ว่าด้วยกุมารเกิดวันพฤหัศบดี

พระคัมภีร์ประฐมจินดา ผูก ๒ บริเฉท ๕ ว่าด้วยกุมารเกิดวันพฤหัศบดี เปนลักษณะแห่งทรางโคเปนทรางเจ้าเรือน ทรางเข้าเปลือกเปนทรวงจร หละชื่อว่านิลกาฬ ละอองชื่อมหาเมฆ ลมชื่อหัศคินีโดยสังเขป

(ลักษณะกำเนิดทรางโคนั้น มีแจ้งอยู่ในน่า ๑๘๘ แห่งเล่มนี้แล้ว บัดนี้ได้คัดตำรายาแก้ทรางโคนอกจากที่ได้กล่าวไว้ในน่า ๑๘๙ นั้น มาลงต่อไป)

ยาแก้ทรางโคขนานนี้ ท่านให้เอา เนระภูสี ๑ จันทน์แดง ๑ ยาดำ ๑ มูลวัวข้างพ้อม ๑ เทียนสัตบุษย์ ๑ ผลเบ็ญจกานี ๑ รวมยา ๖ สิ่งนี้เอาเสมอภาคทำเปนจุณ บดละลายสุรากินหายดีนัก

ยาขนานหนึ่งท่านให้เอา เบี้ยผู้เผา ๗ เบี้ย รากทองหลางหนาม ๑ บดละลายสุราทั้งกินทั้งทาหายดีนัก

ขนานหนึ่งท่านให้เอา ขิงแห้ง ๑ ผลจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ กะเทียม ๑ บดละลายน้ำมะพร้าวนาฬิเก ทั้งกินทั้งทาสำหรับทรางโคทรางกระดูกหายดีนัก

​ยาชื่อปัญจคงคา ขนานนี้ท่านให้เอา หอยแครงเผา ๑ ใบตำลึงตัวผู้ ๑ สานส้ม ๑ น้ำประสานทอง ๑ ดินประสิวขาว ๑ ดินสอพอง ๑ รวมยา ๖ สิ่งนี้เอาเสมอภาคบดทำแท่งไว้ ถ้าจะกวาดละลายน้ำมะนาวกวาด จะชโลมน้ำซาวเข้า สำหรับแก้ทรางโคหายดีนัก

ยากวาดแก้ฅอแห้ง ขนานนี้ท่านให้เอา ชะเอม ๑ ตรีกะฏุก ๑ กะเทียม ๑ เกลือ ๑ รวมยา ๖ สิ่งนี้เอาเสมอภาคทำเปนจุณ บดปั้นแท่งไว้ละลายน้ำมะนาวหัวหอมรำหัด ทาปากแก้ฅอแห้งไม่มีน้ำลายหายดีนัก

ขนานหนึ่งท่านให้เอา ผลราชดัด ๑ เนระภูสี ๑ สังกระณี ๑ จันทน์แดง ๑ ผลประคำดีควาย ๑ ผลสารพัดพิศม์ ๑ ผลในแตงจีน ๑ ตุมกาแดง ๑ รวมยา ๘ สิ่งนี้เอาเสมอภาคบดปั้นแท่งไว้ ละลายสุรากินแก้ฅอแห้งหายดีนัก

ยากวาดทรางโค ขนานนี้ท่านให้เอา กะดูกงูเหลือมเผา ๑ กะดูกงูทับทางเผา ๑ เขาโคเผา ๑ มูลแมลงสาบขั้ว ๑ ชาตหอระคุณจีน ๑ หวายตะค้าเผา ๑ รวมยา ๗ สิ่งนี้เอาเสมอภาคทำเปนจุณ บดปั้นแท่งไว้กวาดทรางโคหายดีนัก

