๓๙ นิทานเรื่องพราหมณ์ช่วยกบ

กาลปางก่อนมีพราหมณ์ผู้ ๑ ชื่อเทวะสวามี มีเคหฐานสถิตอยู่ณกรุงพาราณสี ไปอาบน้ำถึงคงคาประพาสเดียรถี มีกาชื่อกากะโทสาคาบเศวตมณฑกกบเผือกตัว ๑ บินมา จับลงเหนือสาขาพรรณพฤกษ์ตรงพักตรแห่งพราหมณ์ ครั้นได้ศัพท์มณฑกร้องก็ปรานีว่า อนิจจาถ้าอาตมามิช่วยบัดนี้มามณฑกก็จะสิ้นชีพ ถ้าจะช่วยชีวิตมณฑกไซร้ กากะปักษีนี้จะอดอาหาร แต่ว่ามิได้สิ้นชีพ อย่าเลยเราจะรักษาชีพมณฑกไว้จะดีกว่า คิดแล้วก็ร้องตะหวาดกา ๆ ก็สดุ้งผวาวางมณฑกเสีย พราหมณ์ก็หยิบยกมาเลี้ยงไว้ให้อาหารบริโภคทุกวันจนจิรกาลใหญ่กล้าขึ้น ส่วนนางพราหมณีผู้เปนภรรยาก็มีใจฤษยาว่าพราหมณ์เสนหารักใคร่มณฑกยิ่งกว่าเรา เมื่อเวลาบริโภคย่อมกำกอบอาหารอันชอบใจไปให้มณฑกก่อน จึงมากระทำภัตตกิจต่อภายหลัง ต่ออาหารเศษนั้นจึงมาให้แก่เราบริโภค ชิงชังเรานี้หนักหนา อย่าเลยเราจะทำมณฑกนี้เปนอาหารให้ได้ คิดแล้วก็กระทำอาการมายาเปนไข้มิได้บริโภคอาหาร พราหมณ์ก็ถามว่า “ภทฺเท” ดูกรเจ้าผู้มีศรี อาพาธโรคอาการไฉนจึงห้ามโภชนะ นางพราหมณีแจ้งว่าอาพาธให้อุระแลเลือดลมเสียดสลักอยู่ดูหลากนักที่ไหนจะรอด คงนิราสจากชีพมั่นคง พราหมณ์จึงกล่าวว่า ทำไฉนจะได้โอสถมาชำระโรคให้นิราสได้ นางแจ้งว่าโรคนี้หลากพเอิญให้อยากมังสะมณฑกที่ท่านเลี้ยงนั้นหนักหนา ถ้ามิได้ปริภุญช์มังสะมณฑกไซร้ก็เห็นจะวายชีพ พราหมณ์กล่าวว่ามณฑกนี้กากะปักษีจะกินพี่ป้องกันรอดมาแล้ว แลเจ้าจะกินเล่าฉันใดดังนี้ อนึ่งเราไซร้ชาติพราหมณาจารย์เจ้าจะมากินสัตว์อันมีชีพดังนี้ ผิดพงศ์จารีตแห่งพราหมณ์ นางก็เร่งโทมนัสกลัดกลุ้มโศกเศร้าหนัก ว่าที่ไหนข้านี้จะได้คงชีพอยู่เล่า พราหมณ์เห็นภรรยาก็สลดใจปลงจิตต์คิดใคร่พิฆาฏฆ่ามณฑกนั้นให้ภรรยากิน ครั้นรุ่งเช้าพราหมณ์ก็ไปจับมณฑกมาประหารด้วยเหล็กแหลมตลอดอุระมณฑก ๆ นั้นแลดูพราหมณ์แล้วก็นิ่งอยู่

พราหมณ์จึงถามว่า เมื่อกากะปักษีฉาบฉวยคาบพามา เหตุไฉนร้องหนักหนา บัดนี้เราประหารท่านต้องอุระตลอดแล้วจึงมิได้ร้องเพราะเหตุอันใด

มณฑกแจ้งว่า เมื่อกากะปักษีคาบข้ามาข้าแลเห็นท่านเปนปฏิสรณะที่พึ่งช่วยให้รอดชีวิตได้ ข้าจึงร้องให้ท่านกรุณา บัดนี้ท่านผู้เปนที่พึ่งประหารข้าพเจ้าเองแล้วจะร้องหาใครอื่นอิกเล่า พราหมณ์ฟังคดีก็จินตนาการว่า อาตมะก็เปนพราหมณ์จะฆ่าสัตว์ดังนี้มิชอบเลย แล้วพราหมณ์ก็ประกอบโอสถใส่บาดแผลมณฑกนั้น แล้วก็พาไปวางไว้ถึงท่าประพาสเดียรถี แล้วก็กลับมายังเคหสถาน นางพราหมณีก็เตือนว่า ไหนท่านว่าจะให้มณฑกเปนอาหารแก่ข้า ถ้าข้ามิได้มณฑกเปนอาหารไหนเลยข้าจะรอดเล่า พราหมณ์จึงตอบว่า เจ้าจะมรณะก็ตามผลกรรมของเจ้าเถิด

ลาเล่านิยายอย่างธรรมเนียมดังนี้แล้วก็อ้อนวอนว่า ขอเจ้าได้กรุณาแก่ข้าพระเจ้าดุจพราหมณ์กรุณาแก่มณฑกนั้นเถิด

สิงหธานตก็ทูลแก่สิงหราชว่า เจ้าจะมิจับลาตัวนี้เปนอาหารนั้นมิชอบนัก เพราะในก่อนลาบห่อนจะเคยมีแปลกมาฉนี้มักจะมีภัย

สิงหราชซักว่า ซึ่งท่านกล่าวนั้นธรรมเนียมมีฤๅจงกล่าวไป เราจะขอฟัง

สิงหธานตก็ทูลธรรมเนียมกลบทถวายดังนี้