- คำนำ
- บทนำเรื่อง
- ที่มาของอนิรุทธคำฉันท์และบทละคอนเรื่องอุณรุท ของ ธนิต อยู่โพธิ์
- ตอนที่ ๑
- ตอนที่ ๒
- ตอนที่ ๓
- ตอนที่ ๔
- ตอนที่ ๕
- ตอนที่ ๖
- ตอนที่ ๗
- ตอนที่ ๘
- ตอนที่ ๙
- ตอนที่ ๑๐
- ตอนที่ ๑๑
- ตอนที่ ๑๒
- ตอนที่ ๑๓
- ตอนที่ ๑๔
- ตอนที่ ๑๕
- ตอนที่ ๑๖
- ตอนที่ ๑๗
- ตอนที่ ๑๘
- ตอนที่ ๑๙
- ตอนที่ ๒๐
- ตอนที่ ๒๑
- ตอนที่ ๒๒
- ตอนที่ ๒๓ ทศมุขพบพระอุณรุท
- ตอนที่ ๒๔
- ตอนที่ ๒๕
- ตอนที่ ๒๖
- ตอนที่ ๒๗
- ตอนที่ ๒๘
- ตอนที่ ๒๙
- ตอนที่ ๓๐
- ตอนที่ ๓๑
- ตอนที่ ๓๒
- ตอนที่ ๓๓
- ตอนที่ ๓๔
- ตอนที่ ๓๕
- ตอนที่ ๓๖
- ตอนที่ ๓๗
- ตอนที่ ๓๘
- ตอนที่ ๓๙
- ตอนที่ ๔๐
- ตอนที่ ๔๑
- ตอนที่ ๔๒
ตอนที่ ๓๕ อภิเษกพระอุณรุท
ช้า
๏ เมื่อนั้น | ท้าวไกรสุทสุริย์วงศ์รังสรรค์ |
ปรีดิ์เปรมเกษมสุขทุกนิรันดร์ | พระทรงธรรม์สำราญบานใจ |
ฯ ๒ คำ ฯ
ร่าย
๏ จึ่งมีพระราชบัญชา | แก่โฉมนางรัตนาศรีใส |
ซึ่งเราทุกข์ร้อนอาวรณ์ใจ | ด้วยโอรสยศไกรแต่หลังมา |
บัดนี้สิ้นทุกข์สิ้นร้อน | สถาวรภิรมย์หรรษา |
เป็นมหันต์มโหโอฬาร์ | ทั่วหมู่ไพร่ฟ้าประชากร |
คิดจะเสกโอรสธิบดี | กับสองศรีเสาวภาคย์ดวงสมร |
อันนางอุษาบังอร | ร่วมร้อนร่วมเทพนิมนต์มา |
ควรจะให้เป็นปิ่นนารี | เอกองค์มเหสีฝ่ายขวา |
ซึ่งโฉมนางศรีสุดา | เทวามิได้พาไป |
แล้วก็ไม่ได้เป็นเพื่อนยาก | จะลำบากด้วยกันก็หาไม่ |
จะให้เป็นฝ่ายซ้ายอนงค์ใน | เจ้าจะเห็นอย่างไรนางเทวี |
ฯ ๑๐ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น | โฉมนางรัตนามเหสี |
ได้ฟังบัญชาพระภูมี | อัญชุลีกราบลงกับบาทา |
ซึ่งดำริตริการทั้งนี้ | น้องก็ยินดีหนักหนา |
จะปรากฏเกียรติยศในโลกา | ทั่วทั้งฟากฟ้าธาตรี |
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น | องค์ท้าวไกรสุทเรืองศรี |
ได้ฟังอัครราชเทวี | ยินดีแล้วออกพระโรงชัย |
ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ
๏ พร้อมด้วยหมู่มุขมนตรี | เสนาธิบดีน้อยใหญ่ |
จึ่งตรัสสั่งโหราไปทันใด | เราจะให้ตั้งการวิวาห์ |
จะอภิเษกพระลูกรัก | กับสององค์นงลักษณ์สุณิสา |
จงเร่งกำหนดฤกษ์พา | จะได้เวลาวันใดดี |
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ บัดนั้น | จึ่งขุนโหราทั้งสี่ |
รับสั่งแล้วกราบลงสามที | ต่างแก้คัมภีร์ออกพร้อมกัน |
พบเป็นตำราดาวตำรับยา | ทั้งตำราแปรธาตุทำนายฝัน |
ต่างตกประหม่างกงัน | ขวัญไม่มีอยู่กับกายา |
ต่อพลิกกลับไปหลายตระหลบ | จึ่งพบมหาทักษา |
ก็ขับไล่ใส่สอบในตำรา | ได้โชคชั้นเวลานาที |
ต้องทั้งชันษาแลนามเมือง | วันศุกร์รุ่งเรืองเป็นศรี |
จึ่งทูลพระองค์ทรงธรณี | สามค่ำฤกษ์ดีมีชัย |
ปลอดทั้งทักทินยมขัน | อุปัทวันอันตรายน้อยใหญ่ |
พระองค์ผู้ทรงภพไตร | จงทราบในพระทัยภูมี |
ฯ ๑๐ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น | องค์ท้าวไกรสุทเรืองศรี |
ได้ฟังโหราทูลคดี | พระภูมีจึ่งสั่งเสนาใน |
ให้เร่งรัดจัดแจงแต่งการ | ทุกเจ้าพนักงานอย่าขาดได้ |
จงทันกำหนดฤกษ์เรืองชัย | ตามอย่างโดยในธรรมเนียมมา |
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ บัดนั้น | มหาเสนีมียศถา |
รับสั่งแล้วถวายบังคมลา | ออกมาจากท้องพระโรงชัย |
ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ
๏ หมายบอกทุกเจ้าพนักงาน | ทั้งทหารพลเรือนน้อยใหญ่ |
สิ้นทั้งข้างหน้าข้างใน | แล้วให้ไปนิมนต์พระอาจารย์ |
ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา
๏ บัดนั้น | เสนาแว่นไวใจหาญ |
ครั้นแจ้งอนุสนธิ์แล้วกราบกราน | เผ่นทะยานขึ้นม้าไปฉับพลัน |
ฯ ๒ คำ ฯ เชิด
๏ มาถึงอาศรมพระมุนี | ก็ลงจากพาชีตัวขยัน |
เข้าไปเคารพอภิวันท์ | พระมหานักธรรม์โยคี |
บัดนี้พระองค์ทรงนครา | ตั้งการวิวาห์เฉลิมศรี |
จะเสกพระโอรสธิบดี | ให้ข้านี้มานิมนต์พระอาจารย์ |
ทั้งคณะพระผู้เป็นเจ้า | เข้าไปยังในราชฐาน |
พระองค์ผู้ทรงตบะญาณ | อย่านานนิมนต์เข้าไป |
ฯ ๖ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น | พระนารอทผู้ทรงคัมภีร์ไสย |
ได้ฟังยินดีเป็นพ้นไป | จึ่งเร่งให้คณะโยคี |
ทรงผ้าเปลือกไม้คากรอง | ครองเครื่องบริขารฤๅษี |
ลูกประคำน้ำเต้าคัมภีร์ | ตาลปัตรพัชนีครบครัน |
เสร็จแล้วออกจากุฎี | พระมุนีก็พากันผายผัน |
ตามมรคาลัยไพรวัน | ฝ่ายเสนานั้นก็นำมา |
ฯ ๖ คำ ฯ พราหมณ์ออก
๏ ครั้นถึงปราสาทพิธีการ | พระนารอททรงญาณฌานกล้า |
กับหมู่คณะพระสิทธา | สวดคาถาไสยเวทฉับพลัน |
ฯ ๒ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น | ฝ่ายท้าวจักรกฤษณ์รังสรรค์ |
แจ้งว่านัดดาวิลาวัณย์ | ผลาญพาณาสูรนั้นบรรลัย |
กลับมายังกรุงณรงกา | จะทำวิวาห์การใหญ่ |
จึ่งสระสรงทรงเครื่องอำไพ | ทรงครุฑวุฒิไกรไคลคลา |
ฯ ๔ คำ ฯ เชิดฉิ่ง เพลงแผละ
๏ ครั้นถึงประทับเกยมาศ | ยุรยาตรจากหลังปักษา |
ขึ้นยังปราสาทโอฬาร์ | สถิตแท่นรัตนาอำไพ |
ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ
๏ เมื่อนั้น | องค์ท้าวไกรสุทเป็นใหญ่ |
กับพระมเหสีทรามวัย | พระอุณรุทศรีสะใภ้ทั้งสองรา |
ครั้นเห็นพระองค์ทรงฤทธี | ห้ากษัตริย์ยินดีเป็นหนักหนา |
ต่างองค์ก้มเกล้าวันทา | ต่างสนทนาด้วยกัน |
ฯ ๔ คำ ฯ
ยานี
๏ มาจะกล่าวบทไป | ถึงท้าวหัสนัยน์รังสรรค์ |
ทั้งหมู่พรหมินทร์อินทร์จันทร์ | นางเทพอัปสรกัลยา |
ครั้นแจ้งว่าท้าวไกรสุท | วงศ์พระจักรภุชนาถา |
ตั้งการมงคลวิวาห์ | พระโอรสาธิบดี |
บรรดาเทวินอินทร์พรหม | ยินดีภิรมย์เกษมศรี |
ต่างถือบุปผามาลี | ไปยังบุรีณรงกา |
ฯ ๖ คำ ฯ โคมเวียน
๏ มาถึงณรงกาพระนคร | บทจรลงจากเวหา |
ทั้งฝูงเทวัญจันทรา | มายังพระอุณรุทธิบดี |
อันนวลนางสุธรรมา | กับหมู่เทพธิดาทุกราศี |
ไปยังปรางค์รัตน์มณี | สองราชเทวีทันใด |
ฯ ๔ คำ ฯ เสมอ
๏ เมื่อนั้น | ท้าวบรมจักรกฤษณ์เป็นใหญ่ |
ทั้งท้าวไกรสุทเรืองชัย | องค์นางอรไทรัตนา |
อีกพระญาติวงศ์พงศ์พี | กษัตราธิบดีพร้อมหน้า |
ครั้นเทพเทวัญกัลยา | มาช่วยกันวิวาห์พิธี |
ต่างองค์ยินดีปรีดา | ด้วยอินทราภิเษกเฉลิมศรี |
จึ่งให้สามกษัตริย์ธิบดี | เข้าที่สระสรงทันใด |
ฯ ๖ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น | พระอุณรุทรัศมีศรีใส |
กับสองอัคเรศทรามวัย | คลาไคลไปสรงคงคา |
ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ
โทน
๏ สระสนานสุคนธรวยริน | ส่งกลิ่นด้วยทิพบุปผา |
พระทรงภูษิตวิจิตรตา | ชายไหวรจนาตรัสไตร |
สองนางทรงทิพภูษา | สไบสีโสภาแจ่มใส |
พระทรงสังวาลวรรณอำไพ | ทับทรวงวิไลอลงการ์ |
สองนางทรงสร้อยสะอิ้งมาศ | ตาบทิศโอภาสเลขา |
พระทรงพาหุรัดรจนา | มหามงกุฎแก้วแพรวพราว |
นางทรงทองกรธำมรงค์ | ศิโรเพฐน์บรรจงเฉิดฉาย |
สามองค์ทรงเครื่องแพรวพราย | ดั่งผันผายลงจากวิมานมา |
ฯ ๘ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น | จึ่งองค์เจ้าไตรตรึงศา |
ก็นำพระอุณรุทไคลคลา | เทวาแห่ห้อมล้อมไป |
ฝ่ายองค์นางสุธรรมา | ก็นำสองกัลยาศรีใส |
นางเทพกัลยาสุราลัย | ก็ล้อมสองทรามวัยไคลคลา |
อันองค์พระอัยกาธิบดี | พระชนกชนนีแลวงศา |
ทั้งพญาทศมุขอสุรา | แสนสนมตามมาพร้อมกัน |
ฯ ๖ คำ ฯ มัคตรำ
๏ ครั้นถึงจึ่งขึ้นบัลลังก์แก้ว | อันเพริศแพรวพรรณรายฉายฉัน |
พร้อมด้วยฝูงเทพเทวัญ | สุริย์วงศ์พงศ์พันธุ์มากมี |
ฯ ๒ คำ ฯ
โทน
๏ ได้เอยได้ฤกษ์ | อินทราให้เบิกบายศรี |
จึ่งจุดเทียนชัยเข้าทันที | ส่งแว่นมณีเวียนไป |
ฯ ๒ คำ ฯ
๏ ครั้นถ้วนสรรพเสร็จเจ็ดรอบ | ครบตามระบอบคัมภีร์ไสย |
จึ่งองค์ท่านท้าวหัสนัยน์ | ก็ดับเทียนชัยมิได้ช้า |
โบกควันแล้วเอาจุณเจิม | เฉลิมพักตร์อวยพรด้วยหรรษา |
ศรีสวัสดิ์ทั้งสามกษัตรา | อย่ามีโรคาอันตราย |
ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา
๏ บัดนั้น | พนักงานมหรสพทั้งหลาย |
โขนหุ่นละคอนมากมาย | หกคะเมนไต่ลวดประชันกัน |
มงครุ่มผาลาตีไม้ | แทงวิสัยรำกริชมักกะสัน |
ทั้งเทพทองระเบ็งระบำบัน | เล่นสนั่นไปทั้งพระบุรี |
ฯ ๔ คำ ฯ มลายู
๏ เมื่อนั้น | พระอัยกาธิราชเรืองศรี |
ทั้งองค์ชนกชนนี | สุริย์วงศ์พงศ์พีร์กษัตรา |
ต่างอวยพระพรศรีสวัสดิ์ | จงพิพัฒน์วจำเริญชันษา |
ทั้งสามศรีอย่ามีโรคา | ให้ปรากฏพระยศเกรียงไกร |
ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา
๏ เมื่อนั้น | พระมหานารอทผู้ใหญ่ |
กับคณะฤๅษีชีไพร | เทวาสุราลัยมากมี |
ทั้งองค์ท้าวบรมจักรกฤษณ์ | อันทรงฤทธิไกรเรืองศรี |
เสร็จแล้วก็พากันจรลี | ไปยังที่อยู่สำราญใจ |
ฯ ๔ คำ ฯ เชิด
๏ เมื่อนั้น | องค์ท้าวไกรสุทเป็นใหญ่ |
ครั้นพระอัยกาแลเทพไท | พระมุนีกลับไปยังธานี |
จึ่งมีพระราชบัญชา | ให้เลี้ยงโยธายักษี |
ทั้งหมู่หมวดพหลมนตรี | แต่ในบัดนี้อย่าได้ช้า |
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ บัดนั้น | นางวิเสทนอกในซ้ายขวา |
รับสั่งแล้วถวายวันทา | รีบออกมาพลันทันใด |
ฯ ๒ คำ ฯ ชุบ
๏ ตกแต่งของคาวของหวาน | ครบทั้งเครื่องอานน้อยใหญ่ |
มีทั้งเหล้าขาวเมรัย | เป็ดไก่ดิบสุกมากมี |
อีกทั้งช้างปิ้งกระทิงพล่า | ละมั่งเลียงผาฉู่ฉี่ |
เสือคั่ววัวแดงพะแนงดี | เสร็จแล้วสาวศรีก็ยกมา |
ฯ ๔ คำ ฯ แขกลพบุรี
๏ บัดนั้น | มหาเสนีมียศถา |
ให้ยกเครื่องต้นอันโอชา | มาถวายพญาอสุรี |
อันบรรดาของทั้งนั้น | ก็เลี้ยงหมู่กุมภัณฑ์ยักษี |
เข้าพรั่งพร้อมล้อมกันมากมี | ยังที่ในหน้าพระลานชัย |
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ บัดนั้น | อสุรศักดิ์ยักษาน้อยใหญ่ |
บ้างกินสุราเมรัย | แกล้มกับเป็ดไก่ช้างม้า |
