ตอนที่ ๓๗ พระอุณรุทเสด็จไปหานางกินรี

๏ เมื่อนั้น	พระอุณรุทผู้ปรีชาหาญ
ได้ฟังดั่งทิพชลธาร	มาโสรจสรงสำราญอินทรีย์
จึ่งมีพระราชบัญชา	สั่งมหาเสนาทั้งสี่
ท่านจงรักษาโยธี	อย่าให้มีเหตุเภทภัย
เรากับพี่เลี้ยงร่วมชีวาตม์	จะไปประพาสป่าใหญ่
ในวงจังหวัดพลับพลาชัย	สายัณห์ไรไรจะกลับมา
ครั้นเสร็จโสรจสรงทรงเครื่อง	อร่ามเรืองดั่งเทพเลขา
จับพระขรรค์แก้วศักดา	กับพี่เลี้ยงลีลาเข้าอารัญ

ฯ ๘ คำ ฯ เชิด

ชมดง

๏ เสด็จโดยมรคาพนาวาส	สำราญราชหฤทัยเกษมสันต์
ชมสัตว์จัตุบาทอเนกนันต์	หลายพรรณเกลื่อนกลาดดาษดง
ระมาดละมั่งกวางทรายควายเปลี่ยว	กระทิงเที่ยวขวิดดินกินป่ง
นรสิงห์วิ่งตามชายพง	กิเลนลงเล่นนํ้าในลำธาร
โคเถลิงเบิ่งบ้าหวงสัด	เสือมองหมอบฟัดเป็นอาหาร
เลียงผาเลียบผาเผ่นทะยาน	ฝูงฟานเคล้าคู่อยู่ริมทาง
ตุ่นตามกระต่ายเต้นเม่นหมี	จามรีเดินด้อมถนอมหาง
นางชะนีโหยไห้บนปลายยาง	ลิงค่างบ่างรอกหยอกกัน
จักจั่นเรไรเรื่อยร้อง	ทำนองพิณบรรเลงเพลงสวรรค์
ชมเพลินจำเริญใจในไพรวัน	จรจรัลไปโดยวิถีไพร

ฯ ๑๐ คำ ฯ

๏ มาถึงซึ่งต้นนิโครธา	แทบมหามุจลินท์สระใหญ่
พระแลลอดทอดทัศนาไป	มิได้เห็นฝูงกินรี
จึ่งมีมธุรสพจนารถ	แก่พี่เลี้ยงราชทั้งสี่
น้องเคยมาสรงในสระนี้	พบนางกินรีวิไลวรรณ
มาราร่อนฟ้อนขับประสานเสียง	วิลาสเลิศพ่างเพียงนางสวรรค์
ดูประหลาดหลากใจอัศจรรย์	วันนี้เป็นไฉนไม่เห็นมา

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงสุริย์วงศ์พงศา
จึ่งสนองพระราชบัญชา	ผ่านฟ้าอย่าปรารมภ์ใจ
อันฝูงนวลนางกินริน	เคยมามุจลินท์สระใหญ่
ลงเล่นสำราญฤๅทัย	ยังไม่ถึงเวลากาล
ขอเชิญเสด็จยับยั้ง	อยู่ยังพุ่มไม้ไพรสาณฑ์
คอยดูกินรายุพาพาล	ไม่นานนางจักจรลี

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระองค์ทรงสวัสดิ์รัศมี
ได้ฟังดั่งได้ดุษฎี	กับพี่เลี้ยงทั้งสี่ก็ลีลา

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เข้าซุ่มอยู่พุ่มพระไทร	ตั้งใจชะแง้แลหา
ต่างลอดสอดเนตรทัศนา	คอยท่ากินรีวิไลวรรณ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ฝ่ายห้ากินราสาวสรรค์
ร่วมชนกชนนีเดียวกัน	เป็นชาติชาวสวรรค์สถาวร
ทรงโฉมประโลมเลิศลักษณ์	พิมพ์พักตร์เพียงเทพอัปสร
จำเริญรุ่นเรียงอรชร	เนื้อทิพย์ชะอ้อนอ่อนองค์
ดั่งดวงโกเมศวิมลมาศ	ในสระราชสุวรรณเหมหงส์
พึ่งบานแบ่งรับแสงสุริยง	ทรงสิริศรีสวัสดิ์วัฒนา
อยู่ยังถ้ำแก้วอลงกต	บรรพตไกรลาสภูผา
เคียงเขาจิตรกูฏบรรพตา	ใกล้มหาอโนดาตวารี
เคยมาโสรจสรงชลธาร	ยังสถานมุจลินท์สระศรี
แทบชายหิมวาพนาลี	เป็นที่แสนสุขสำราญใจ
ชมดวงโกสุมปทุมา	จะเว้นวันเวลาก็หาไม่
ครั้นร้อนแรงแสงสุริโยทัย	ทรามวัยแต่งองค์พร้อมกัน

ฯ ๑๒ คำ ฯ

พระทอง

๏ ลำดวนร้อยสร้อยสังวาลมาศ	พุทธชาดกรองสลับประดับถัน
พิกุลบุนนาคมะลิวัลย์	ซ้อนชั้นเป็นตาบแต่งองค์
สารภีช่างกรองเป็นทองกร	สลับซ้อนมะลิลามหาหงส์
ชาตบุษย์พุดจีบประยงค์	กรองเป็นมงกุฎอำไพ
กุณฑลวิมลปทุเมศ	การะเกดกรรเจียกดอกไม้ไหว
หอมตระหลบอบองค์ด้วยมาลัย	เสร็จแล้วอรไทก็ไคลคลา

ฯ ๖ คำ ฯ เชิดฉิ่ง

มหลิม

๏ กินรินบินโดยอัมพร	ราร่อนเรียงรายซ้ายขวา
วาดกรฟ้อนเล่นในเมฆา	แล้วบินแย่งแข่งหน้าเคียงกัน
บ้างตีวงเวียนเปลี่ยนผลัด	เฉวียนฉวัดเลี้ยวไล่ดั่งจักรผัน
ต่างร้องโหยหวนโอดพัน	บรรเลงเพลงสวรรค์ละลานใจ
แล้วเปลี่ยนท่าราปีกฟายฟ้อน	เรื่อยร่อนรำตามงามไสว
โผฝ่าราตรงลงไป	ยังร่มไม้มุจลินท์กสิณธาร

ฯ ๖ คำ ฯ เพลงกินนรรำ

ช้า

๏ เมื่อนั้น	พระทรงโฉมประโลมสงสาร[๑]
เห็นฝูงกินรายุพาพาล	เยาวมาลย์มาลงใกล้คงคา
พระกับพี่เลี้ยงสุริย์วงศ์	พิศวงทรงนางทั้งห้า
ชิงช่องมองดูกินรา	แล้วกระซิบเจรจาห้ามกัน
แสนพิศวาสนางกินเรศ	พระทรงเดชรัญจวนหวนกระสัน
ผลักไสพี่เลี้ยงพัลวัน	ต่างกำชับกันวุ่นไป

ฯ ๖ คำ ฯ พระทอง

๏ เมื่อนั้น	นางกินรีเยาวยอดพิสมัย
ครั้นมาถึงฝังชลาลัย	ก็ลงในสระน้ำสำราญ

ฯ ๒ คำ ฯ พระทอง

๏ ชำระกายในสายกระแสสินธุ์	วารินเย็นใสหอมหวาน
แหวกว่ายเวียนวนในชลธาร	เกษมศานต์สัพยอกหยอกกัน
บ้างเก็บบุษบงจงกล	สัตตบุษย์อุบลบัวผัน
เด็ดดวงโกมุทบุษบัน	แซมถันชูชมภิรมยา
บ้างเล่นชิงช้าไกวแกว่ง	เคียงแข่งบันเทิงเริงร่า
เรื่อยร้องทำนองพัดชา	โอดพันภาษากินรี
บ้างเล่นไล่ไขว่คว้าหากัน	สำรวลสรวลสันต์อึงมี่
แสนสนุกสุขเกษมเปรมปรีดิ์	ในที่มุจลินท์ชลธาร

ฯ ๘ คำ ฯ เพลงฉิ่ง

ช้า

๏ เมื่อนั้น	พระอุณรุทผู้ปรีชาหาญ
ดูนางกินรีนงคราญ	ผ่านฟ้าพิศวาสจะขาดใจ

ฯ ๒ คำ ฯ

ร่าย

๏ จึ่งตรัสแก่พี่เลี้ยงทั้งสี่	อันเป็นที่ร่วมจิตพิสมัย
ตัวพี่จงพากันไป	พูดจาปราศรัยนางกินนร
โดยทางไมตรีจิตรมิตรภาพ	ให้ทราบซึ่งเรื่องรักก่อน
ด้วยรสวาจาอันสุนทร	พรรณนาว่าวอนนงคราญ
เล่าบอกออกนามของน้องนี้	ว่าละบุรีราชฐาน
ให้เห็นรักเห็นจริงทุกประการ	อย่าให้เยาวมาลย์รังเกียจใจ

ฯ ๖ คำ ฯ

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	พระพี่เลี้ยงผู้มีอัชฌาสัย
จึ่งนบนิ้วกราบทูลสนองไป	เพียงนี้ภูวไนยอย่าปรารมภ์
ข้าจะไปโอนอ่อนวอนว่า	ให้กินราเห็นจริงทุกสิ่งสม
ด้วยแยบคายถ่ายเทเล่ห์ลม	ให้นางนิยมยินดี
ว่าแล้วถวายอภิวาท	เบื้องบาทพระบรมเรืองศรี
พากันย่างเยื้องจรลี	ไปที่มุจลินท์กสิณธาร

ฯ ๖ คำ ฯ เพลงเร็ว

๏ เข้าแฝงสุมทุมพุ่มไม้	แทบฝั่งสระใหญ่ไพรสาณฑ์
แลลอดทอดทัศนาการ	โฉมห้าเยาวมาลย์ละกลกัน
งามพักตร์เพ็งผ่องละอององค์	งามทรงดั่งทรงอัปสรสวรรค์
งามสิริวิลาสวิไลวรรณ	งามผิวงามพรรณดั่งทองทา
งามนวลเพียงนวลอุบลโบษ	งามโอษฐ์งามเนตรนาสา
งามละม่อมพร้อมจริตกิริยา	ลักษณาประเสริฐเพริศเพรา
อันโฉมพระศรีอุณรุท	ก็งามสุดเพียงเทพหล่อเหลา
ทั้งห้ากินรานงเยาว์	ก็ทัดเท่าพึงชมสมกัน

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ จึ่งมีพจนารถอันสุนทร	ดูก่อนเจ้าผู้เฉลิมขวัญ
ชาติเชื้อนางฟ้าวิลาวัณย์	ทั้งห้าแก้วกัลยาณี
ตัวข้านำสารพระอุณรุท	มงกุฎณรงกาบุรีศรี
มาแจ้งเยาวยอดนารี	ขอพาทีด้วยอย่าน้อยใจ
เป็นกุศลผลบุญทั้งสองข้าง	ได้สืบสร้างในทางพิสมัย
จึ่งดาลดลท้าวเทพไท	ช่วยชักนำให้มาพบกัน
อันพระยอดฟ้าสุริย์วงศ์	พระองค์ครวญใคร่ใฝ่ฝัน
รัญจวนหวนสวาทไม่วายวัน	ถึงขวัญเนตรน้องนงคราญ
จึ่งละสวรรยาธานี	ยกพลโยธีทวยหาญ
บัดนี้มาตั้งอยู่ดงดาน	ใกล้สถานกำจายบรรพตา
พระสู้แสนยากลำบากองค์	บุกป่าฝ่าดงมาเสาะหา
ด้วยจะขอร่วมรสวาจา	สาวสวรรค์ขวัญฟ้าจงปรานี

ฯ ๑๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นวลนางกินนรโฉมศรี
ได้ฟังสุนทรวาที	เทวีเหลือบแลแปรไป
เห็นเป็นมนุษย์ทั้งสี่ชาย	ความอายไม่มีที่เปรียบได้
ทั้งกลัวเกลือกว่าจะมีภัย	แล้วคิดสงสัยในวิญญาณ์
อันมหามุจลินท์นทีธาร	แสนทุเรศกันดารหนักหนา
พ้นมนุษย์วิสัยจะไปมา	นี่ไฉนเป็นน่าอัศจรรย์
อาจมากล่าวคำบรรยาย	เป็นแยบคายเล่ห์ลมคมสัน
จะถามดูให้รู้เหตุนั้น	คิดแล้วกัลยาก็พาที
อันพระอุณรุทสุริย์วงศ์	ผู้พงศ์จักรพรรดิเรืองศรี
ใช่จะไร้แสนสนมนารี	เจ้าว่าดั่งนี้ก็ผิดไป
ข้าเป็นชาติเชื้อกินนร	จะควรคู่ภูธรนั้นหาไม่
อย่ากล่าวสุนทรให้อ่อนใจ	เจ้านี้นามใดมาเจรจา

ฯ ๑๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงผู้มียศถา
ได้ฟังโฉมนางกินรา	จึ่งตอบวาจาไปทันที
ตัวข้าชื่อพระเพียรพิชัย	นี่พระไตรดาราวงศ์เรืองศรี
นั่นพระพิจิตรผู้ภักดี	องค์นี้ชื่อพระบรมธรรม์
ล้วนเป็นพี่เลี้ยงร่วมจิต	พระทรงฤทธิ์สุริย์วงศ์รังสรรค์
อันองค์พระอุณรุทนั้น	ประกอบด้วยไอศวรรย์อันโอฬาร
ทั้งสนมนาฏพร้อมล้อมเฝ้า	เหมือนคำเจ้าเยาวยอดสงสาร
แต่เผอิญทุกข์ทนทรมาน	หวนหานงคราญเป็นนิจไป
เป็นความสัจจาพาที	กินรีอย่าคิดสงสัย
เจ้าก็เชื้อชาวฟ้าสุราลัย	จะหาไหนได้เหมือนกัลยา
ข้อซึ่งไม่คู่สู่สมกัน	จะรำพันไปไยไม่ควรว่า
ขอเชิญนางสวรรค์จำนรรจา	ด้วยผ่านฟ้าให้เป็นสวัสดี

