วันที่ ๑ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๕ ดร

​วังวรดิศ

วันที่ ๑ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๗๕

ทูล สมเด็จกรมพระนริศฯ

ขอถวายรายงานการค้นหากำเนิดไม้ตรี ไม้จัตวา ได้พบเขียนใช้ผันเสียงอย่างปัจจุบันนี้ ไม้จัตวามีอยู่ในหนังสือรามเกียรติ พระราชนิพนธ์พระเจ้ากรุงธนฯ ในหนังสือกฎหมายฉะบับประทับตรา ๓ ดวงครั้งรัชชกาลที่ ๑ ลักษณเบ็ดเสร็จ มีทั้งไม้ตรีและไม้จัตวา ถือเปนหลักฐานได้ว่ามีแล้วเมื่อรัชชกาลที่ ๑

แต่ตรวจถอยหลงขึ้นไปอีกแห่งหนึ่งในทำเนียบศักดินาพลเรือน ตำแหน่งพวกนายสำเภาหลวงเรียกชื่อเปนภาษาจีนว่า ปั๋นจู๊^๑ ไต้ก๋ง^๒ อาปั๋น^๓ เต๊กข้อ^๔ ใช้ไม้ตรีและจัตวา ถ้าเปนทำเนียบตั้งขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยา ไม้ตรี ไม้จัตวา ก็จะมีแล้วในสมัยนั้น แต่ยังไม่พบต้นฉะบับหนังสือเขียนครั้งกรุงศรีอยุธยาที่ใช้ไม้ตรี ไม้จัตวา จึงยังถือทำเนียบนายสำเภาเปนหลักฐานในทางวินิจฉัยไม่ได้ เพราะอาจจะมาเขียนวรรณยุตเติมลงเมื่อภายหลัง

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด