ยี่สิบสี่ ต้นปาริชาต

กามนิต มองตามพวกเหล่านั้น และเลื่อนลอยไป แล้วก็ให้พิศวง ในสิ่งที่น่าพิศวง

“สิ่งต่างๆ ทุกอย่างณที่นี้ ซึ่งดูรู้สึกว่าแปลกประหลาดมาก เกิดขึ้นได้ด้วยเหตุผลเป็นไฉนหนอ? ถ้าว่าเราเป็นผู้อยู่ในที่นี้, ก็เหตุไรสิ่งต่างๆ ทุกอย่างจึ่งดูไม่เหมือนธรรมดา? ได้เห็นสิ่งใดขึ้นใหม่ทุกคราวไป ก็ทำให้ประหลาดใจฉงนสนเท่ห์เสมอ, เช่นกลิ่นหอมอะไรที่ผ่านมาเดี๋ยวนี้ หอมผิดกว่ากลิ่นดอกไม้อื่นซึ่งมีอยู่ในที่นี้? กลิ่นหอมยิ่งชวนให้สูดแต่ว่าทำให้ปั่นป่วนใจ. กลิ่นนี้มาจากอะไรหนอ? และตัวเราเล่าก็มาจากไหน? รู้สึกว่าพึ่งมาอยู่เป็นเวลาได้ครู่เดียวเท่านั้น. หรือว่ามีชีวิตขึ้น, แต่ทว่ามีมาจากไหน? และเพราะอาการอย่างไรจึ่งมาอยู่ที่นี่?”

ขณะกามนิตคิดถึงปัญหาเหล่านี้ ร่างกายเลื่อนลอยไปโดยตนเองไม่สังเกตรู้สึก. เลื่อนลอยขึ้นจากทุ่ง ลอยสูงขึ้นทุกที แต่ไม่ได้ไปในทางที่ผู้อื่นไป. ครั้นลอยขึ้นไปในช่องระวางยอดเขาแห่งหนึ่ง ได้กลิ่นหอมอย่างใหม่และอย่างแรง. แต่กามนิตยังเลื่อนลอยขึ้นสูงต่อไป. ผ่านพ้นภูเขาไป, รู้สึกว่าภูมิประเทศทรามความงามลงไปบ้าง ดอกไม้ที่เดียรดาษก็น้อยลง สุมทุมพุ่มไม้แน่นหนาทึบเข้า หินผาไม่สู้น่าดูซ้ำสูงเก้งก้างกว่าเก่า มีเนื้อทรายกำลังกินหญ้าเป็นฝูงๆ. แต่ผู้เสวยสุขในที่นี้ มีน้อยจำนวน และมักจะอยู่โดดเดี่ยว.

หุบเขาที่กามนิตผ่านไปค่อยแคบเข้า ในที่สุดเป็นซอกผา, ถึงตรงนี้กลิ่นหอมยิ่งจัดขึ้น. ลิ่วๆ ลอยต่อมาโดยเร็ว, หินผาที่ผ่านมาก็ลุนโล่งและสูงขึ้นทุกทีคล้ายกับเป็นกำแพงกั้นไว้จนมองไม่เห็นช่องทาง.

ครั้นแล้วช่องเขาก็เลี้ยวหักมุมสองสามแห่ง และในทันใดนั้นก็เป็นช่องว่างขึ้น. ดูบริเวณรอบตัว เห็นเป็นหุบเขาลึก มีหินผาสะกัดกั้นไว้ด้วยยอดสูงลิ่วดูเหมือนจดขอบสวรรค์. กลางหุบเขามีไม้ประหลาดต้นหนึ่ง ลำต้นและกิ่งเรียบรื่นเป็นสีแดงดั่งแก้วประพาล ใบแกมเหลืองแก่ มีดอกแดงเข้มส่งสีรุ่งโรจน์ราวกับจะลุกไหม้.

เหนือยอดชะง่อนผาและยอดไม้นั้นเป็นท้องฟ้าสีน้ำเงินแก่ จะหาเมฆสักก้อนก็ไม่มี เสียงทิพยดนตรีไม่แล่นมาถึงได้พอ. แต่ว่าในอากาศยังสะเทือนอยู่ ประหนึ่งว่าเป็นกะเส็นกะสายของคลื่นเสียงดนตรี ที่เคยได้ยินมานานแล้ว แต่ระลึกเสียงได้รางๆ.

ในหุบเขานั้น มีสีสรรก็เพียงสาม คือสีน้ำเงินแก่ของท้องฟ้า สีเขียวของหิน และสีแดงประพาลของต้นไม้, และมีกลิ่นหอมเป็นกลิ่นเดียว กลิ่นหอมอันน่าพิศวงไม่เหมือนกลิ่นหอมอื่นๆ เป็นกลิ่นมาจากดอกไม้สีแดงจัด ซึ่งเท่ากับดูดดึงให้กามนิตมา.

