๑๑๑ ประกาศยกเงินหางเข้าค่านาปีแรกโค่นสร้าง

ณวันเสาร์ เดือน ๕ แรม ๕ ค่ำ ปีมะเมียยังเปนนพศก

พระบาทสมเด็จบรมนาถบพิตรพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระเมตตากรุณาพวกราษฎรอยู่ในพระราชอาณาจักรนี้ ทรงเห็นว่าทุกวันนี้ เพราะโปรดให้ลูกค้าต่างประเทศ ซื้อข้าวออกไปต่างเมืองราคาเข้าก็แพงกว่าแต่ก่อน เมื่อเปนอย่างนั้นถึงเปนผลประโยชน์แก่ชาวนาแลพ่อค้าพานิชซึ่งค้าขายเข้าเจริญมากก็ดี ข้าราชการราษฎรที่ไม่ได้ทำนาค้าขายเปนแต่ซื้อข้าวกิน ต้องเสียเงินราคาเข้าเมื่อซื้อกินมากไปกว่าแต่ก่อน จะได้ความร้อนใจ จึงทรงพระราชดำริห์จะให้ผู้ทำนาโค่นสร้างถางพงทำต่อๆ ออกไปให้ได้ผลเม็ดเข้ามากขึ้นกว่าแต่ก่อน ทั้งนาทุ่งแลนาสวน ราคาเข้าจะค่อยลดหย่อนผ่อนลง ผลประโยชน์แก่ผู้ทำนาแลลูกค้าขายเข้า ก็คงจะมีราษฎรที่ซื้อเข้ากินก็จะไม่เสียเงินมาก เพราะราคาเข้าแพงไปกว่าปรกตินั้น จึงได้ทรงปฤกษาท่านเสนาบดี เห็นพร้อมตามกระแสพระราชดำริห์แล้ว โปรดให้มีประกาศนี้มาให้ผู้สำเร็จราชการเมืองกรมการ แลกำนันราษฎรทุกหัวเมืองทุกแขวงทุกอำเภอ แลข้าหลวงเสนาผู้ที่เจ้าพนักงานกรมนาตั้งแต่งไปเรียกหางเข้าค่านาทั้งปวงให้ทราบทั่วกัน แล้วแลทำตามพระราชบัญญัตินี้ ว่าตั้งแต่ปีมะเมียสัม๘ฤทธิศกไปทุกปีๆ ในภายหน้า ในที่นาทุ่งนาหว่าน ถ้าราษฎรโค่นสร้างถางพงทำนาขึ้นใหม่ในปีมะเมียสัมฤทธิศกนี้แลปีอื่นๆ ต่อไปภายหน้าปีแรกทำอย่าให้ข้าหลวงเสนาเรียกค่านาแก่ราษฎรเลย ด้วยผู้ทำโค่นสร้างถางพงลงใหม่ ได้ความลำบากยากเหนื่อยมากแล้วในปีแรกทำ เมื่อต่อไปปีเปนที่ ๒ ที่ ๓ ที่ ๔ นั้น ผู้โค่นสร้างถางพงจะทำก็ดี ผู้อื่นจะทำก็ดี ให้ข้าหลวงเสนาเรียกค่านาแต่ไร่ละเฟื้องตามที่ได้ทำ ถ้าที่นั้นเปนนายืนอยู่ครบ ๓ ปีแล้ว เจ้าของนั้นทำก็ดี ผู้อื่นทำก็ดี ให้เรียกไร่ละสลึงบวกเปนนาคู่โค ถ้าเจ้าของจะทิ้งนาเสีย ก็ให้เวรแก่ผู้สำเร็จราชการเมือง แลกรมการตามอย่างนาคู่โค แต่ฝ่ายส่วนนาปัก ถ้าราษฎรโค่นสร้างถางพงทำปีแรกตั้งแต่ปีมะเมียสัม๘ฤทธิศกไป ก็โปรดยกค่านาพระราชทานให้เหมือนกัน อย่าให้ข้าหลวงเสนาเรียกค่านาแก่ราษฎรในปีนั้นเลย เมื่อต่อไปปีที่ ๒ ที่ ๓ ที่ ๔ จึงให้ข้าหลวงเสนาแต่ไร่ละสลึงตามที่ได้ทำ ถ้าที่นั้นเปนนาเสมอไปสี่ปีอย่างนี้แล้ว จึงเรียกไร่ละสลึงเฟื้องตามธรรมเนียมนาปักนั้นเถิด ถ้านานั้นเปนนาเก่านาร้างคันนาเก่ายังปรากฎอยู่ จะมาตู่เอาว่าเปนโค่นสร้างถางพงนั้นไม่ได้ ให้คงเรียกค่านาตามเคยอย่างแต่ก่อนนั้นเทอญ

อนึ่งเมื่อแรกจะโค่นสร้างถางพงลงนั้น ให้บอกกับผู้สำเร็จราชการเมืองแลกรมการให้รู้มีบาญชีไว้ให้แน่นอน อย่าให้เปนที่วิวาททุ่มเถียงกับเสนาข้าหลวงแลกำนันไปในภายหน้า

ประกาศมาณวันเสาร์เดือนห้า แรมห้าค่ำปีมะเมียยังเปนน๗พศก เปนวันที่ ๒๕๑๕ ในรัชกาลปัจจุบันนี้