๑๕๓ ประกาศชำระความหัวเมืองแลบอกส่งกรุงเทพฯ

ปีมะเมียสัมฤทธิศก

ด้วยพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ประกาศเจ้าต่างกรมเจ้ายังมิได้ตั้งกรมแลข้าทูลลอองฯ ผู้ใหญ่ผู้น้อย เจ้าเมืองกรมการหัวเมืองปักษ์ใต้ฝ่ายเหนือให้ทราบทั่วกัน ด้วยแต่ก่อนได้มีหมายประกาศไว้ว่า คนในพระบรมมหาราชวังเปนโจทฟ้องกล่าวโทษคนในพระบวรราชวัง ลางทีคนในพระบวรราชวังฟ้องกล่าวโทษคนในพระบรมมหาราชวังก็มี ที่โจทจำเลยเปนคนฝ่ายเดียวฟ้องกันด้วยคดีต่างๆ ก็มี ที่กรุงเทพฯ นั้นก็ได้ให้โจทตามจำเลยแล้ว แต่ที่หัวเมืองราษฎรมีความทุกข์มาฟ้องเจ้าเมืองกรมการผู้รับฟ้องลางเมืองไต่ถามได้สังกัดมูลนาย ลางเมืองไม่ไล่เลียงรับแต่ฟ้องไว้พิจารณา ถ้าความนั้นขัดขวางก็บอกส่งฟ้องให้เจ้าคดีความถือลงไปไม่วางยังเวรตามตำแหน่ง ไปเที่ยววางให้ผิดแบบอย่างธรรมเนียมเกิดความเคืองใต้ฝ่าลอองฯ เนืองๆ ตั้งแต่นี้สืบไป ถ้าคนในพระบวรราชวังจะฟ้องแต่คนในพระบวรราชวัง ด้วยคดีเปนหนี้สินชกตีวิวาทฉ้อบัง บังของหลวง ฤๅปิดบังผู้คนช้างม้าโคกระบือไว้ ไม่ได้เปนความโจรผู้ร้ายเสี้ยนหนามแผ่นดิน ทั้งไม่ได้เกี่ยวข้องคนในพระบรมมหาราชวังแล้ว ให้เจ้าเมืองกรมการหาตัวนายกองปลัดกองมาพร้อมกัน มอบฟ้องให้นายกองปลัดกองชำระว่ากล่าวกันเอง ถ้าแม้นโจทอยู่กองหนึ่งจำเลยอยู่กองหนึ่ง ก็ให้นายกองปลัดกองทั้งสองฝ่ายมามอบฟ้องให้ว่ากล่าวไกล่เกลี่ยเสียให้สำเร็จ ถ้าชำระไม่แล้วให้เจ้าเมืองกรมการเอาตัวโจทจำเลยมาช่วยว่ากล่าวตัดสินเปนแล้วแก่กัน ไม่ตกลงให้บอกส่งลงมายังเวรมหาดไทยกลาโหมกรมท่าในพระบวรราชวัง อนึ่งคนในพระบวรราชวังจะฟ้องกล่าวโทษนายกองปลัดกองขุนหมื่นนายหมวดแลไพร่ ว่าเปนผู้ร้ายปล้นสดมฆ่ากันตาย ลักคนลักช้างลักม้าลักโคกระบือเปนความเสี้ยนหนามแผ่นดินข้อใหญ่ จะมอบฟ้องให้นายกองปลัดกองไปชำระไม่ได้ ให้เจ้าเมืองกรมการเอาตัวโจทจำเลยมาชำระว่ากล่าวให้ถูกต้องตามกฎหมาย เมื่อนายกองปลัดกองกลัวเจ้าเมืองกรมการจะว่าไม่เปนสัจเปนธรรม ก็ให้นายกองปลัดกองในพระบวรราชวังไปนั่งฟังผิดแลชอบ ถ้าการนั้นขัดขวางจะต้องบอกหาฤๅ หรือส่งตัวโจทจำเลยลงไปให้ชำระที่กรุงเทพฯ ก็ให้แต่งกรมการคุมตัวลงไปส่งในพระบวรราชวัง แต่ให้บอกลงไปยังเวรมหาดไทยกลาโหมกรมท่าในพระบรมมหาราชวังให้ทราบจงทุกครั้ง อย่าให้มอบฟ้องให้โจทจำเลยถือลงไปเปนอันขาด

อนึ่งคนในพระบวรราชวังจะฟ้องหากล่าวโทษคนในพระบรมมหาราชวัง ๆ จะฟ้องหากล่าวโทษคนในพระบวรราชวัง ด้วยความแพ่งอาญาอุทธรณ์นครบาลก็ดี ให้เจ้าเมืองกรมการเอาตัวมาชำระว่ากล่าวโทษไปตามกฎหมาย ให้ไล่เลียงให้รู้สังกัดมูลนาย เมื่ออ้ายมีชื่อจะให้การซัดทอดถึงคนซึ่งอยู่ในพระบรมมหาราชวังแลพระบวรราชวังก็ดี อ้ายคนร้ายรู้สึกคดีจะหลบหนีมาหานายที่กรุงเทพฯ ขอหนังสือมูลนายนอกตำแหน่งบังคับให้ชำระให้ส่งก็ดี อย่าเพ่อเชื่ออย่าเพ่อทำตาม ต่อมีหนังสือเจ้าพนักงานมหาดไทยกลาโหมกรมท่าในพระบรมมหาราชวังขึ้นมาเปนสำคัญจึงให้ทำตามบังคับ ถ้าแม้นอ้ายมีชื่อผู้ร้ายเปนคนต่างบ้านต่างเมืองเอาตัวไม่ได้ ให้เจ้าเมืองกรมการรีบบอกลงไปณกรุงเทพฯ โดยเร็ว จะได้มีหนังสือไปถึงเจ้าเมืองกรมการหัวเมืองทั้งปวง ให้สืบสาวจับส่งมาให้เจ้าเมืองกรมการเมืองต้นเหตุชำระต่อไป ถ้าเจ้าเมืองกรมการชำระขัดขวางจะต้องบอกหาฤๅแลบอกส่งตัวโจทจำเลยลงไป ถ้าแม้นโจทฤๅจำเลยเปนคนในพระบรมมหาราชวังบ้างฤๅเปนคนในพระบวรราชวังบ้าง ให้บอกส่งลงไปยังเวรมหาดไทยเวรกลาโหมเวรกรมท่า ในพระบรมมหาราชวังฉบับ ๑ แล้วให้บอกไปยังเวรมหาดไทยเวรกลาโหมเวรกรมท่าในพระบวรราชวังฉบับ ๑ ควรจะส่งความไปว่าในพระบวรราชวังจะได้ส่งไป ควรจะเอาตัวไว้ชำระในพระบรมมหาราชวังจะได้ให้ชำระว่ากล่าวกัน ฤๅพอจะประชุมพร้อมกันชำระได้ ก็จะได้ให้ชำระให้แล้วตามกฎหมาย ถ้าแม้นโจทจำเลยเปนคนในพระบรมมหาราชวังทั้งสองฝ่าย อย่าให้บอกลงไปยังเวรมหาดไทยเวรกลาโหมเวรกรมท่าในพระบวรราชวังเลย ให้บอกลงไปในพระบรมมหาราชวังแห่งเดียว ให้เจ้าเมืองกรมการทำให้ถูกต้องตามประกาศนี้จงทุกประการ ฯ

ประกาศณวัน ฯ ค่ำ ปีมะเมียสัมฤทธิศก ฯ