ในทันใดนั้น ลักษณะประหลาดแห่งกลิ่นหอมก็เริ่มสำแดงอาการ กล่าวคือขณะกามนิตสูดกลิ่น ซึ่งตลบฟุ้งอยู่ทั่วหุบเขานั้น, ความรู้สึกระลึกเรื่องหนหลังได้แล่นพรูเข้าสู่ใจโดยเร็ว ทำลายทะลุฟ้ามืดมัวที่กำบังไว้ตั้งแต่ตื่นขึ้นในสระจนบัดนี้.

กามนิตระลึกถึงความเป็นไปในอดีตได้ตลอด:

เห็นหอนั่งในบ้านชายปั้นหม้อ ซึ่งตนเคยนั่งสนทนากับพระภิกษุองค์หนึ่ง. เห็นตรอกในกรุงราชคฤห ซึ่งตนกำลังวิ่งรีบเร่งไป. เห็นโคมาขวิด. เห็นภาพของคนที่ตกใจมามุงดูตน รวมทั้งเหล่าพระภิกษุนุ่งห่มสีเหลือง. เห็นป่าและถนนหนทางในละแวกบ้านที่ตนผ่านจารึกมา. เห็นคฤหาสน์อันโอฬารของตน. เห็นภริยาทั้งสอง. เห็นเหล่านางคณิกาในกรุงอุชเชนี. เห็นพวกโจร เห็นสุมทุมพุ่มไม้พระกฤษณ. เห็นลานอโศก และวาสิฏฐี. เห็นบ้านบิดา. และเห็นห้องของลูก.

ถัดจากชาติที่ติดต่อมานี้ ระลึกเห็นชาติเหนือๆ ขึ้นไปโดยลำดับ ในชาติใกล้ๆ พอเห็นชัดเจนดี แต่ที่ห่างๆ ออกไปเห็นรัวๆ เลือนๆ ลงทุกที จนไกลลิบก็เห็นเป็นกลุ่มเดียว ไม่สามารถปันเป็นชาติๆได้ เปรียบเหมือนต้นไม้สองฟากถนนนอกเมือง ที่ใกล้ก็เห็นจะแจ้งทีละต้น ที่ถัดไปก็เห็นจางออกไปจนในที่สุดเห็นเป็นทิวพืดติดกันหมด.

ตอนนี้ความคิดกามนิตก็หมุนวุ่น และในทันใดนั้น รู้สึกตนมาอยู่ในซอกหินอิก มีลักษณะดั่งใบไม้ที่ถูกลมพัดลอยคว้างๆ เพราะกลิ่นหอมแห่งดอกปาริชาตไม่มีใครๆ ทนสูดในครั้งแรกได้นาน. ความนึกที่จะรักษาตน ในขณะที่รู้สึกวิงเวียนในคราวแรกเป็นเครื่องช่วยให้พ้นจากที่นั้นไป.

สักครู่หนึ่ง เมื่อกามนิตเลื่อนลอยเงียบๆ มาในหุบเขาที่กว้างใหญ่ ก็รำพึงว่า “บัดนี้เข้าใจแล้ว ว่าทำไมเทพธิดาเครื่องขาวจึ่งได้กล่าวเป็นทีว่า เราเห็นจะยังไม่ได้ไปที่ต้นปาริชาต และเวลานั้นจึ่งยังไม่เข้าใจคำที่เขาพูดถึง ‘รูปที่คล้ายความฝัน’ แต่บัดนี้รู้แล้ว เพราะเราก็ได้เห็นเป็นเช่นนั้นในชาติก่อน. และก็ยังรู้ด้วยว่า เพราะเหตุอะไรเราจึ่งมาอยู่ที่นี่. เราปรารถนาจะไปเฝ้าพระพุทธเจ้าที่สวนมะม่วงจังหวัดราชคฤห. แต่ความปรารถนานั้นไม่สำเร็จประสงค์ เพราะต้องเสียชีวิตไปในปัจจุบันทันด่วน. อาศัยกุศลเจตนาที่มีความปรารถนาดี จึ่งส่งผลขึ้นมาในแดนบรมสุขนี้ เสมอได้เฝ้าอยู่แทบพระบาทมูลพระพุทธเจ้า. และเมื่อตายก็ได้ยึดเอาพระคุณไว้แล้ว. เหตุฉะนี้การที่เราจารึกแสวงบุณย์ก็เป็นอันไม่ไร้ผลเลย.”

ในไม่ช้า กามนิต กลับมาถึงสระ ลงสู่ดอกบัวแดงอันเป็นที่สถิตของตน เสมือนนกคืนมาสู่รังฉะนั้นแล.