ปัญหาสังสรรค์

​ที่เราเรียกว่า ปัญหาสังสรรค์ เป็นสิ่งที่ภาษา อังกฤษใช้ว่า Social Question คือเรื่องความต่อเนื่องกันในที่ประชุมชน ตัวอย่างเป็นต้นว่า ปัญหาเรื่องคนขอทาน ปัญหาเรื่องหญิงคนชั่ว ปัญหาเรื่องเด็ก เป็นต้น ปัญหาสังสรรค์แต่ละอย่างเป็นปัญหา ซึ่งถ้าใครไม่รู้ ก็นึกว่าง่าย แต่ที่จริงเป็นปัญหายากทั้งนั้น ประเทศฝรั่งใหญ่ ๆ ซึ่งมีความจำเริญมานาน ซึ่งมีคนมีความรู้ความชำนาญมาก ก็ได้พยายามแก้ความลำบากมามีรู้กี่ร้อยปี แต่จะทำให้ลุล่วงตลอดปลอดโปร่งไปก็ยังมิได้ เราจึงใคร่เตือนพวกเราเอง ว่าอย่าเพิ่งผลุนผลันเห็นว่าปัญหาเหล่านี้เป็นปัญหาง่าย ๆ นึกอะไรขึ้นมากอาจทำให้สำเร็จไปได้ เราอาจเกิดมาด้วยมันสมองไม่น้อยกว่าชนชาติอื่นๆ ปัญหาของเราที่เกิดมาโดยกำเนิดอาจไม่ด้อยกว่าใคร ​แต่ความฝึกฝนของเราเมื่อพูดทั่ว ๆ ไป ก็ยังน้อยกว่าเขา เพราะฉะนั้นปัญหาที่เขาเห็นยากนั้น ถ้าเราเห็นง่ายก็น่ากลัวจะมีทางผิดพลาดมาก

เราปรารภปัญหาสังสรรค์ดังข้างบนนี้ เพราะหมู่นี้ได้กล่าวกันถึงเรื่องว่า รัฐบาลควรรีบจัดเรื่องคนขอทานให้สิ้นเป็นปัญหาไปโดยเร็ว รัฐบาลควรออกกฎหมายเรื่องหญิงคนชั่ว รัฐบาลควรรีบจัดป้องกันเด็กทำความผิด เพื่อจะให้เป็นพลเมืองดีไปในภายหน้า ฉะนี้เป็นต้น ที่ว่าควรจัดนั้นควรเป็นแน่ รัฐบาลไม่ควรนอนใจ แต่รัฐบาลคงจะรู้อยู่แล้วว่า ไม่ควรทำอะไรผลุนผลัน เหตุว่าแต่ละอย่างเป็นของทำถูกยาก ทำผิดง่ายทั้งนั้น

เราได้เคยปรารภในหนังสือนี้แล้วเรื่องหญิงคนชั่ว ซึ่งเป็นของมีมาทุกรุ่นคน แลมีในประชุมชนแลประเทศแทบทุกประชุมชนแลประเทศ ชนบางพวกเห็นควรกวดขันหญิงคนชั่วให้หนักยิ่ง ๆ ขึ้นจนหมดไป บางพวกเห็นตรงกันข้าม แต่ถ้าจะดูตามรายงานของสันนิบาตชาติก็ปรากฏเหมือนว่า ในสมัยนี้เห็นกันมากขึ้น ๆ ว่าควรจะปลดความควบคุมแล​เลิกออกใบอนุญาตตั้งโรงคนชั่วเลยทีเดียว เรามีความประหลาดใจที่ประเทศญี่ปุ่น ซึ่งจัดโยชิวาราอย่างหรูหรา ก็ได้ออกกฎหมายเลิกโรงคนชั่วไปหลายเมืองแล้ว (ตามรายงานของกรรมการสันนิบาตชาติ) เหตุผลที่ชี้แจงในรายงานสันนิบาตชาตินั้น ยากเกินที่เราจะนำมากล่าวละเอียดในคราวนี้ ซึ่งเรามุ่งหมายแต่จะเตือนผู้ช่วยกันคิดช่วยกันทำทั้งหลายว่า ปัญหาสังสรรคแต่ละอย่างเป็นปัญหายากทั้งนั้น จะทำอันใดต้องระวังให้ดี แลถ้าจะทำอะไรก็ต้องทำแต่น้อยเป็นขั้น ๆ ไป.