๓๘ นิทานเรื่องลากับราชสีห์

บุรพกาลก่อนมีสิงหราชชื่อบัณฑุรสิงหราช ได้เปนอธิบดีแก่มฤคพาลจตุบาททั้งหลาย สถิตอยู่ณคูหาหิมพานต์ประเทศ แลบัณฑุรสิงหราชนั้นตั้งสีหธานตสิงคาลเปนมนตรีฝ่ายขวา ตั้งกากปักษีชื่อสีหธานตเปนมนตรีฝ่ายซ้าย มีพาณิชผู้ ๑ อยู่ณกรุงพาราณสี บรรทุกสินค้าเหนือหลังลาตัว ๑ แล้วออกด้วยพาณิชทั้งปวงจะไปสู่นครกลิงควิสัย ครั้นถึงกึ่งวิถีโจรก็ประจญจับ พาณิชทั้งหลายก็วิ่งกระจัดกระจายต่างแล่นหนีไป ลาก็พลัดอยู่ในป่าจังหวัดแว่นแคว้นบัณฑุรสิงหราช พอกากปักษีชื่อสีหธานตไปพบลานั้นก็ถามว่า ท่านมาแต่ตำบลประเทศราชธานีใด ลาก็แจ้งคดีโดยเหตุแห่งอาตมะจะคมนาการไปนั้น สีหธานตจึงบอกยุบลเหตุว่าแว่นแคว้นนี้เปนแดนแห่งบัณฑุรสิงหราช ผู้เปนมหิศราธิบดีแด่สิ่งสรรพสัตว์ในป่า แลท่านมาอยู่ไม่มีที่พำนักไซร้ พาลมฤคราชจะเบียดเบียนท่าน ลาก็มีมธุระกถาว่าข้าไซร้พลัดคามเคหะมานี้มิคุ้นเคยผู้ใด ข้าไซร้จะรอดตัวด้วยประการใด ท่านปรานีช่วยชี้แจงแห่งสถานอันจะพึ่งนั้นเถิด

สีหธานตก็พาลาไปแสดงแก่พญาสีหราชว่า ลานี้จรกระจัดจากคามเขตรถิ่นฐานมา จะขออยู่เปนข้าเฝ้าของเจ้ากูผู้มีวิริย สีหราชามีกรุณาให้เข้าเฝ้าโดยวิสัย ในที่วารวัน ๑ บัณฑุรสิงหราชออกไปเล่นแลเห็นคชสารตัว ๑ ก็ทำโมหันธการด้วยมหิทธิฤทธิ์คิดหมิ่นแก่ราชศัตรู มิได้กระทำสิงหนาทก่อน ก็กระโจนเข้าจับคชสารด้วยพลกำลัง คชสารก็ต่อต้านประหารด้วยงาต้องทรวงพญาสิงหราช ๆ ละอายอัปยศทดถอยท้ออำนาจมานอนนิ่งอดอาหารอยู่ในต้นคูหาสิ้น ๗ ราตรี

สิงคาลสีหธานตเข้ามาเฝ้าจึงทูลถามว่า เจ้าผู้เปนพญาพาลมฤคเปนทุกข์ร้อนด้วยประการใด จึงมิได้กล่าวให้ข้าพระเจ้าทั้งหลายรู้ สิงหราชก็แจ้งเหตุทั้งปวงแก่สีหธานต ๆ ก็ทูลว่า เจ้าอย่าอดอาหารเลย จงเอาลาตัวนี้เปนอาหารเถิด

สีหราชกล่าวว่า อันลาตัวนี้ไซร้นิราลัยเขตรสถานมาพึ่ง เราจะกระทำเขาเปนอาหารฉันใด ครั้นเราประพฤติดังนั้นก็จะปรากฎไปว่าเราไซร้ไม่มีความกรุณา หมู่มฤคทั้งปวงก็จะตำเนียนนินทาแก่เรา แม้นเราเสียชีพนี้จะดีกว่า ซึ่งจะจับลามาเปนอาหารนั้นไม่ควร สีหธานตได้ฟังดังนั้นจึงแย้งทูลทางยุยงจะให้ปลงชีพลาเสีย จึงทูลทางจะระงับว่า อันลาตัวนี้ไซร้ข้าบาทได้แนะนำมาเปนข้าเฝ้าฝ่าลอองแล้ว แลขอเจ้าจงได้เห็นแก่ข้าบาทขอชีวิตลาไว้เถิด

สีหราชจึงถามลาว่า เมื่อเขามาย้อนแย้งยุยงจะให้ประหักประหารจับท่านเปนอาหารไซร้ ท่านจะคิดประการใด

ลาทูลว่า ข้าพระเจ้ามาเปนข้าบาทแล้ว ถ้าผู้อื่นจะมาเบียดเบียนข่มเหงข้าบาทจะร้องให้เจ้าช่วย เมื่อเจ้าผู้เปนมหาทีปะสรณะฐานจะประหักประหารเองแล้ว แลจะร้องให้ใครอื่นช่วยเล่า

สีหราชจึงซักถามว่า ซึ่งท่านกล่าวนี้ธรรมเนียมมีฤๅจงกล่าวไป

ลาก็เล่าทูลถวายธรรมเนียมให้แก่พญาสีหราชดังนี้