- คำอธิบาย
- ๑๐๒ ประกาศเรื่องออกหนังสือราชกิจจานุเบกษา
- ๑๐๓. ประกาศมหาสงกรานต์ปีมะเมียสัมฤทธิศก
- ๑๐๔ ประกาศผูกปี้ข้อมือจีน
- ๑๐๕ ประกาศเรื่องอากรเตาสุรากรุงเก่า
- ๑๐๖ ประกาศจ่ายเงินภาษีเข้าบำรุงพระนคร
- ๑๐๗ ประกาศเรื่องคนเสพสุราเมาในวันสงกรานต์
- ๑๐๘ ประกาศพระราชทานนามคลองเจดีย์บูชา
- ๑๐๙ ประกาศเรื่องพระนารายณ์ราชนิเวศน์เมืองลพบุรี
- ๑๑๐ ประกาศตั้งภาษีน้ำตาลทรายแยกเปน ๓ ราย
- ๑๑๑ ประกาศยกเงินหางเข้าค่านาปีแรกโค่นสร้าง
- ๑๑๒ ประกาศกำหนดค่าธรรมเนียมรับตราภูมคุ้มห้าม
- ๑๑๓ ประกาศพิกัดค่าธรรมเนียมรับตั๋วคุ้มสัก
- ๑๑๔ ประกาศการที่จะทูลเกล้าฯ ถวายฎีกา
- ๑๑๕ หมายประกาศเรื่องปลอมสักหมายหมู่
- ๑๑๖ การพระราชพิธีจรดพระนังคัล
- ๑๑๗ ประกาศว่าด้วยคำที่เรียกเสร็จ, สำเร็จ, สัมฤทธิ, สัมเรทธ
- ๑๑๘ ประกาศเรื่องภาษีพลู
- ๑๑๙. ประกาศห้ามขี่ม้าแลจูงม้าเปล่าเข้าในพระราชวัง
- ๑๒๐ ประกาศห้ามไม่ให้ขี่ม้าจูงม้ามาในพระบรมมหาราชวัง
- ๑๒๑ ประกาศนามพระที่นั่งชลังคพิมาน
- ๑๒๒ พระราชกระแสเลิกเก็บอากรตลาด เปลี่ยนเปนเก็บภาษีโรงร้านเรือแพ
- ๑๒๓ ประกาศให้บอกบาญชีราชสกุลแลราชนิกุลที่เกิดใหม่จะได้รับพระราชทานเบี้ยหวัด
- ๑๒๔ ประกาศในพระบรมมหาราชวัง ถ้าจะช่วยคนฤๅการกู้หนี้ให้มีนายประกัน
- ๑๒๕ ประกาศห้ามมิให้ทาสแลลูกหนี้หนีเข้าแอบแฝงในที่ผู้มีบุญจับกุมยาก
- ๑๒๖ พระราชกระแสเรื่องทาสลูกหนี้หนีนายเงินไปอาศรัยวังเจ้าบ้านขุนนางแลในพระบรมมหาราชวัง
- ๑๒๗ ประกาศตั้งเจ้าพระยานิกรบดินทรเปนผู้สำเร็จราชการกองสักเลขแทนสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ
- ๑๒๘ คำพิพากษาแลพระราชกระแสตัดสินเรื่องโทษอ้ายกลับพระยาไชยา
- ๑๒๙ ประกาศยกเลิกอากรตลาด ตั้งพิกัดภาษีเรือโรงร้านตึกแพ
- ๑๓๐ ประกาศบอกน้ำฝนต้นเข้าแลห้ามมิให้ฦๅการผิดๆ
- ๑๓๑ ประกาศตั้งตำแหน่งผู้สำเร็จราชการเมืองขึ้นเมืองกาญจนบุรี ๗ เมือง แลตั้งจีนเวชเปนขุนราชภัตการ
- ๑๓๒ ประกาศให้เลือกพระราชครูลูกขุน พระมหาราชครูปโรหิต พระมหาราชครูมหิธร
- ๑๓๓ ประกาศข้าราชการจะนำข้อความขึ้นกราบบังคมทูล ให้จดหมายยื่นต่อมหาดเล็กๆ ส่งท่านข้างใน
- ๑๓๔ ประกาศให้ลงชื่อด้วยลายมือตนในหนังสือทูลเกล้า ฯ ถวาย
- ๑๓๕ ประกาศเวลาเสด็จลงพระตำหนักน้ำแลประทับในเรือบด จะชักธงจอมเกล้าขึ้นเปนที่หมาย ห้ามคนพายเรือแจวเรือผ่าน
- ๑๓๖ ประกาศตั้งผู้จับคนยิงปืนในแขวงกรุงเทพ ฯ ซึ่งมิได้บอกปากเสียง
- ๑๓๗ ประกาศห้ามไม่ให้ช่วยคนในบังคับต่างประเทศยุโรปมาเปนทาส
- ๑๓๘ ประกาศดาวหางขึ้นอย่าให้วิตก
- ๑๓๙ ประกาศให้ผู้ถวายฎีกาลงชื่อฤๅวานผู้ที่ไว้ใจลงแทน
- ๑๔๐ ประกาศห้ามยิงปืน ถ้าจะยิงให้บอกศาลาก่อนจึงยิงได้
- ๑๔๑ เตือนสติพนักงานต้องทำการฉะเพาะตำแหน่ง
- ๑๔๒ ประกาศพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้เจ้าจอมอยู่งานกราบถวายบังคมลาออกได้ แลว่าด้วยเจ้าจอมมารดาแลหม่อมห้ามที่มีหม่อมเจ้ามีผัว
- ๑๔๓ ประกาศพระราชทานพระบรมราชานุญาตข้าราชการฝ่ายในกราบถวายบังคมลาออก ๑๒ คน
- ๑๔๔ ประกาศกำหนดโทษผู้ร้ายทิ้งไฟ
- ๑๔๕ ประกาศนามผู้ว่าราชการเมืองนครเขื่อนขันธ์
- ๑๔๖ ประกาศห้ามมิให้เฝ้ากรมหมื่นถาวรวรยศ แลกรมหมื่นอลงกฎกิจปรีชาที่วัง นอกจากผู้เปนกรมขึ้น
- ๑๔๗ ประกาศเรื่องคนโทษหนีเข้าไปอาศรัยในวังเจ้า ฤๅมีผู้แก้ไขให้ผู้คุมร้อง
- ๑๔๘ ประกาศห้ามไม่ให้พระสงฆ์พายเรือแจวเรือเวลาเสด็จทางชลมารคแลประทับริมน้ำ
- ๑๔๙ ประกาศแผ่พระราชกุศล ให้พระบรมวงศานุวงศแลข้าทูลลอองฯ ให้ช่วยปลูกสร้างวัดพระปฐมเจดีย
- ๑๕๐ ประกาศวันสงกรานต์ปีมะแมเอกศก
- ๑๕๑ ประกาศการถือสาสนาแลผู้ที่ถือผิด
- ๑๕๒ ประกาศเรื่องพระยาพิพิธฤทธิเดช
- ๑๕๓ ประกาศชำระความหัวเมืองแลบอกส่งกรุงเทพฯ
- ๑๕๔ ประกาศเตือนสติในคำเรียกเจ้าพระยามุขมนตรี แลหลวงมลโยธานุโยค แลกรมล้อมวัง
- ๑๕๕ ประกาศเตือนสติคำที่เรียกทรากศพ
- ๑๕๖ ประกาศเตือนสติ ในคำว่าปิดตรา
- ๑๕๗ ว่าด้วยคำที่เรียกว่าทแกล้วทหาร
- ๑๕๘ ประกาศว่าด้วยคำที่เรียกใบบอกแลท้องตรา
๑๔๓ ประกาศพระราชทานพระบรมราชานุญาตข้าราชการฝ่ายในกราบถวายบังคมลาออก ๑๒ คน
ณวันจันทร์ เดือนอ้าย ขึ้น ๑ ค่ำปีมะเมียสัมฤทธิศก
มีพระบรมราชโองการ ให้ประกาศแก่ท่านทั้งปวงให้ทราบว่า เพราะได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ไว้แต่ก่อน ว่าบรรดาข้าราชการฝ่ายในแก่สาวปานกลางใดๆ เว้นไว้แต่เจ้าจอมมารดามีพระองค์เจ้า นอกนั้นถ้าใครจะใคร่ออกนอกราชการเอง ฤๅบิดามารดาจะขอให้ออกนอกราชการก็จะโปรดให้ออกโดยสดวก ไม่ห้ามปรามกักขังดังธรรมเนียมเก่าแลที่อื่นๆ ในปีมะเมียสัมฤทธิศกนี้ มีคนข้างใน ๑๒ คนกราบถวายบังคมลาออกนอกราชการไม่รับพระราชทานเบี้ยหวัด ก็โปรดเกล้าฯ ให้ออกโดยสดวก คน ๑๒ คนนั้นมีชื่อตัวแลชื่อบิดาแลกำหนดอายุประมาณดังนี้ ๑ เผือกบุตรพระยาประชาชีพคต อายุ ๓๘ ปี ๒ แสงบุตรพระยาเพชรชฎาน้อย อายุ ๓๙ ปี ๓ หุ่นบุตรพระฤทัย อายุ ๒๓ ปี ๔ ตาดบุตรนายศรีมหาดเล็ก อายุ ๓๗ ปี สี่คนนี้ถวายตัวแต่ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว คนที่ ๑ ที่ ๒ เปนเจ้าจอมอยู่งาน คนที่ ๓ ยังว่างอยู่ คนที่ ๔ เปนพนักงานชวาลา ครั้นมาถึงแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวบัดนี้ ที่ ๑ ที่ ๒ ตกเปนพนักงานชวาลา พนักงานพระสุธารส ๒ คน ที่ ๓ ยกขึ้นมาเปนเจ้าจอมอยู่งาน คนที่ ๔ คงเปนพนักงานอยู่ตามเดิม บัดนี้ทั้งสี่คนนี้เหนว่าจะได้ความสบายกายสบายใจด้วยออกอยู่นอกพระราชวัง จึงกราบถวายบังคมลาออกก็โปรดให้ออก ๑ เลี่ยมบุตรพระยาราชภักดีศรีรัตนราชสมบัติ อายุ ๒๑ ปี ๒ พุ่มบุตรพระประชาชีพกระต่าย อายุ ๑๖ ปี ๓ กลีบบุตรพระยาประชาชีพกระต่าย อายุ ๑๕ ปี ๔ สังวาลบุตรพระราชสมบัติ อายุ ๑๘ ปี ๕ ปริกบุตรหลวงอุดมจินดา อายุ ๑๖ ปี ๖ เลี่ยมบุตรหลวงอุทยานาธิกรณ์ อายุ ๑๕ ปี ๗ สารภีบุตรขุนบุรินทรเก่า อายุ ๑๕ ปี ๘ พันบุตรขุนชำนาญคดี อายุ ๑๕ ปี ๘ คนนี้ถวายตัวในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวนี้ คนที่ ๑ เปนพนักงานพระแสง ป่วยเปนลมสันดานจึงขอออก ที่ ๒ ที่ ๓ นั้นเข้ามาถวายเมื่อบิดาตายแล้ว พอเปนเหตุที่จะได้มรดกมากเพราะทำราชการ ครั้นได้มรดกแล้วก็ขอออก ที่ ๔ ที่ ๕ ที่ ๖ ที่ ๗ ที่ ๘ เปนลครมีวิชารู้เต้นรู้รำอยู่ คนที่ ๔ ที่ ๕ นั้นบิดาไม่ยอมให้ออก อยากให้อยู่ทำราชการฉลองพระเดชพระคุณ แต่มารดามาขอให้ออกตัวก็อยากออก ก็โปรดให้ออกตามใจตัวแลมารดา ที่ ๖ นั้น ว่ากันในพระราชวังว่าหูตาน่ากลัวนัก ขัดใจก็ออกเสียบิดามารดาก็เหนชอบด้วย ที่ ๗ นั้นรูปพรรณ์ก็ชอบกลอยู่ ครั้นจะทรงพระกรุณาชุบเลี้ยงเปนเจ้าจอมอยู่งาน ก็ทรงเหนว่ามีกิริยาแง่งอนศึกษามากเกินการไป ทรงเหนว่าจะเปนที่ชอบใจของคนที่ชอบอย่างนั้นเปนอันมาก จึงโปรดว่าจะออกเสียก็ตามเถิด จึงออกเสีย ที่ ๘ นั้นเปนคนมือไวทำความเนืองๆ ไม่มีใครรับเลี้ยงไว้ ผู้ใหญ่ในพระราชวังบังคับให้ออกเสีย คนทั้งสิบสองคนนี้พ้นจากราชการแล้ว ถ้าจะไปถวายตัวในวังเจ้าก็ดีจะรับไว้ก็ได้ จะเข้าฝากตัวในบ้านขุนนางจะรับไว้ก็ได้ หรือเจ้านายแลขุนนางผู้ใดชอบใจคนใด จะเกลี้ยกล่อมสู่ขอไปจากบิดามารดาเอาไปเลี้ยงเปนนางห้ามเปนภรรยาก็ตาม ทรงทราบจะทรงยินดีโดยสุจริตไม่กระดากกระเดื่องเคืองขัดอะไรเลย เพราะมีพระราชประสงค์จะให้ผู้ที่จะใคร่ได้ภรรยาได้ภรรยา แลให้ผู้ที่ออกได้ชื่นชมสมประสงค์ด้วย ครั้นจะยกพระราชทานมาตามทรงพระราชดำริห์ ก็กลัวชายแลหญิงจะไม่ต้องใจกัน แลบิดามารดาของหญิงจะไม่ยินดี ก็จะเปนทีว่าร้อนรนไป พระราชประสงค์จะให้ราชธรรมเนียมใหม่อันนี้ปรากฎเปนอย่างไปในภายหน้า แลเปนพระเกียรติยศด้วย คนที่ออกไม่ต้องเสียเงินทองอะไร ดังครั้งแผ่นดินก่อนๆ มาเลย
ประกาศมาณวันจันทร์ เดือนอ้าย ขึ้นค่ำหนึ่ง ปีมะเมียสัมฤทธิศก เปนวันที่ ๒๗๔๒ ในรัชกาลปัตยุบันนี้ ท้าวอาบข้างในเปนผู้รับสั่ง