ฯ ๑๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางแก้วกัลยาโฉมศรี
ได้ฟังมธุรสวาที	เทวีก็เยื้อนตอบไป
ช่างกล่าวภิปรายให้ตายจิต	แม้นไม่ทันคิดก็หลงใหล
อันลิ้นลมเจ้าพอเข้าใจ	ถึงว่าไปก็เครื่องป่วยการ
ซึ่งจะเจรจากับภูธร	อย่าพักว่าวอนด้วยอ่อนหวาน
กินรีนี้ชาวดงดาน	ไม่คุ้นเคยผ่านฟ้าจะพาที
จงกลับไปทูลว่าตัวข้า	บังคมลาใต้เบื้องบทศรี
ซึ่งมีจิตคิดถึงกินรี	พระคุณพ้นที่จะรำพัน

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงสุริย์วงศ์รังสรรค์
เห็นห้ากินราวิลาวัลย์	บิดผันกล่าวความงามงอน
ทำสะท้อนถอนใจแล้ววอนว่า	อนิจจานางฟ้าสายสมร
พระอุณรุทสุดสวาทในบังอร	มาตัดรอนไมตรีไม่อาลัย
จะกลับไปทูลองค์พระทรงเดช	จะเทวษทุกข์ทนหม่นไหม้
เจ้าดวงดอกฟ้ายาใจ	เที่ยวหาไม่ได้ทั้งไตรดาล
ควรคู่กับหน่อจักรพรรดิ	อันเป็นปิ่นกษัตริย์มหาศาล
จะปรากฏยศศักดิ์อันโอฬาร	ในนิเวศน์สถานธานี

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางแก้วกินนรโฉมศรี
ได้ฟังพจมานวาที	จึ่งกระซิบแก่สี่กินรา
เขาระบือลือโฉมพระอุณรุท	ว่างามล้ำมนุษย์ในแหล่งหล้า
ประเสริฐเลิศลักษณ์ดั่งเทวา	จะจริงเหมือนดั่งว่าหรือฉันใด
จะดูเล่นให้เห็นประจักษ์เนตร	แม้นว่าภูวเรศเข้ามาใกล้
จะพากันโผผินบินไป	ใช่จะตามเราได้เมื่อไรมี
ว่าแล้วเยื้อนตอบด้วยสุนทร	ดูก่อนพี่เลี้ยงทั้งสี่
อันซึ่งอาลัยไมตรี	ใช่ที่ใช่ฐานอย่าเจรจา
เราดั่งหิ่งห้อยน้อยแสง	ไม่ควรแข่งทินกรในเวหา
เจ้าแกล้งกล่าวมธุรสพจนา	ตัวข้าทั้งห้าไม่เข้าใจ
พระจะทุกข์โศกก็ตามที	อย่าเซ้าซี้หารู้ด้วยไม่
พอชายบ่ายแสงอโณทัย	จึ่งจะไปถ้ำแก้วสุรกานต์

ฯ ๑๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระพี่เลี้ยงผู้ปรีชาหาญ
ได้ฟังกินรายุพาพาล	พจมานเลี่ยงเลี้ยวเป็นที
ยี้มแล้วจึ่งกล่าววาจา	ดูก่อนนางฟ้าโฉมศรี
แสนฉลาดคมสันพันทวี	นางในธาตรีไม่เทียมทัน
งามจริตวาจามารยาท	สมชาติเปนเชื้อชาวสวรรค์
ถ้าได้เป็นปิ่นพระกำนัล	จะชวนกันพึ่งบุญเจ้าสืบไป
ค่อยอยู่ก่อนเถิดนะจะขอลา	เอ็นดูอยู่ท่าให้จงได้
ว่าแล้วก็พากันคลาไคล	ตรงไปเฝ้าหลานพระจักรี

ฯ ๘ คำ ฯ เชิด

๏ ครั้นถึงจึ่งประณตบทบงสุ์	ทูลพระสุริย์วงศ์เรืองศรี
ข้าบาทพากันจรลี	ไปยังที่ใกล้กินรา
ได้พูดจาด้วยห้าเยาวเรศ	ว่าทรงเดชรัญจวนครวญหา
จะใคร่สบพบแก้วกัลยา	อุตส่าห์บุกมาด้วยยากใจ
อันนางกินราทั้งห้าองค์	ล้วนทรงลักขณาอัชฌาสัย
ฉลาดล้ำคำคมเป็นพ้นไป	มิใคร่จะเยื้อนพาที
ข้าร่ำพรรณนาว่าวอน	จึ่งค่อยอ่อนต่อเบื้องบทศรี
สั่งมาทั้งห้ากินรี	ขอถวายอัญชุลีพระบาทา
ดูจริตยศยิ่งใช่หญิงทราม	สุดงอนสุดงามนี้หนักหนา
บัดนี้ยังเล่นคงคา	ขอเชิญผ่านฟ้าเสด็จไป

ฯ ๑๐ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	พระอุณรุทผู้มีอัชฌาสัย
ฟังสี่พี่เลี้ยงอันร่วมใจ	ดั่งได้อำมฤควารี
พักตร์ผ่องเพียงจันทร์ทรงกลด	หมดเมฆจำรัสรัศมี
จึ่งเสด็จย่างเยื้องจรลี	พี่เลี้ยงทั้งสี่ก็ตามมา

ฯ ๔ คำ ฯ เพลง

๏ ครั้นถึงซึ่งท่าชลาลัย	อันดาษไปด้วยปทุมบุปผา
พระลัดแลงเข้าแฝงกายา	แอบพุ่มพฤกษาลัดดาวัลย์

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงสุริย์วงศ์รังสรรค์
ตามเสด็จพระองค์ทรงธรรม์	ถึงขอบคันมุจลินท์กสิณธาร
จึ่งยอกรประณตบทบงสุ์	พระผู้ทรงจักรามหาศาล
แล้วชี้หัตถ์ให้ทัศนาการ	โฉมห้าเยาวมาลย์กินรา
เห็นนางองค์นั้นจะเป็นพี่	ท่วงทีขำคมเป็นหนักหนา
ทั้งสุนทรงอนคำจำนรรจา	พระบัญชาอย่าให้ระคายใจ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระสุริย์วงศ์ทรงฤทธิ์แผ่นดินไหว
ฟังพี่เลี้ยงร่วมหฤทัย	ภูวไนยเล็งโฉมกินรี

ฯ ๒ คำ ฯ

ชมโฉม

๏ พิศรูปงามรูปอรชร	เพียงทรงอัปสรสาวศรี
พิศพักตร์งามผ่องไม่ราคี	ดั่งแว่นแก้วมณีทั้งห้านาง
พิศขนงงามก่งดังคันศิลป์	เนตรนิลขำคมทั้งสองข้าง
พิศกรรณเพียงกลีบอุบลบาง	พิศปรางงามปรางดั่งปรางทอง
พิศโอษฐ์งามเอี่ยมเทียมจะแย้ม	งามนาสิกแสล้มไม่มีสอง
พิศถันงามเนื้อนวลละออง	ดั่งปทุมทองทิพอันโอฬาร์
พิศกรงามกรายเมื่อกรีดกร	พิศองค์งามอ่อนดั่งเลขา
ยิงพิศยิงเพลินจำเริญตา	พระแสนสุดเสน่หายุพาพาล

ฯ ๘ คำ ฯ

ร่าย

๏ จึ่งสั่งพี่เลี้ยงผู้ร่วมใจ	อันไวปรีชากล้าหาญ
พี่จงซุ่มอยู่ที่ริมธาร	น้องจะไปพจมานด้วยกินรี
อันสตรีเป็นที่ละอายจิต	แม้นเห็นก็จะคิดสะเทินพี่
คอยดูกิริยาพาที	ถ้าเห็นเทวีไม่อาลัย
จึ่งช่วยเลี้ยวลัดสกัดกั้น	จับห้านางนั้นไว้ให้ได้
มาตรแม้นจะบินหนีไป	น้องจะเหาะไล่ด้วยศักดา

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ สั่งแล้วย่างเยื้องยูรยาตร	นวยนาดวาดกรทั้งซ้ายขวา
งามดั่งองค์อมรินทรา	ลงมาจากทิพย์พิมาน[๒]

ฯ ๒ คำ ฯ

ฉุยฉาย

๏ ครั้นถึงซึ่งต้นไม้รัง	ร่มชิดปิดบังสุริย์ฉาน
จึ่งปราศรัยกินรายุพาพาล	ด้วยรสพจมานอันสุนทร

ฯ ๒ คำ ฯ

ชมตลาด

๏ เจ้าเอยเจ้าพี่	นวลนางกินรีสายสมร
ห้าองค์ทรงโฉมอรชร	ดังเทพอัปสรในเมืองฟ้า
ความแสนพิศวาสนางโฉมยง	บุกป่าฝ่าดงมาเสาะหา
หวังจะใคร่ได้แก้วแววตา	แต่อุตส่าห์แรมร้อนนอนทาง
แสนลำบากยากเย็นเป็นสุดคิด	พ่างเพียงชีวิตจะจากร่าง
วันนี้พี่ได้มาพบนาง	ค่อยสว่างเร่าร้อนอาวรณ์ใจ
เป็นกุศลผลบุญด้วยกัน	เทวัญช่วยชี้ช่องให้
ขอเชิญสายสมรอรไท	มานั่งร่มไม้ด้วยพี่ยา

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นวลนางกินนรทั้งห้า
ได้ยินมธุรสวาจา	เหลือบมาเห็นองค์พระทรงธรรม์
ยืนแฝงแย้มยิ้มพริ้มพราย	งามคือนารายณ์รังสรรค์
รัศมีดั่งสีรวีวรรณ	พักตร์ผ่องเพียงจันทร์อำไพ
นัยน์วเนตรคมแหลมดั่งแสงศร	จะต่อเนตรภูธรก็มิได้
เลิศลํ้าเทวาสุราลัย	ต่างตะลึงหลงใหลด้วยรูปทรง
งามละม่อมพร้อมพริ้มพิมพ์เพศ	เยาวเรศเคลิ้มจิตพิศวง
แต่ชม้ายชายดูพระสุริยง	ทั้งห้าอนงค์กินรา
ให้สะเทินเขินใจเป็นพ้นนัก	เมินพักตร์บังคมก้มเกศา
เฟี้ยมแฝงบังใบปทุมา	กัลยาไม่สนองพระโองการ

ฯ ๑๐ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระทรงโฉมประโลมสงสาร
เห็นนางไม่ตอบพจมาน	แต่นงคราญนบนิ้วบังคมคัล

ฯ ๒ คำ ฯ

ชาตรี

๏ จึ่งมีบัญชาอันสุนทร	ดวงสมรเยาวยอดโฉมสวรรค์
รักเจ้าเท่าเทียมชีวัน	ควรหรือขวัญเนตรไม่ปรานี
สู้บุกป่าฝ่าหนามด้วยความยาก	ไม่เห็นแสนลำบากในอกพี่
เมตตาบ้างเถิดนางกินรี	จะได้ฝากชีวีกันสืบไป
มาตรแม้นเจ้ามิกรุณา	จะกลับคืนพาราก็หาไม่
เหมือนได้ทำคุณการุญไว้	อย่าสูญใจเลยนะบังอร

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางแก้วกินราดวงสมร
ได้ฟังวาจาพระว่าวอน	ประนมกรทูลสนองพระบัญชา
ซึ่งพระผ่านฟ้าว่าขาน	ไพเราะเพราะหวานหนักหนา
สู้ดั้นดงบุกพงอรัญวา	ตั้งใจมาหากินรี
ถ้าจริงเหมือนคำพระรำพัน	พระคุณนั้นลํ้าฟ้าราศี
ซึ่งมิได้สนองพระวาที	ข้อนี้จงให้อภัย
ด้วยเป็นชาวดงพงป่า	ไม่เคยพูดจาปราศรัย
อันจะเรียกให้ข้าขึ้นไป	เกรงเดชภูวไนยเป็นสุดคิด
ซึ่งพระจะตรัสว่าขาน	ขอเชิญผ่านฟ้าประกาศิต
แจ้งแล้วจะลาพระทรงฤทธิ์	ไปสถิตถ้ำแก้วคีรี

ฯ ๑๐ คำ ฯ

โอ้โลม

๏ น้องเอยน้องรัก	เยาวลักษณ์ผู้มิ่งมารศรี
ควรหรือวนิดาไม่ปรานี	จะให้พี่ทนทุกข์ทรมาน
ความแสนพิศวาสเจ้าดวงเนตร	สู้สละนคเรศราชฐาน
ตั้งจิตมาหายุพาพาล	หวังฝากชนมานแก่บังอร
ถึงเจ้าเป็นชาวหิมวาศ	ก็เชื้อชาตินางเทพอัปสร
ควรเป็นปิ่นอนงค์นิกร	ในบวรสวรรยาธานี
เชิญเจ้ามาเถิดนะน้องรัก	นงลักษณ์อย่าแหนงแคลงพี่[๓]
เอ็นดูช่วยชูชีวี	นวลนางกินรีอย่าสูญใจ

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ คำเอยคำหวาน	อำมฤตชลธารไม่เปรียบได้
ถึงข้าชาวดงพงไพร	พอรู้เท่าภูวไนยบัญชา
พระเป็นหน่อจักรพรรดิอันเรืองเดช	ใช่จะไร้อัคเรศเสน่หา
จะรักข้าชาติเชื้อสกุณา	พระบัญชาดั่งนี้ไม่ควรการ
อันเหล่ากินรีนี้ต่ำวงศ์	อยู่ในแดนดงไพรสาณฑ์
ไม่ควรรองเบื้องบทมาลย์	พระผู้ผ่านแผ่นภพโมลี

ฯ ๖ คำ ฯ

โอ้โลม

๏ ดวงเอยดวงสมร	เจ้างามงอนจำเริญสวาทพี่
อนิจจาช่างไม่ปรานี	ว่าไยฉะนี้กัลยา
พี่กล่าวความตรงคงสัตย์	เจ้ามาตัดเยื่อใยเสน่หา
แสนรักสุดรักวนิดา	สุดปัญญาไม่เล็งเห็นใจ
จะขอสนทนาด้วยโดยดี	มารศรีหาเอ็นดูไม่
เหมือนจะแกล้งให้พี่บรรลัย	อยู่ในหิมวาอารัญ
ว่าพลางย่างเยื้องยุรยาตร	งามวิลาสดั่งเทพรังสรรค์
ออกจากพุ่มไม้ไพรวัลย์[๔]	จรจรัลไปยังกินรา

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ ทรงเอยทรงเดช	พระจงโปรดเกศเกศา
อย่าเสด็จดำเนินเข้ามา	ข้ากลัวผ่านฟ้าพันทวี
แม้นพระองค์มิฟังกินริน	จะพากันโผผินบินหนี
ว่าพลางขึ้นจากวารี	มารศรีเดินร่ายชายไป
แล้วชม้อยข้อยเนตรชำเลืองค้อน	ภูธรหาเอ็นดูไม่
จะขืนใกล้เข้ามานี้ว่าไร	น้อยใจเป็นพ้นคณนา

ฯ ๖ คำ ฯ

โอ้โลม

๏ สุดเอยสุดสวาท	นุชนาฏผู้ยอดเสน่หา
ช่างตัดรักหักได้ไม่เมตตา	ให้พี่เวทนาอาวรณ์
แม้นมาตรถ้าเจ้าจะบินหนี	ตัวพี่ไม่ละสายสมร
จะเหาะไล่ไปในอัมพร	กว่าจะถึงสิงขรด้วยกัน
จะแสนยากลำบากประการใด	พี่ก็ไม่อาลัยชีวาสัญ
ว่าพลางย่างเยื้องจรจรัล	ทรงธรรม์เลี้ยวไล่กินรี

ฯ ๖ คำ ฯ เชิดฉิ่ง

๏ บัดนั้น	จึ่งพระพี่เลี้ยงทั้งสี่
แลเห็นห้ากัลยาณี	เดินร่ายชายหนีภูวไนย
ก็ออกจากพุ่มไม้ใบบัง	มายังริมฝั่งสระใหญ่
แยกย้ายกั้นหน้านางไว้	สี่องค์รุกไล่เข้ามา

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๏ เมื่อนั้น	นวลนางกินนรทั้งห้า
หนีพระองค์ผู้ทรงลักขณา	เห็นพี่เลี้ยงขวางหน้าประดากัน
ตกใจต่างร้องหวีดหวีด	หน้าซีดความกลัวตัวสั่น
ห้านางวิ่งวุ่นพัลวัน	ล้มปะทะปะกันไม่สมประดี

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๏ เมื่อนั้น	พระอุณรุททรงสวัสดิ์รัศมี
กับพี่เลี้ยงผู้ร่วมชีวี	เลี้ยวไล่กินรีวุ่นไป
บ้างเด็ดสาวหยุดพุดซ้อน	ทิ้งนางกินนรขวักไขว่
รายกันกั้นกางขวางไว้	ฉวัดเฉวียนเวียนไวไปมา

ฯ ๔ คำ ฯ กลม

๏ เมื่อนั้น	นวลนางกินนรทั้งห้า
ความกลัวเพียงสิ้นชีวา	กัลยาเวียนวนด้นไป
วิ่งพลางทางทูลภูวเรศ	อนิจจาทรงเดชมาล้อมไล่
กินนรอ่อนเพียงจะขาดใจ	ช่างไม่เวทนาปรานี

ฯ ๔ คำ ฯ

ศัพท์ไท

๏ สุดเอยสุดสวาท	นุชนาฏผู้มิ่งมารศรี
เจ้าดวงชีวี	มิได้อาลัย

ฯ ๒ คำ ฯ

รื้อ

๏ นงเอยนงลักษณ์	เจ้าจักเดินหนีพี่ไปไหน
ว่าพลางเลี้ยวไล่	คว้าไขว่ไปมา
ปรานีพี่บ้าง	นวลนางทั้งห้า
มิได้แก้วตา	ไม่ละบังอร

ฯ ๔ คำ ฯ

รื้อ

๏ พระเอยพระทรงเดช	จงโปรดเกศก่อน
ทั้งห้ากินนร	อ่อนใจพันทวี
แม้นพระภูวไนย	ไม่โปรดเกศี
ทั้งห้ากินรี	จะม้วยชีวา

ฯ ๔ คำ ฯ

รื้อ

๏ ดวงเอยดวงสมร	เจ้างามงอนจำเริญเสน่หา
ควรหรือนางฟ้า	มาตัดอาลัย
จักพูดด้วยเจ้า	ขวัญข้าวหนีไป
หยุดก่อนอรไท	อย่าเพ่อจรจรัล

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	ห้านางกินนรโฉมสวรรค์
นบนิ้วประนมบังคมคัล	สนองบัญชาไปทันที
ข้าวอนว่าอ่อนหิวนัก	พระทรงจักรไม่โปรดเกศี
ขอเชิญพระองค์อยู่จงดี	ข้านี้จะถวายบังคมลา
ว่าพลางห้านางกินริน	ก็โบยบินขึ้นโดยเวหา
ร่อนรายชายเนตรชำเลืองมา	ดูพระยอดฟ้าแล้วรีบไป

ฯ ๖ คำ ฯ เชิด

๏ เมื่อนั้น	พระทรงโฉมประโลมพิสมัย
ครั้นนางกินรายาใจ	หนีไปโดยทางอัมพร
พระเร่าร้อนฤทัยอาลัยจิต	ทั้งคิดเสียดายสายสมร
เหาะขึ้นด้วยกำลังฤทธิรอน	ตามกินนรไปโดยเมฆา

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๏ งามดั่งพญาราชหงส์	อันตามเหมอนงค์ปักษา
แกว่งพระขรรค์ดั้นเมฆทะยานมา	บัดเดี๋ยวทันห้ากินรี
จึ่งมีพจนารถอันสุนทร	ดูก่อนเยาวยอดเฉลิมศรี
บินได้แต่เจ้าเมื่อไรมี	ตัวพี่ก็เรืองฤทธิไกร
อันโฉมนุชนาฏนฤมล	จะหนีพ้นมือพี่ก็หาไม่
ตรัสพลางติดพันกระชั้นไป	เลี้ยวไล่ไขว่คว้ากินรา

ฯ ๖ คำ ฯ เชิด

๏ เมื่อนั้น	นวลนางกินนรทั้งห้า
ตกใจเพียงสิ้นชีวา	กัลยาไม่เป็นสมประดี
ต่างนางบินเบียดเสียดแซง	ขึ้นหน้าเคียงแข่งกันรีบหนี
เข้าในถํ้าแก้วรูจี	ยังคีรีไกรลาสหิมวัน

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ ทั้งห้ากระจัดพลัดพราย	รายกันเร้นซ่อนไม่มีขวัญ
ไปตามเปลวปล่องช่องชั้น	ดั้นหนีดั่งจะม้วยมรณา

ฯ ๒ คำ ฯ เชิด

๏ นางแก้วสุดสิ้นกำลังองค์	ก็ตกลงในห้องเหวผา
อันลึกประมาณพันวา	กัลยาพ่างเพียงจะขาดใจ

ฯ ๒ คำ ฯ โอด

๏ เมื่อนั้น	พระทรงภพลบโลกแผ่นดินไหว
เห็นนางกินนรตกลงไป	ในเหวลึกใหญ่กันดาร
ตกใจตะลึงไปทั้งองค์	ครวญคิดพิศวงสงสาร
ความรักความเสียดายเยาวมาลย์	เหาะทะยานตามลงไปทันที

ฯ ๔ คำ ฯ เชิดฉาน

๏ เห็นนางเจ็บช้ำลำบากกาย	เพียงชีวิตจะวายลงกับที่
ยิ่งตระหนกตกใจพันทวี	ภูมีอุ้มองค์วนิดา
ค่อยประคองขึ้นวางเหนือตัก	พิศพักตร์เยาวยอดเสน่หา
เห็นแตกหักย่อยยับทั้งกายา	ผ่านฟ้าสลดระทดใจ

ฯ ๔ คำ ฯ โอด

โอ้

๏ โอ้อนิจจาเจ้าพี่เอย	กรรมสิ่งไรเลยมาซัดให้
รักเจ้าเท่าดวงฤทัย	ไม่คิดอาลัยแก่ชีวัน
อุตส่าห์พยายามตามมา	หวังว่าจะร่วมภิรมย์ขวัญ
ควรหรือวนิดาดวงจันทร์	มาทุกข์แทบอาสัญชีวี
ทั้งนี้เพราะเจ้าไม่เชื่อใจ	เผอิญให้แก้วตาบินหนี
อกเอ๋ยจะทำไฉนดี	มารศรีจะฟื้นคืนกาย
ร่ำพลางสะท้อนจิต	พระครวญคิดอาลัยแล้วใจหาย
สำคัญว่าสิ้นชีวาวาย	หลานนารายณ์ตะลึงไปทั้งองค์

ฯ ๘ คำ ฯ