เมามายไม่เป็นสมประดี | ตบมืออึงมี่หัวร่อร่า |
ต่างเล่นเต้นรำเป็นโกลา | อสุราผาสุกเปรมปรีดิ์ |
ฯ ๔ คำ ฯ เซ่นเหล้า
๏ เมื่อนั้น | พญาทศมุขยักษี |
เสร็จเสวยโภชนาสาลี | มีความผาสุกสำราญใจ |
แล้วกราบทูลท้าวไกรสุท | องค์พระอุณรุทเป็นใหญ่ |
จะขอบังคมลาพระภูวไนย | กลับไปยังราชธานีใหญ่ |
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น | องค์ท้าวไกรสุทเรืองศรี |
ทั้งพระอุณรุทภูมี | ได้ฟังอสุรีทูลมา |
จึ่งมีพระบัญชาไป | ด้วยพระทัยชื่นบานหรรษา |
ดีแล้วซึ่งจะคืนพารา | ไพร่ฟ้าจะผาสุกใจ |
อันกรุงรัตนาธานี | ก็เปลี่ยวอยู่หามีผู้ใดไม่ |
เจ้าเร่งเลิกพลสกลไกร | ไปให้เป็นสุขสวัสดี |
ฯ ๖ คำ ฯ เจรจา
๏ เมื่อนั้น | พญาทศมุขยักษี |
ก้มเกล้ารับพรด้วยยินดี | อัญชุลีทั้งองค์รัตนา |
แล้วน้อมศิโรตม์กราบลง | แทบเบื้องบาทบงสุ์นางอุษา |
น้องรักจักถวายบังคมลา | พระพี่อยู่ผาสุกสำราญใจ |
ฯ ๔ คำ ฯ
๏ เมื่อนั้น | องค์นางอุษาศรีใส |
ครั้นพระอนุชาคลาไคล | อรไทเศร้าสร้อยวิญญาณ์ |
อาดูรพูนเทวษเป็นพ้นนัก | นงลักษณ์ลูบหลังแล้วลูบหน้า |
โอ้ว่าแต่นี้นะอกอา | จะไกลตาพี่แล้วไม่เห็นกัน |
สงสารแต่องค์พระแม่เจ้า | จะสร้อยเศร้าไม่วายโศกศัลย์ |
จงทูลพระชนนีนั้น | ว่าพี่ถวายอัญชุลีไป |
ตัวเจ้าจะกลับไปพารา | ให้รุ่งฤทธิ์เดชาเป็นใหญ่ |
ปรากฏพระยศเกรียงไกร | ร่ำพลางอรไทโศกา |
ฯ ๘ คำ ฯ โอด
๏ เมื่อนั้น | พญาทศมุขยักษา |
รับพระพรพลางทางโศกา | อสุรากำสรดสลดใจ |
เพียงหนึ่งชีวิตจะพินาศ | กอดบาทพี่นางแล้วร่ำไห้ |
ตัวน้องมิใคร่จะจากไป | หากอาลัยด้วยองค์พระชนนี |
ฯ ๔ คำ ฯ โอด
๏ ว่าแล้วถวายบังคมลา | องค์พระพี่ยามารศรี |
ออกจากปรางค์รัตน์มณี | ไปยังที่อยู่ทันใด |
ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ
๏ จึ่งสั่งให้เลิกโยธา | จัตุรงค์ซ้ายขวาน้อยใหญ่ |
คลายคลี่รี้พลสกลไกร | ไปยังรัตนาธานี |
ฯ ๒ คำ ฯ กราว
๏ เมื่อนั้น | พระอุณรุทผู้รุ่งรัศมี |
กับองค์อัคเรศเทวี | สองศรีเสาวภาพโสภา |
เสวยแสนสมบัติพัสถาน | ชื่นบานภิรมย์หรรษา |
ประกอบด้วยสุรางค์นานา | ดั่งดาราประดับดวงจันทร์ |
ทั้งเสนาไพร่ฟ้าประชากร | ก็เป็นสุขสถาวรเกษมสันต์ |
มิได้มีโรไคไภยัน | ทั่วทั้งเขตขัณฑ์เวียงชัย |
พระชื่นชมโสมนัสเปรมปรีดิ์ | ด้วยสองกัลยาณีพิสมัย |
ดั่งได้ผ่านฟากฟ้าสุราลัย | ไพบูลย์พูนสวัสดิ์ทุกเวลา |
ฯ ๘ คำ ฯ