์ แต่เลิกเกณฑ์พระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชการเลี้ยงพระตามเคย คงจัดเป็นสำรับกับไทยธรรมของหลวงทั้งหมด แล้วมีสดุดีสังเวยเวียนเทียนเครื่องราชกกุธภัณฑ์ คำสดุดีนั้นโปรดเกล้าฯ ให้แต่งใหม่ให้เป็นคำสั้น และให้เป็นความที่จะใช้ได้เสมอไป ไม่ให้มีที่จะต้องเปลี่ยนแปลง การเสด็จออกรับพระพร ยกเลิก วันที่ ๒๖ คณะรัฐมนตรีมีเลี้ยงน้ำชาที่ลานพระที่นั่งอานันตสมาคม เชิญเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระบรมราชินี กับพระบรมวงศานุวงศ์ คณะทูตต่างประเทศข้าราชการทั้งหลายและพ่อค้า มาประชุมเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท

๒. งานพระเมรุ ตั้งต้นแต่เดือนมีนาคม วันที่ ๑ ไปจนจดตรุส มีวันเว้นแต่สองสามวันที่ติดการอื่น แม้กระนั้นก็เก็บหมดได้แต่เพียงในพระราชวงศ์ ส่วนศพพระและขุนนางต้องทำเป็นงานอีกตอนหนึ่งในเดือนเมษายน ต่อแต่สงกรานต์แล้วไป

๓. งานตรุสสงกรานต์ (ก) พระราชพิธีตะรุษะคงตามเดิม (ข) พระราชพิธีเถลิงศกสงกรานต์คงตามเดิม (ค) พระราชพิธีถือน้ำพระพิพัฒนสัตยาเลิก คงมีแต่วันที่ ๒ เมษายนเสด็จไปวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ทรงสรงน้ำและบูชาพระพุทธรูปในพระอุโบสถ แล้วเสด็จไปสรงน้ำและสดับปกรณพระอัฏฐิที่หอพระนาก อันนี้เนื่องในการพระราชพิธีสงกรานต์ (ฆ) วันที่ระลึกมหาจักรี มีงานตามเคยที่ปราสาทพระเทพบิดร และเติมงานถวายบังคมพระบรมรูปปฐมบรมราชานุสสรณ์ขึ้นใหม่เหมือนงานถวายบังคมพระบรมรูปทรงม้า มีเสด็จพระราชดำเนิรทั้งสองแห่ง

ทีนี้จะทูลแจกลูกถวายในการเกี่ยวกับพระราชพิธี คำสดุดีสมโภชเศวตฉัตรซึ่งตรัสสั่งให้แต่งใหม่ ดังที่ได้กราบทูลข้างต้นนั้น ผู้สำเร็จราชการพระราชวังสั่งไปหลายทางให้แต่งมา ตามที่ทราบมีกรมหมื่นพิทยาลงกรณทางหนึ่ง พระยาพจนปรีชาทางหนึ่ง รัฐมนตรีว่าการกระทรวงธรรมการทางหนึ่ง แล้วจะมีทางไหนอีกไม่ทราบ ในว่าจะรวมถวาย โปรดปากไหนก็เอาปากนั้น ​กรมหมื่นพิทยาลงกรณรู้เข้าฉุน ว่าแต่งแล้ว แต่จะไม่ส่ง ก็น่าฉุนจริงๆ ทางราชการทั้งสองฝ่ายเวลานี้เดิรทางคล้ายกัน ทางฝ่ายรัฐบาลอะไรทุกอย่างตั้งกรรมการ ทางฝ่ายพระราชวังอะไรทุกอย่างเรียกประมูล เกล้ากระหม่อมเป็นรองรังสำหรับเป็นผู้ออกความเห็นในการพระราชพิธี แล้วเอาความเห็นไปให้ 卐 ฟัน ท้อใจเต็มทนเดี๋ยวนี้คอยระวังเอาตัวหนีเสียแล้ว

เรื่องเครื่องแต่งตัวซึ่งตรัสชวนให้แต่งเครื่องแบบตามพระราชบัญญัติใหม่นั้น เกล้ากระหม่อมตามเสด็จไปไม่ได้ ด้วยเครื่องแบบตามพระราชบัญญัติใหม่นั้นเป็นเครื่องแบบข้าราชการกระทรวงพลเรือน เกล้ากระหม่อมไม่มียศอย่างหนึ่งอย่างใดในแผนกข้าราชการพลเรือนในกระทรวงหนึ่งกระทรวงใด ถ้าเห็นว่าเครื่องเฝ้าเปิ่นหนักก็จะทูลลาไปแต่งเครื่องแบบพระราชวัง ซึ่งมียศจะแต่งได้ ที่จริงเครื่องเฝ้าเป็นของที่จะตายไม่ได้ ด้วยพระราชวงศ์ที่ไม่มียศอย่างใดในกระทรวงราชการจะต้องแต่งเสมอเพราะมีตำแหน่งต้องเข้าเฝ้า จะแต่งเป็นราษฎรนั้นหาควรไม่ แต่เครื่องเฝ้าจะตกเป็นของเลวนั้นแน่นอน

มีเรื่องที่จะกราบทูลอีก แต่เห็นว่ายาวอยู่แล้ว จึ่งงดเสียจะทูลในภายหลัง ตั้งใจว่าต่อไปนี้ วันพุธจะมีหนังสือมาถวายเปนประจำเสมอไป

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด