๑๒๐ ประกาศห้ามไม่ให้ขี่ม้าจูงม้ามาในพระบรมมหาราชวัง

ณวันพฤหัสบดีเดือน ๗ ขึ้น ๑ ค่ำ ปีมะเมียสัมฤทธิศก

ประกาศมาให้ทราบทั่วกัน ทุกหมู่ทุกกรมทั้งพระนครว่า คนทั้งปวงรู้ฤๅไม่ ในพระราชวังห้ามมิให้ใครๆ ไปบนหลังม้า แลจูงม้ามาเลี้ยงในพระราชวัง ลักหญ้าหลวงให้ม้าที่มิใช่ม้าหลวงกิน ให้คนทั้งปวงสังเกตเถิด ถึงคนหลวงพนักงานซึ่งไปบนหลังม้านำหน้าริ้ว เมื่อเสด็จพระราชดำเนินออกจากพระราชวัง ก็ย่อมไปด้วยม้านำตั้งแต่นอกประตูวิเศษไชยศรีไป เมื่อเสด็จพระราชดำเนินกลับ ก็นำมาหยุดเพียงนอกประตูวิเศษไชยศรี แล้วก็ลงไปมอบจุกช่องอยู่ ก็ควรเห็นเปนเคารพอยู่แล้ว ม้าข้าราชการที่ต้องเกณฑ์นำเสด็จตามเสด็จในกระบวร แต่งเครื่องแล้วจะเข้ามาในพระราชวังชั้นในก็ได้ แต่มาเปล่าไม่ได้แต่งเครื่องของเจ้านาย แลข้าราชการที่ไม่ได้ต้องเกณฑ์เข้าในกระบวร ห้ามมิให้เข้ามาในพระราชวังชั้นใน เว้นแต่ม้าหลวงม้าพระเจ้าลูกเธอที่ยังอยู่ในพระราชวัง โปรดให้เข้าออกทางประตูศรีสุนทรแลประตูสองชั้นได้ ม้าพระราชวงศานุวงศ์เข้ามาได้เพียงชั้นกลาง หยุดเพียงประตูสองชั้น จะล่วงเข้ามาในพระราชวังชั้นในไม่ได้ ถึงเจ้าพนักงานกรมม้า จะฝึกม้าในพระราชวัง ก็ให้บอกกรมวังเสียก่อนจึงฝึกม้า ถ้าไม่บอกกรมวัง ให้กรมวังจับปรับให้เสียเงินตามพระราชบัญญัติ ถ้ามีพระบรมราชโองการดำรัสสั่งให้ไปบนหนังม้า ฤๅให้ฝึกประการใดๆ จะไม่บอกกรมวังก่อนก็ได้ แต่ข้าราชการก็ดีฤๅข้าเจ้าบ่าวทาสของข้าราชการก็ดี จะมาบนหลังม้าล่วงเข้ามาในพระราชวังชั้นใน ฤๅชั้นกลางไม่ได้เลยเปนอันขาด ถ้าผู้ซึ่งไปบนหลังม้าเปนข้าราชการล่วงเข้ามาในพระราชวังชั้นใน จะให้เสียเบี้ยปรับชั่งหนึ่งพระราชทานเปนรางวัลแก่ผู้จับ ล่วงเข้ามาเพียงชั้นกลางจะให้เสียเบี้ยปรับสิบตำลึง แล้วเก็บม้าเปนม้าหลวง ถ้าเปนข้าเจ้าบ่าวทาสขุนนางล่วงเข้ามาชั้นใน ให้เจ้าแลเจ้าหมู่มูลนายเสียเบี้ยปรับแทนชั่งหนึ่ง แล้วลงพระราชอาญา ๕๐ ทีส่งไปคุก เพียงชั้นกลางให้เสียปรับสิบตำลึงแล้วเก็บมาเปนม้าหลวง ถึงม้าที่ไม่มีคนบนหลังแลไม่มีใครจูง พลัดล่วงเข้ามาในพระราชวัง ก็ให้จับเปนม้าหลวง ถ้ามีเจ้าของมาติดตามก็ให้เรียกเอาค่าถ่ายตามราคาม้าที่ซื้อขายก่อนจึงให้ไป ถ้าเจ้าของไม่มาถ่ายก็ให้เอาม้าไปขาย เอาเงินมาแบ่งปันให้ผู้จับ แต่พระราชวงศานุวงศ์นั้นโปรดฯ ให้มาบนหลังม้าได้แต่ประตูวิเศษไชยศรีจนประตูสองชั้น ข้าราชการมาบนหลังม้าได้เพียงนอกประตูวิเศษไชยศรีเท่านั้น จะล่วงเข้ามาในพระราชวังเพียงชั้นกลางก็ไม่ได้ อนึ่งม้าที่ผู้หนึ่งผู้ใดนำมาถวาย ก็ให้มอบกับเจ้าพนักงานกรมม้าให้รับไว้ เมื่อมีพระบรมราชโองการดำรัสสังให้นำเข้ามา จึงนำเข้ามาถวายตัว เทอญ

เพราะฉนั้นตั้งแต่นี้ไป ให้กรมวังกรมม้าคอยจับผู้ซึ่งไปมาบนหลังม้า ฤๅม้าเปล่าที่ล่วงเข้าในพระราชวังตามกำหนดชั้นใน ตั้งแต่ประตูศรีสุนทรประตูสองชั้นโดยรอบ ชั้นกลางแต่ประตูวิเศษไชยศรี มาจนประตูสองชั้นด้านสกัดเหนือด้านสกัดใต้ในพระราชวัง เปนที่กำหนด ถ้ากรมวังจับได้ก็ให้แบ่งปันกับกรมม้า กรมม้าจับได้ก็ให้แบ่งส่วนเบี้ยปรับให้แก่กรมวัง เปนรางวัลค่าจับโดยสมควร ให้ท่านทั้งปวงทราบความดังประกาศนี้ เทอญ

ประกาศมา ณวันพฤหัสบดี เดือนเจ็ด ขึ้นค่ำหนึ่ง ปีมะเมียสัม๘ฤทธิศก เปนวันที่ ๒๖๓๙ ในรัชกาลปัจจุบันนี้

ขุนปฏิภาณพิจิตร เปนผู้รับสั่ง