๑๓๒ ประกาศให้เลือกพระราชครูลูกขุน พระมหาราชครูปโรหิต พระมหาราชครูมหิธร

คัดจากหมายรับสั่ง เดือน ๘ ปีมะเมียสัมฤทธิศก

ด้วยเจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี ศรีสุวิรมหามัตวงศราชพงศนิกรานุรักษ มหาสวามิภักดิบรมราโชปการาภิรมย์ สระโพดมกิจวิจารณ มหามณเฑียรบาลบดินทร ราชนิเวศนินทรามาตย์ อันเตปุริกนาถเสนาบดี อภัยพิริยปรากรมพาหุ เปนประธานาธิบดีในกรมวัง รับพระบรมราชโองการมารพระบัณฑูรสุรสิงหนาทดำรัสเหนือเกล้า ฯ สั่งว่า ให้ประกาศแก่พระราชวงศานุวงศที่ตั้งกรมแล้วแลยังไม่ได้ตั้งกรม ข้าราชการเจ้าพระยาแลพระยา พระหลวงในพระบรมมหาราชวังแลในพระบวรราชวังจงทั่วกันว่า พระมหาราชครูปโรหิตาจารย์ (ทองดี) พระมหาราชครูมหิธร (อู่) ถึงแก่กรรมแล้ว ที่พระราชครูทั้ง ๒ จะต้องตั้งขึ้นใหม่ เมื่อว่าจะทรงปฤกษากับพระราชวงศานุวงศ์องค์หนึ่งสององค์แลท่านเสนาบดีสามคนสี่คน เลือกสรรตั้งข้าราชการผู้ใดผู้หนึ่งเปนก็จะได้ แลทรงพระราชดำริห์เห็นว่า ที่พระมหาราชครูปโรหิตาจารย์ พระมหาราชครูมหิธร พระครูพิเชต พระครูพิราม ๔ ตำแหน่งนี้ เปนผู้พิพากษาตัดสินผิดแลชอบ สุขทุกข์ความของท่านทั้งหลายทั่วกัน ต่อออกไปจนราษฎรซึ่งเปนบ่าวไพร่ในสังกัด แล้วได้ทรงทราบว่าในประเทศอื่นๆ เมื่อผู้ครองแผ่นดินจะตั้งผู้สำหรับตัดสินความ ก็ย่อมให้คนทั้งปวงเลือกแล้วจดหมายชื่อเข้ามาส่งต่อเจ้าพนักงาน เจ้าพนักงานสอบดูถ้ามีชอบใจท่านผู้ใดมาก ก็ให้ผู้นั้นเปนผู้ตัดสินคดีของราษฎร ครั้งนี้จะทรงทนุบำรุงบ้านเมืองให้สมบูรณ์อยู่เย็นเปนสุขทั่วกันโดยอย่างธรรมเนียมแก้ไขใหม่ให้ดีขึ้นกว่าเก่า จึงโปรดเกล้า ฯ ขอให้พระราชวงศานุวงศที่ตั้งกรมแล้วแลยังไม่ได้ตั้งกรมข้าราชการเจ้าพระยาแลพระยาพระหลวงในพระบรมมหาราชวัง แลพระบวรราชวังคิดตริตรองเลือกดูที่ชอบใจ อย่าให้ปฤกษากันว่า จะชอบใจให้ผู้ใดเปนที่พระมหาราชครูปโรหิตาจารย์ พระมหาราชครูมหิธร ก็ให้จดหมายลงว่า ข้าพระพุทธเจ้าคนนั้นเห็นด้วยเกล้าด้วยกระหม่อมว่าคนชื่อนั้นสมควรที่จะเปนพระมหาราชครูปโรหิตาจารย์ คนชื่อนั้นสมควรที่จะเปนพระมหาราชครูมหิธร มิได้บังคับว่าให้เลือกเอาแต่ข้าราชการในพระบรมมหาราชวังแลพระบวรราชวัง ถึงข้าเจ้าบ่าวข้าราชการถ้าเห็นว่ามีสติปัญญาควรจะเปนที่ตัดสินความโดยสัตยโดยธรรม ตามพระราชกำหนดกฎหมายให้สิ้นสงสัยชอบใจแก่คนทั้งปวงได้ ก็ให้เขียนชื่อส่งมอบให้อาลักษณ์ผู้เอาโครงจดหมายไปถามหาฤๅพระบรมวงศานุวงศ ก็ให้เขียนถวายเข้ามาองค์ละฉบับทุกๆ องค์ ข้าราชการก็ให้เขียนเข้ามาถวายคนละฉบับๆ จงทุกๆ คน โปรดเกล้า ฯ ว่าอย่าให้รังเกียจสงสัยว่าจะทรงล่อล่วงล้อเลียนอย่างใดอย่างหนึ่งเลย แล้วอย่าให้คิดวนเวียนรั้งรอว่าเมื่อจะเลือกผู้นั้นๆ เข้าไปตามใจตัวจะไม่ถูกพระกระแสดอกกระมังก็ดี แลถ้าจะเลือกเข้าไปแล้วจะไม่ได้เปนดังว่าเข้าไป จะต้องอายเขาดอกกระมังก็ดีเช่นนี้ ก็อย่างเก่าๆ อย่างนี้ขอเสียเถิด นิสัยใจคนต่างๆ กัน ก็ถึงจะเลือกชอบใจต่างๆ บัดนี้จะต้องพระราชประสงค์ก็ตั้งตามใจคนทั้งหลายเปนอันมาก เลือกชอบใจท่านผู้ใดมากด้วยกัน ก็จะให้ผู้นั้นเปนที่พระมหาราชครูทั้งสองนั้น ถ้าจะเลือกชอบใจพระยาประสิทธิศุภการ ผู้ว่าที่พระครูพิราม แลพระครูพิเชตคนใดคนหนึ่งให้เลื่อนขึ้นเปนที่พระมหาราชครูปโรหิตาจารย์ พระมหาราชครูมหิธร แล้วก็ให้เลือกหาผู้ที่จะเปนพระครูพิเชต พระครูพิรามแทนเข้าไปด้วย เขียนชื่อเข้าไปส่งทั้งสี่ตำแหน่งทีเดียว ทราบหมายนี้แล้วให้คิดอ่านตริตรองไว้แล้วให้เขียนถวายไปส่งทุกวันไป เมื่อขุนหมื่นในอาลักษณจะไปถาม ตั้งแต่ณวันจันทร เดือนแปด ทุติยาษาฒ ขึ้นเก้าค่ำจนถึงวันอาทิตย์เดือนแปดทุติยาษาฒขึ้นสิบห้าค่ำ ให้เปนเสร็จในเจ็ดวันอย่าให้ขาดได้ตามรับสั่ง ฯ