- คำนำ
- ประวัติ ว่าที่นายพันโท หลวงไกรกรีธา
- ความรัก
- ความชัง
- ความเชื่อแน่
- ความสงไสย
- ความตระหนี่
- ความสุรุ่ยสุร่าย
- ความหมั่น
- ความเกียจคร้าน
- ความอ่อน
- ความแขง
- ความอิจฉา
- มุทิตา
- ความช้า
- ความเร็ว
- ความเสื่อม
- ความเจริญ
- ความมั่งมี
- ความจน
- ความผิด
- ความชอบ
- ความโลภ
- ความสันโดฐ
- ความนินทา
- ความสรเสริญ
- ความกระวนกระวาย
- ความอดกลั้น
- ความเบื่อ
- ความเพลิน
- ความลำเอียง
- ความเที่ยงตรง
- ความหยิ่ง
- ความสุภาพ
- ใจร้าย
- ใจดี
- ความโง่
- ความฉลาด
- ความเท็จ
- ความจริง
- ความทุจริต
- ความสุจริต
- ความหวังใจ
- ความท้อใจ
- ความเลินเล่อ
- ความระวังคือไม่ประมาท
- ความนับถือ
- ความดูหมิ่น
- ความทุกข์
- ความศุข
- ความกล้า
- ความขลาด
ความแขง
๑๏ รบิลบอกลักษณเบื้อง | บทแขง |
สองอย่างดีชั่วแจง | แจกไว้ |
อาการกิจจริตแปลง | เปลี่ยนแปลก กันแฮ |
สมเษปส่ำแขงให้ | เหตุแจ้งแสดงผล |
๒๏ แขงปัญญาหยั่งรู้ | บาปบุญ |
เห็นสว่างทางโทษคุณ | ก่อนกี้ |
ใดชอบกอบการหนุน | หน่ายชั่ว เสียเนอ |
เลี้ยงชีพหลบชั่วลี้ | หลีกร้างทางพาล |
๓๏ แขงใจปางป่วยใกล้ | ชีพันต์ |
ออมบ่ออกปากศัลย์ | โศกเศร้า |
ตรวจตฤกพิจารณ์ปัญจ์ | สกนธ์เสื่อม สลายแฮ |
เห็นประจักษ์จวบเค้า | ข่มได้ใจเย็น |
๔๏ ขันตีแขงจิตรตั้ง | มัธยัตต์ |
คำเผ็ดแสบร้อนอัด | อดกลั้น |
บ่เคืองเคียดแค้นทัด | ทานตอบ แทนนา |
วายพิบัติบีบคั้น | ขาดพ้นไภยผอง |
๕๏ แขงการชาญฉลาดรู้ | รอบการ |
สันทัดจัดวางงาน | ถูกถ้วน |
เปนแบบแยบบรรหาร | หากเรียบ ร้อยพ่อ |
การบ่คั่งค้างล้วน | ล่วงแล้วเร็วดี |
๖๏ แขงศึกตรึกตรวจแพ้ | แลชนะ ก่อนฤา |
คิดคาดกำลังกะ | สกัดรู้ |
วางรายค่ายพลรยะ | อย่างแบบ บรรพ์เฮย |
องอาจออกรบสู้ | ศึกได้ไชยเฉลิม |
๗๏ ราชกิจการตอบโต้ | แขงขัน |
ไป่เพลี่ยงพลาดพลันทัน | ถ่องถ้วน |
ควรแขงข่มอ่อนผัน | ผ่อนรอด เร็วนอ |
การบคลาศขาดห้วน | เหตุกล้าการเฉลียว |
๘๏ แขงแรงรับหอบหิ้ว | หาบขน |
หามแบกยกรื้อจน | บ่าด้อย |
แจวพายถ่อลากทน | ทุกข์ยาก กายแฮ |
เสร็จธุระการหนักน้อย | ใหญ่พื้นกำลัง |
๙๏ ความชั่วยั่วจิตรให้ | ผูกพัน |
เข้าบ่อนเล่นการพนัน | เก่งก้อ |
ดื่มเหล้าสูบฝิ่นกัน | ชาคบ พาลแฮ |
แขงฤไทยสทกท้อ | สละทิ้งอย่าสมาน |
๑๐๏ แขงกายกระเดื่องดื้อ | ถือตน |
ไป่นอบนบอิศรชน | ใหญ่น้อย |
กรายเฉียดเฉกบ่ยล | มารยาตร หยาบนอ |
จำรับดำหนิถ้อย | กระทบทั้งบาดหมาง |
๑๑๏ แขงเก่งเรงปากทั้ง | ฝีมือ |
ฉวยฉกชกต่อยฤา | ลอบปล้น |
ฟันแทงแย่งชิงถือ | อำนาจ ตนนา |
แขงเท่าแขงไป่พ้น | โทษแท้เร็วถึง |
๑๒๏ แขงใจเจ็บแสบสู้ | อดทน |
ถามไป่รับจริงจน | จวบม้วย |
ขืนขัดเฆี่ยนตีปดน | ตบติด ไม้เฮย |
แขงบ่เพี้ยนพจน์ด้วย | ชนิดดื้อถือพาล |
๑๓๏ แขงสรรพพัศดุไร้ | วิญญาณ |
โลหรัตน์หิรัญกาญจน์ | อีกไม้ |
ศิลาเหล็กกอบภาร | ธุระเสร็จ ได้ฤา |
แขงบ่แขงเกินใช้ | เช่นน้ำใจแขง |
๑๔๏ แขงปากขืนขัดถ้อย | คำสอน |
ใครกล่าวโอวาทวอน | คัดง้าง |
หาเลศเล็ดลอดรอน | รานชอบ เสียเฮย |
จิตรกระเดื่องกระด้าง | ดั่งนี้คนฉิน |
หลวงโกษากรวิจารณ์ ( อยู่ ) เมื่อยังเปนจ่าชำนาญทั่วด้าว