- คำนำ
- ประวัติ ว่าที่นายพันโท หลวงไกรกรีธา
- ความรัก
- ความชัง
- ความเชื่อแน่
- ความสงไสย
- ความตระหนี่
- ความสุรุ่ยสุร่าย
- ความหมั่น
- ความเกียจคร้าน
- ความอ่อน
- ความแขง
- ความอิจฉา
- มุทิตา
- ความช้า
- ความเร็ว
- ความเสื่อม
- ความเจริญ
- ความมั่งมี
- ความจน
- ความผิด
- ความชอบ
- ความโลภ
- ความสันโดฐ
- ความนินทา
- ความสรเสริญ
- ความกระวนกระวาย
- ความอดกลั้น
- ความเบื่อ
- ความเพลิน
- ความลำเอียง
- ความเที่ยงตรง
- ความหยิ่ง
- ความสุภาพ
- ใจร้าย
- ใจดี
- ความโง่
- ความฉลาด
- ความเท็จ
- ความจริง
- ความทุจริต
- ความสุจริต
- ความหวังใจ
- ความท้อใจ
- ความเลินเล่อ
- ความระวังคือไม่ประมาท
- ความนับถือ
- ความดูหมิ่น
- ความทุกข์
- ความศุข
- ความกล้า
- ความขลาด
ความจน
| ๑๏ อาหารบริโภคแก้ | กันตาย |
| สรรพสัตวจำเปนหมาย | เท่านั้น |
| ใครขาดบริโภคกาย | เกือบวิบัติ |
| นั่นและจวบจนชั้น | เอกแท้ทางจน |
| ๒๏ คนแคลนนุ่งผ้าขาด | ขอทาน ก็ดี |
| แม้ว่ามีอาหาร | อยู่แล้ว |
| สิ่งอื่นอนาถปาน | ใดก็ ตามเทอญ |
| จนไม่แท้แต่แคล้ว | ศุขเข้าเขตรเข็ญ |
| ๓๏ เห็นความเช่นนี้เพราะ | ธรรมดา ชนนา |
| รักชีพเปรียบใดหา | ห่อนได้ |
| สรรพธรรมที่เกี่ยวกา | ยามนุษย์ เราฤๅ |
| ชูชีพเปนศุขไร้ | ชีพนั้นทุกข์ทราม |
| ๔๏ ความจนธรรมชาติแท้ | ทางทุกข์ |
| จนที่ความตายรุก | รวดเร้า |
| จึ่งเปนอย่างจนอุก | กฤษฐยอด จนแฮ |
| ใดคะปานขาดเข้า | หยอดท้องจำตาย |
| ๕๏ ความจนหลายชั้นนับ | นิพนธ์ ได้นา |
| จะใครกล่าวเหตุผล | พล่ามเพ้อ |
| จนจิตรเจอะคราวจน | จวบราช การแฮ |
| จำจบโคลงเก้อเก้อ | กุดค้างกลางแปลง |
| ๖๏ ลืมแสดงไปน่อยล้า | เลยเหมาะ มาแล |
| อันศัพท์ความจนเฉภาะ | เท่านั้น |
| คือทุกข์ที่เกิดเพราะ | มีไม่ พอแฮ |
| แปลรวบ, จน, ทุกชั้น | เช่นเข้าใจกัน |
กรมพระดำรงราชานุภาพ
