- คำนำ
- ประวัติ ว่าที่นายพันโท หลวงไกรกรีธา
- ความรัก
- ความชัง
- ความเชื่อแน่
- ความสงไสย
- ความตระหนี่
- ความสุรุ่ยสุร่าย
- ความหมั่น
- ความเกียจคร้าน
- ความอ่อน
- ความแขง
- ความอิจฉา
- มุทิตา
- ความช้า
- ความเร็ว
- ความเสื่อม
- ความเจริญ
- ความมั่งมี
- ความจน
- ความผิด
- ความชอบ
- ความโลภ
- ความสันโดฐ
- ความนินทา
- ความสรเสริญ
- ความกระวนกระวาย
- ความอดกลั้น
- ความเบื่อ
- ความเพลิน
- ความลำเอียง
- ความเที่ยงตรง
- ความหยิ่ง
- ความสุภาพ
- ใจร้าย
- ใจดี
- ความโง่
- ความฉลาด
- ความเท็จ
- ความจริง
- ความทุจริต
- ความสุจริต
- ความหวังใจ
- ความท้อใจ
- ความเลินเล่อ
- ความระวังคือไม่ประมาท
- ความนับถือ
- ความดูหมิ่น
- ความทุกข์
- ความศุข
- ความกล้า
- ความขลาด
ความเร็ว
๑๏ การด่วนควรนับไว้ | ว่าดี |
โลกุดรโลกีย์ | ชอบถ้วน |
เกลาสักนาที | ควรประหยัด หวงแฮ |
ทุกทุกนาทีล้วน | ค่าล้ำตำลึง |
๒๏ โบราณท่านกล่าวไว้ | สอนเรา |
ของท่านให้เร่งเอา | อย่าช้า |
ควรได้หากนิ่งเนา | นอนจิตร |
แม้กลับกลายแล้วคว้า | กอบน้ำกำเหลว |
๓๏ ฤาหนึ่งสิบเบี้ยว่า | ใกล้มือ |
ยี่สิบไกลหัดถ์ถือ | ยากแท้ |
คำเปรียบสองนี้คือ | ชี้เหตุ |
ติโทษช้าว่าแพ้ | พ่ายข้างความเร็ว |
๔๏ ปืนใหญ่ปืนน้อยทั้ง | ปืนหัน |
เลือกที่เร็วกว่ากัน | ชอบใช้ |
เรือเร็วอีกม้าขยัน | เร็วรวด |
ฝีย่างช้างเร็วได้ | ดั่งนี้ดีจริง |
๕๏ รถไฟโทรเลขใช้ | ไปมา |
เร็วยิ่งหาสิ่งหา | เปรียบได้ |
กลเทพย์ย่นมรรคา | เร็วลุ ถึงแฮ |
ทางที่ไกลเปนใกล้ | เพราะด้วยความเร็ว |
๖๏ คนใช้ควรเลือกผู้ | แผกสนิท กันนา |
ผู้ที่โง่แต่จิตร | รีบร้อน |
ใช้การประกอบกิจ | เร็วสบ ประสงค์แฮ |
ถึงจะเคอะก็ข้อน | อยู่ข้างใช้ดี |
๗๏ ชนิดหนึ่งความคิดล้ำ | เฉลียวฉลาด |
คิดรวดเร็วไป่พลาด | ผิดพลั้ง |
ทวยหาญเชี่ยวฉกาจ | ฉกรรจ์ต่อ ศึกแฮ |
ชนะรวดเร็วไป่ยั้ง | พลาดพล้ำเสียกล |
๘๏ นายช่างชาญฉลาดล้ำ | เลื่องฦา |
ทำรวดเร็วฝีมือ | เก่งแท้ |
ควรนับว่าเขาคือ | ช่างเอก |
ผู้ที่ทำช้าแพ้ | เปรียบด้วยเวลา |
๙๏ โลกีย์มีเรื่องล้ำ | เล่าสุด หมดแฮ |
ส่วนเรื่องข้างโลกุดร์ | อีกนั้น |
พรรณาเล่าไป่หยุด | ราวเรื่อง |
ขอว่าแต่สั้นสั้น | ส่อให้เห็นทาง |
๑๐๏ ฝูงสัตว์ประกอบด้วย | เบญจขันธ์ |
เกิดแก่ดับชีพพลัน | ไป่ช้า |
อายุล่วงทุกวัน | ควรตริ เห็นแฮ |
ควรจะรีบเร่งค้า | แต่ล้วนการกุศล |
๑๑๏ กิเลศกองทุกข์นั้น | คือเพลิง |
เมาพลวกกายถเกิง | กรุ่นร้อน |
เร็วรีบอย่าละเลิง | จิตรลุ่ม หลงแฮ |
ทางแปดอย่าได้ย้อน | รีบเต้าดำเนิน |
๑๒๏ หมายมุ่งอริยมรรคทั้ง | อริยผล แปดแฮ |
เร็วรีบเร่งขวายขวน | อย่าช้า |
ใครลุก่อนนับคน | นั้นเอก แล้วพ่อ |
เหมือนวิ่งแข่งใครคว้า | ธุชได้ ไชยเฉลิม |
๏ โคลงสิบสองบทนี้ | เต็มขม แต่งเอย |
ประจักษ์ศิลปาคม | แต่งไว้ |
ว่าไว้ไม่ใคร่สม | ใจจัก ว่าแฮ |
กิจอื่นมากจึ่งได้ | ปัดพ้นไปที |
กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม