- คำนำ
- ประวัติท้าวนารีวรคณารักษ์
- นิทานเรื่องนำ
- ๑ นิทานเรื่องนางตรีบิดา
- ๒ นิทานเรื่องนายกอาย
- ๓ นิทานเรื่องบุตรีขุนเมือง
- ๔ นิทานเรื่องวิปกฤษพราหมณ์
- ๕ นิทานเรื่องอุบลเศรษฐี
- ๖ นิทานเรื่องพระมหาเถรรักศิษย์ไม่เสมอกัน
- ๗ นิทานเรื่องท้าวเอฬาราช
- ๘ นิทานเรื่องมาณพเลี้ยงพังพอน
- ๙ นิทานเรื่องโอรสพระเจ้าอุพัทธราชาธิราช
- ๑๐ นิทานเรื่องเศรษฐีสอนบุตร
- ๑๑ นิทานเรื่องโอรสพระเจ้ากรุงมัทราส
- ๑๒ นิทานเรื่องเศรษฐีบุตร ๔ คน
- ๑๓ นิทานเรื่อง ๔ มาณพ
- ๑๔ นิทานเรื่องจตุรพราหมณ์
- ๑๕ นิทานเรื่องจตุรนารี
- ๑๖ นิทานเรื่องพราหมณ์เลือกเมีย
- ๑๗ นิทานเรื่องสุบินกุมาร
- ๑๘ นิทานเรื่องนายสำเภาชื่อสุริยวาณิช
- ๑๙ นิทานเรื่องพระเจ้าไตรวัต
- ๒๐ นิทานเรื่องพระยารีผัวเมีย
- ๒๑ นิทานเรื่องกษัตริย์สรโนธมาธิราช
- ๒๒ นิทานเรื่องชายชาวชนบท
- ๒๓ นิทานเรื่องตากับยายชาวชนบท
- ๒๔ นิทานเรื่องพระเจ้ากรุงศรีภิรมย์มหาราช
- ๒๕ นิทานเรื่องนางกะเชอรั่ว
- ๒๖ นิทานเรื่องพเอิญเข้าดลใจ
- ๒๗ นิทานเรื่องนายแวง ๒ คนเฝ้าท้องพระโรง
- ๒๘ นิทานเรื่องรัตนทัตบุตรเศรษฐี
- ๒๙-๓๐ นิทานเรื่องวิษณุคุบ
- ๓๑ นิทานเรื่องตำรวจ ๒ สหาย
- ๓๒ นิทานเรื่องสุนัขจิ้งจอกพบกลอง
- ๓๓ นิทานเรื่องเลือดมาอาศรัยเล็น
- ๓๔ นิทานเรื่องเศวตโคธา
- ๓๕ นิทานเรื่องสุนัขจิ้งจอกแทะสายหน้าไม้
- ๓๖ นิทานเรื่องคชทุมพรราชกุมาร
- ๓๗ นิทานเรื่องหงส์หามเฒ่า
- ๓๘ นิทานเรื่องลากับราชสีห์
- ๓๙ นิทานเรื่องพราหมณ์ช่วยกบ
- ๔๐ นิทานเรื่องน้ำผึ้งหก
- ๔๑ นิทานเรื่องฤษีชุบสุนัขเปนราชสีห์
- ๔๒ นิทานเรื่องนกกางเขนตกฟองที่หาดทราย
- ๔๓ นิทานเรื่องนายเนสาท
- ๔๔ นิทานเรื่องช่วยคนแลสัตว์ตกเหว
- ๔๕ นิทานเรื่องช่วยเสือตาย
- ๔๖ นิทานเรื่องให้ลิงเปนองครักษ์
- ๔๗ นิทานเรื่องนกกระจาบกับลิง
- ๔๘ นิทานเรื่องเศรษฐีบุตรหนีตาย
- ๔๙ นิทานเรื่องปลาพยายามหนีภัย
- ๕๐ นิทานเรื่องท้าวทศกระวีราชหนีพระกาล
- ๕๑ นิทานเรื่องนกยางลวงปลา
- ๕๒ นิทานเรื่องถึงที่ต้องตาย
- ๕๓ นิทานเรื่องวานรกับจรเข้
๔๖ นิทานเรื่องให้ลิงเปนองครักษ์
ครั้งก่อนสมเด็จท้าวกรุงนาคสวามี เสด็จยกพลออกประพาสมฤคยานในอรัญประเทศ เธอทอดพระเนตรเห็นเศวตวานรตัว ๑ ก็มีพระโองการแก่โยธาทหารให้จับวานรนั้นให้จงได้ แสนสกลโยธาทั้งหลายก็ไล่ล้อมจับวานรนั้นมาถวายบรมกษัตริย์ บรมกษัตริย์เจ้าให้นำมาเลี้ยงด้วยดี
อยู่มากาลวันหนึ่ง เสด็จออกไปประพาสพระอุทยานเสด็จบรรทมเหนือแท่นมโนศิลาใต้ร่มฉายาพิกุล พระองค์ยื่นพระขรรค์ให้เศวตวานรนั้นถือไว้ สั่งว่าถ้าผู้ใดมาต้ององค์แห่งเราท่านจงพิฆาฏเสียเถิด ครั้นบรรทมหลับสนิท มีแมลงภู่ตัว ๑ มาโฉยฉาบคลึงไคล้เอาทราบพระสุคนธ์ณองค์พระมหากษัตริย์ วานรก็รำพึงว่า มีรับสั่งไว้ว่าอย่าให้ผู้ใดมาต้องพระองค์ แลแมลงภู่ร้ายมาต้องพระองค์ไยสิหว่า วานรก็ยกพระขรรค์ประหารแมลงภู่ ก็ต้องพระองค์ขาดสบั้นออก ๒ ท่อน ดูกรเนสาท วานรนี้ย่อมทรชนท่านอย่าไว้วางใจ ประหารบรมกษัตริย์เจ้าผู้มีพระคุณอภิบาลบำรุงอันยิ่ง ยังกระทำร้ายแก่ท่าน ๆ เร่งวางวานรลงมาเปนอาหารแห่งเราแล้วเราก็จะไป
เนสาทร้องตอบพยัคฆ์ว่า วานรนี้มักเปนทรชนสำหาวแลอวดรู้หลัก
พยัคฆ์จึงถามเล่า ว่าคำท่านว่านั้นมีธรรมเนียมอย่างไร
เนสาทจึงกล่าวบทประเทียบโบราณดังนี้