๑๑๙. ประกาศห้ามขี่ม้าแลจูงม้าเปล่าเข้าในพระราชวัง

ณวันอาทิตย์ เดือน ๖ แรม ๕ ค่ำปีมะเมียสัมฤทธิศก

ประกาศมาให้ทุกหมู่ทุกกรมทั้งพระนครว่า ให้สังเกตเถิด ถึงพนักงานซึ่งไปบนหลังม้าทราบทั่วกันว่า ม้านำหน้าริ้วเมื่อเสด็จพระราชดำเนินออกจากพระราชวัง ก็ย่อมไปด้วยม้านำตั้งแต่นอกประตูวิเศษไชยศรีไป เมื่อเสด็จพระราชดำเนินกลับ ก็นำมาหยุดเพียงนอกประตูวิเศษไชยศรี ก็ควรเห็นว่าเปนเคารพชอบอยู่แล้ว ม้าข้าราชการที่ต้องเกณฑ์ตามเกณฑ์นำ เสด็จในกระบวรแต่งเครื่องแล้วจะเข้ามาในพระราชวังชั้นในก็ได้ แต่ม้าเปล่าของข้าราชการที่ไม่ได้เข้าในกระบวรนั้น ห้ามมิให้เข้ามาชั้นใน เว้นแต่ม้าหลวงแลม้าพระเจ้าลูกเธอที่อยู่ในพระราชวัง จะเข้าออกทางประตูศรีสุนทรแลประตูสองชั้นได้ ม้าพระราชวงศานุวงศ์เข้ามาได้เพียงชั้นกลางจะล่วงเข้ามาชั้นในไม่ได้ เจ้าพนักงานกรมม้าจะฝึกม้าในชั้นในก็ให้บอกกรมวังเสียก่อนจึงฝึกม้า ถ้ารับสั่งให้ขี่จะไม่บอกก็ได้ แต่ข้าราชการก็ดีฤๅข้าเจ้าบ่าวทาสข้าราชการก็ดี จะขี่ม้าเข้ามาชั้นในชั้นกลางไม่ได้ ถ้าขี่ม้าเข้ามาชั้นในจะลงพระราชอาญา ๕๐ ทีส่งไปคุก ถ้าจะถ่ายโทษตัวก็ต้องปรับเอาเงินชั่งหนึ่งให้แก่ผู้จับ ถ้าขี่เข้ามาเพียงชั้นกลางจะปรับ ๑๐ ตำลึงให้แก่ผู้จับเปนรางวัล ถ้าม้าเปล่าไม่มีคนขี่เข้ามาในพระราชวังจะจับเอาเปนม้าหลวง ถ้าเจ้าของมาตามก็ให้เรียกเอาค่าไถ่เท่าราคาที่ซื้อขาย ถ้าเจ้าของไม่ถ่ายจะให้เอาไปขายเอาเงินแบ่งปันให้แก่ผู้จับ ผู้ที่ขี่ม้าเข้ามาทางประตูศรีสุนทรฤๅประตูสองชั้น ถ้าเปนขุนนางโปรดให้ถ่ายโทษตัวชั่งหนึ่ง ถ้าเปนข้าเจ้าบ่าวขุนนางจะให้ลงพระราชอาญา ๕๐ ทีส่งไปคุก ให้เจ้าหมู่มูลนายเสียเบี้ยแทนชั่งหนึ่ง ถ้าชั้นกลางปรับ ๑๐ ตำลึง แต่พระราชวงศานุวงศ์นั้น โปรดให้ขี่เข้ามาได้แต่ประตูวิเศษไชยศรีมาจนประตูสองชั้น ข้าราชการขี่เข้ามาได้เพียงประตูวิเศษไชยศรีเท่านั้น

อนึ่งม้าที่ผู้หนึ่งผู้ใดเอามาถวาย ก็ให้มอบกับเจ้าพนักงานกรมม้าไว้ เมื่อมีพระบรมราชโองการดำรังสั่งให้นำเข้ามาทอดพระเนตร์ เจ้าพนักงานจึงนำเข้ามาถวายตัวเทอญ เพราะฉนั้นตั้งแต่วันที่ ๑ เดือน ๖ แรม ๕ ค่ำนี้ไป ให้กรมวัง กรมม้า กรมทหาร คอยจับคนขี่ม้าเข้ามาในพระราชวัง ฤๅม้าไม่มีคนขี่เข้ามาในที่กำหนดชั้นในตั้งแต่ประตูศรีสุนทร ประตูสองชั้นโดยรอบชั้นกลาง แต่ประตูวิเศษไชยศรีจนประตูสองชั้น ด้านสกัดเหนือ ด้านสกัดใต้ ถ้ากรมวังจับได้ก็ให้กรมวังแบ่ง ๔ ส่วน ให้กรมม้า ๑ ส่วน ให้กรมทหาร ๑ ส่วน กรมวังเอาสองส่วนมากกว่ากรมที่จับไม่ได้ ถ้ากรมม้ากรมทหารจับได้ก็ให้แบ่งปันเปน ๔ ส่วนเหมือนกัน ประกาศมาณวันอาทิตย์เดือน ๖ แรม ๕ ค่ำ ปีมะเมีย<span class="no-wrap">สัม<span class="sup-base"><span class="sup-word">๘</span>ฤทธิศก</span></span> (รัชกาลที่ ๔)

ขุนปฏิภาณพิจิตรเปนผู้รับสั่ง.