ยาแก้พิศม์ภายใน ขนานนี้ให้เอา โกฐสอ ๑ โกฐเขมา ๑ โกฐพุงปลา ๑ จันทน์แดง ๑ กฤษณา ๑ เกสรสารภี ๑ รวมยา ๖ สิ่งนี้เอาเสมอภาคทำเปนจุณ เอาน้ำเล็บมือนางต้ม​เปนกระสาย บดทำแท่งไว้เท่าเมล็ดพริกไทย ละลายน้ำดอกไม้ เอาพิมเสนรำหัดกินแก้พิศม์ตานพิศม์ทราง ถ้าจะแก้เชื่อมแก้มึนกระหายน้ำหอบพักแซกน้ำตาลกรวดกิน แก้เสมหะก็ได้ แก้ทราง ๗ จำพวกหายดีนักได้เชื่อแล้ว

จบลักษณะทรางโคแต่เพียงนี้

----------------------------

ทีนี้จะว่าด้วยลักษณะทรางเข้าเปลือก ซึ่งเปนทรางจรมาแซกทรางโคเจ้าเรือนสำหรับกันนั้นต่อไป ให้แพทย์ทั้งหลายพึงรู้โดยสังเขปดังนี้

อันว่าลักษณะทรางเข้าเปลือกนั้นมีแม่ ๕ ยอด มีบริวาร ๕๐ ยอด แม่ทรางขึ้นประจำอยู่กระหม่อมนั้นยอด ๑ แม่ทรางขึ้นประจำอยู่กลางหลังนั้นยอด ๑ แม่ทรางขึ้นประจำอยู่นาภีนั้นยอด ๑ แม่ทรางขึ้นประจำอยู่รักแร้ทั้ง ๒ ข้างๆ ละยอด มีบริวารขึ้นประจำอยู่แห่งละ ๑๐ ยอด ทรางจำพวกนี้เกิดเพื่อกำเดา เมื่อจะบังเกิดนั้นให้ปากร้อนให้ลงท้องก่อน ทรางจำพวกนี้จึ่งมาเกิดขึ้นทำให้เท้าแลมือเย็น แต่เจ็บเปนดังนี้ครั้ง ๑ แม่ทรางที่อยู่ในกระหม่อมนั้นจึงเลื่อนลงมาตั้งในนาภีอีกยอด ๑ เปน ๒ ยอดด้วยกัน ให้กุมารนั้นเจ็บอีกครั้ง ๑ แม่ทรางที่อยู่กลางสันหลังยอด ๑ นั้นก็เลื่อนลงมาตั้งอยู่นาภีเปน ๓ ยอด จึ่งทำให้กุมารเจ็บป่วยลงอิกครั้ง ๑ แม่ทรางที่อยู่รักแร้ข้างละยอดนั้น ก็ลงมาตั้งอยู่นาภีเปน ๕ ยอด​ด้วยกันขึ้นเปนดังนี้ ํ ํ ํ ํ ํ เรียงกันลงมาใต้สดือถึงหัวเหน่า อันว่าทรางบริวาร ๕๐ ยอดนั้น ก็รายกันไปขึ้นทั้งตัว บางทีให้พรึงขึ้นดังคายเข้าเปลือกให้คันสักหน่อย ถ้ารู้มิถึงก็ว่าหัด บางทีผุดขึ้นดังปานดำปานแดงก็มี บางทีผุดขึ้นดังถูกหวายฟาด บางทีผุดขึ้นดังถูกตีด้วยนิ้วมือ ดำ, แดง, เขียว, ก็มี รากนักมักให้ลงท้อง ให้ท้องขึ้นให้ชักเท้ากำมือกำ ให้ลิ้นกระด้างคางแข็งให้ดูดนมมิได้ แลให้เปนไปใน ๓ วัน ๗ วันที ๑ พ้นกว่านั้นเปนอาการท่านตัด ถ้าแพทย์จะแก้ให้แก้ด้วยยาอันชื่อว่า พระสุริยจันทนังเปนประการดังนี้

ยาชื่อพระสุริยจันทนัง ขนานนี้ท่านให้เอารากสลอดน้ำ ๑ รากทองหลางหนาม ๑ รากพุมเรียงบ้าน ๑ รากตำลึง ๑ รากฟักเข้า ๑ รากโมง ๑ รากลำดวน ๑ รากเล็บมือนาง ๑ รากสุรามฤตย์ ๑ รากคงคาเดือด ๑ รากเหมือดคน ๑ รากปลาไหลเผือก ๑ รากเถาหญ้านาง ๑ พยารากขาว ๑ พยารากดำ ๑ เชือกเขามวกทั้ง ๒ หญ้าแพรก ๑ หญ้าปากควาย ๑ พรมมิ ๑ เกสรบัวหลวง ๑ จันทน์ทั้ง ๒ งาช้าง ๑ เขากวาง ๑ นอแรด ๑ เขี้ยวเสือ ๑ เขี้ยวจระเข้ ๑ รวมยา ๒๘ สิ่งนี้เอาเสมอภาคทำเปนจุณ เอาผลประคำดีควาย ๒๐ ผลแช่เอาน้ำเปนกระสาย บดปั้นแท่งไว้ละลายน้ำดอกไม้ทั้งกินทั้งชะโลม แก้ร้อนแก้กระหายน้ำ ทั้งทรางโคทรางเข้าเปลือกหายดีนัก

ยากวาดทรางโคทรางเข้าเปลือกขนานนี้ ท่านให้เอารากนมแมวน้อย ๑ โลทนง ๑ ตุมกาแดง ๑ รากทรงบาดาน ๑ รากกะ​ดานพล ๑ รากไข่เหน้า ๑ รากแตงหนู ๑ รากหัศคุณ ๑ เปล้าน้อย ๑ รากสลอดกินลง ๑ รากชิงชี่ ๑ รากตาลเสี้ยน ๑ รากตาลดำ ๑ รวมยา ๑๓ สิ่งนี้เอาเสมอภาคทำเปนจุณ บดทำแท่งไว้ละลายน้ำมนาวกวาดทรางโคทรางเข้าเปลือก อันขึ้นลำฅอแลต้นลิ้นแลหละขึ้นก็ดี กระทำพิศม์ให้ลิ้นกระด้างคางแขงดูดนมมิได้ ถ้าจะแก้ฝีดาษละลายสุรากิน แก้ฅอแก้พิศม์แก้เสก็ดแก้คลั่งแลห้ามกาฬภายในมิให้เกิดขึ้นได้ดีนัก

ยาแก้ลิ้นหดฅอแห้งเจรจาไม่ได้ยิน ขนานนี้ท่านให้เอา เนระภูสีทั้ง ๒ จุกโรหินี ๑ ชะเอมเทศ ๑ ว่านน้ำ ๑ เทียนดำ ๑ พริกล่อน ๑ ขิงแห้ง ๑ ดีงูเหลือม ๑ ขันทศกร ๑ รวมยา ๑๐ สิ่งนี้เอาเสมอภาคทำเปนจุณบดปั้นแท่งไว้ละลายสุราทาปากหายดีนัก

ยาชื่อสมมิทกุมารใหญ่ ขนานนี้ ท่านให้เอา ชะมดสด ๑ ชะมดเชียง ๑ พิมเสน ๑ โกฐเชียง ๑ โกฐหัวบัว ๑ เทียนดำ ๑ เทียนขาว ๑ เทียนแดง ๑ เทียนเยาวภานี ๑ เทียนสัตตบุษย์ ๑ ผลจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ กระวาน ๑ กานพลู ๑ จันทน์แดง ๑ จันทน์ขาว ๑ กฤษณา ๑ กระลำภัก ๑ ขอนดอก ๑ แฝกหอม ๑ ลำพัน ๑ พุงเหม้น ๑ ตรีกะฏุก ๑ เจตมูลเพลิง ๑ แห้วหมู ๑ เปราะหอม ๑ อบเชยเทศ ๑ จุกโรหินี ๑ เนระภูสีเทศ ๑ ใบเสดา ๑ ใบภิมเสน ๑ ดอกคำไทย ๑ ดอกสารภี ๑ ดอกพิกุล ๑ ดอกบุญนาค ๑ ดอกจำปา ๑ ดอกมะลิ ๑ เกสรบัวเผื่อน ๑ เกสรบัวขม ๑ เกสรลิน​จง ๑ เกสรจงกลนี ๑ เกสรสัตตบุษย์ ๑ ชลูด ๑ ดีงูเหลือม ๑ ฝิ่น ๑ รวมยา ๔๗ สิ่งนี้เอาเสมอภาคทำเปนจุณ บดเอาน้ำดอกไม้เปนกระสายปั้นแท่งไว้ละลายน้ำดอกไม้กินแก้ไข้ทั้ง ๓ ฤดู แก้สรรพตานทรางตานขโมยหายดีนักได้เชื่อแล้ว

ยาชื่อกล่อมนางนอน ขนานนี้ ท่านให้เอาโกฐสอ ๑ โกฐเขมา ๑ โกฐเชียง ๑ โกฐพุงปลา ๑ โกฐจุลาลำภา ๑ เทียนดำ ๑ เทียนแดง ๑ เทียนขาว ๑ เทียนเข้าเปลือก ๑ เทียนเยาวภานี ๑ เทียนสัตตบุษย์ ๑ เทียนตาตั๊กแตน ๑ เกสรบัวเผื่อน ๑ เกสรบัวขม ๑ เกสรลินจง ๑ เกสรจงกลนี ๑ เกสรสัตตบุษย์ ๑ รากไคร้เครือ ๑ สังกรณี ๑ ขอนดอก ๑ ชะเอม ๑ น้ำประสานทอง ๑ ชะมด ๑ พิมเสน ๑ รวมยา ๒๔ สิ่งนี้เอาเสมอภาคทำให้เปนจุณ เอาน้ำดอกไม้เปนกระสาย บดปั้นแท่งแล้วจึ่งเอาปิดก้นขันสำฤทธิ์ ลนควันเทียนให้ทั่วกันแล้ว ปั้นแท่งไว้ละลายน้ำดอกไม้กินแก้ระส่ำระสาย ถ้าจะแก้เชื่อมละลายน้ำกฤษณากิน ถ้าจะแก้มูกเลือดละลายน้ำหมากดิบกิน ถ้าจะแก้เสมหะละลายน้ำมะแว้งเครือกิน ถ้าจะแก้ตัวร้อนน้ำดอกไม้ทั้งกินทั้งชะโลมหายดีนัก

จบลักษณทรางเข้าเปลือก เปนทรางจรมาแซกทรางโคเจ้าเรือนแต่เพียงนี้

ทีนี้จะว่าด้วยหละอันชื่อว่านิลกาฬนั้นต่อไป หละจำพวกนี้เกิดเพื่อทรางโค ให้แพทย์ทั้งหลายพึงรู้โดยสังเขปดังนี้

อันลักษณหละนิลกาฬนั้น เมื่อจะบังเกิดขึ้นให้ตายไป​ครึ่งตัวร้องไห้มิออก ถ้าขึ้นอยู่ได้ ๑, ๒ วันก็ดีกลายเปนมหานิลกาฬกล้าขึ้นร้ายนัก ให้เขียวไปทั้งตัว

ยาแก้หละนิลกาฬ ให้เอาเปลือกปีบ ๑ เมล็ดสารพัดพิศม์ ๑ รากหนาด ๑ เปลือกมะกรูด ๑ ใบคนทิสอ ๑ รากผักโหมหิน ๑ การะบูร ๑ เปลือกทับทิม ๑ พิมเสน ๑ รวมยา ๙ สิ่งนี้เอาเสมอภาคทำเปนจุณ บดปั้นแท่งไว้ละลายน้ำนมโค ทาปากหายดีนัก

ถ้ามิฟังท่านให้เอาใบถั่วแระ ๑ เถาตำลึงตัวผู้ ๑ รากกล้วยตีบ ๑ กานพลู ๑ น้ำประสานทอง ๑ รวมยา ๕ สิ่งนี้เอาเสมอภาคทำเปนจุณ บดปั้นแท่งไว้ ละลายน้ำเปรียงพระโคทาปาก ได้เชื่อแล้วหายดีนัก

ถ้ามิฟังท่านให้เอาเมล็ดโหระพา ๑ เมล็ดแมงลัก ๑ เมล็ดกะเพรา ๑ เมล็ดในมนาว ๑ ดอกผักคราด ๑ น้ำประสานทอง ๑ รวมยา ๖ สิ่งนี้เอาเสมอภาคทำเปนจุณ บดปั้นแท่งไว้ละลายน้ำมะนาวทาปากทาลิ้นกุมาร ถ้าจะแก้ทรางไฟทรางขโมยแลทางขาวละลายสุราดีงูรำหัดกวาดหายดีนัก

จบลักษณหละนิลกาฬ เกิดเพื่อทรางโคแต่เพียงนี้

----------------------------

ทีนี้จะว่าด้วยละอองพระบาท อันชื่อว่า (ละออง) มหาเมฆ เกิดเพื่อทรางโคต่อไป ให้แพทย์ทั้งหลายพึงรู้โดยสังเขปดังนี้

อันว่าลักษณะละอองมหาเมฆนั้น เมื่อจะบังเกิดตั้งขึ้นดัง​ดอกตะแบกช้ำ กระทำพิศม์กล้ามากนัก จับให้หน้าเขียวชักเท้ากำมือกำ แลให้ตาช้อนดูสูงแลให้อุจจาระให้ปัสสาวะมิตกเปนดังนี้

ยาแก้ละอองมหาเมฆให้เอา รากหนาด ๑ รากแตงเถื่อน ๑ หวายตะค้า ๑ หวายตะมอย ๑ ระย่อม ๑ พิศนาด ๑ รากไคร้เครือ ๑ จันทน์ทั้ง ๒ เนระภูสี ๑ ชะเอม ๑ รวมยา ๑๑ สิ่งนี้เอาเสมอภาคทำเปนจุณ บดปั้นแท่งไว้ทั้งกินทั้งทาหายดีนัก

อนึ่งลักษณะทราง, ละออง, หละ, ก็ดี ถ้าขึ้นลิ้นดังกล่าวมานี้แต่หลังนั้น ถ้ามิถอยด้วยยาสิ่งใดๆ แล้ว กวาดด้วยยาสิ่งใดๆ มิตกแล้วกลับด้านลงดังเก่าดังก้นหม้อ ถ้าจะแก้เอาไคลเสมาไชย ๑ ไคลพระเจดีย์ ๑ เทียนดำ ๑ เทียนแดง ๑ เทียนขาว ๑ เทียนเข้าเปลือก ๑ ผลจันทน์ ๑ โกฐจุลาลำภา ๑ นอแรดเผา ๑ งาช้างเผา ๑ เขากวางเผา ๑ เขากุย ๑ เขาแพะ ๑ ผิวมะกรูดขั้ว ๑ ฝักส้มป่อยขั้ว ๑ รากดินขั้ว ๑ เกลือกะตัง ๑ เอาสิ่งละ ๒ สลึง ชาตก้อน ๑ น้ำประสานทอง ๑ เอาสิ่งละ ๑ บาท รวมยา ๑๙ สิ่งนี้ทำเปนจุณ บดปั้นแท่งไว้ละลายสุราทาลิ้นดำ, ลิ้นแดง, ลิ้นเขียว, ก็ดี ลิ้นห่ออยู่ก็ดีแลเปนกะตังอยู่ก็ดี เปนเม็ดติดต้นลิ้นอยู่ก็ดี หายเปนมหาวิเศษนัก

จบลักษณะละอองมหาเมฆเกิดเพื่อทรางโคแต่เพียงนี้

----------------------------

​ทีนี้จะกล่าวลักษณะลมอันชื่อว่าหัศคินี เกิดประจำทรางโคนั้นต่อไป ให้แพทย์ทั้งหลายพึงรู้โดยสังเขป

อันว่าลักษณะลมหัศคินีนั้น เมื่อจะบังเกิดจับให้ชักเท้ากำมือกำให้หลังแข็ง แลให้เหงื่อตกให้ท้องขึ้น ถ้าเปนแต่เวลาเช้าให้ระวังถึงเที่ยงจึงตาย ถ้าเปนแต่เที่ยงจนค่ำแล้วไม่ตาย ท่านห้ามอย่าให้อาบน้ำเช้าเย็น อย่าให้กินยาเข้าสุรา แลลมจำพวกนี้เกิดเพื่อทรางโค แต่ตั้งมูลปฏิสนธิได้ ๓ เดือน จึ่งสำแดงโทษให้แก่กุมาร ซึ่งพระอาจาริย์เจ้ากล่าวไว้ มีในพระคัมภีร์ปฐมจินดาผูก ๑ ว่าด้วยลักษณะครรภ์รักษาโน้น แลลมจำพวกนี้ชอบแต่ยาเย็นเปนยาสุขุมดุจกล่าวมาดังนี้

ยาแก้ลมหัศคีนี ให้เอาเมล็ดในแตงโม ๑ ตาอ้อยแดง ๑ รากหญ้านาง ๑ รากหญ้าปากควาย ๑ ใบกะเม็ง ๑ ใบผักเป็ด ๑ ว่านน้ำ ๑ ตรีกะฏุก ๑ กะเทียม ๑ ใบผักเสี้ยนผี ๑ หญ้าลูกเคล้า ๑ รวมยา ๑๓ สิ่งนี้เอาเสมอภาคทำเปนจุณ บดปั้นแท่งไว้ละลายกิน ถ้าจะชโลมละลายน้ำซาวเข้าชะโลม แก้ลมหัศคีนีหายดีนัก

ยาแก้ลมหัศคีนี ขนานนี้ท่านให้เอา ผลผักชี ๑ ว่านน้ำ ๑ ดอกผักคราด ๑ ใบน้ำเต้า ๑ หญ้าใต้ใบ ๑ หญ้าปากควาย ๑ ตาอ้อยแดง ๑ ถั่วเขียว ๑ ตรีกะฏุก ๑ กะเทียม ๑ รวมยา ๑๒ สิ่งนี้เอาเสมอภาคทำเปนจุณ เอาน้ำซาวเข้าเปนกระสาย บดปั้นแท่งไว้ละลายน้ำร้อนกิน ละลายน้ำซาวเข้าทากระหม่อมแก้ลมหัศคีนี ​ลมพุทธยักษ์ ลมกุมภณฑยักษ์ก็ได้ดีนัก

ยาชื่อมหาจักร (ใหญ่) ขนานนี้ท่านให้เอา โกฐสอ ๑ โกฐเขมา ๑ โกฐพุงปลา ๑ โกฐก้านพร้าว ๑ โกฐกระดูก ๑ เทียนดำ ๑ เทียนแดง ๑ เทียนขาว ๑ เทียนเข้าเปลือก ๑ เทียนเยาวภานี ๑ ตรีผลา ๑ หญ้าฝรั่น ๑ ผลจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ กระวาน ๑ การพลู ๑ ชะเอม ๑ เมล็ดโหระพา ๑ ผลผักชี ๑ สานส้ม ๑ ดินประสิวขาว ๑ ขมิ้นอ้อย ๑ กะเทียม ๑ น้ำประสานทอง ๑ ยาทั้งนี้เอาสิ่งละ ๒ สลึง ยาดำ ๒ บาท ใบกะพังโหม ๑๕ บาท รวมยา ๒๘ สิ่งนี้ทำเปนจุณ บดปั้นแท่งไว้ละลายน้ำสุราก็ได้ กินแก้ลมทรางทั้ง ๗ วันหายดีนัก ได้เชื่อแล้วอย่าสนเท่ห์เลย

พระอาจาริย์เจ้า ท่านกล่าวมาในลักษณะกุมาร เกิดวันพฤหัศบดีกำเนิดทรางโคกระทำโทษ กำเนิดทรางเข้าเปลือกเปนทรางจรมาแซกทรางโค กำเนิดหละชื่อนิลกาฬ กำเนิดละอองพระบาทชื่อมหาเมฆ กระทำโทษประจำทรางโค จบบริบูรณ์เพียงนี้

----------------------------