ว่าด้วยลักษณะน้ำนมดีแลชั่ว

(ว่าด้วยน้ำนมดีแลชั่ว)

ไนยหนึ่งโสด เภทพงษาษัตรี ในคำภีร์ว่าไว้ ดีร้ายให้ปรากฎ รูปนมรสต่างกัน

(๑) ถ้าหญิงนั้นมีกาย อกไหล่ผายเนตรน้อย ภักตร์แช่มช้อยชมชวน นิ่มเนื้อนวนเอวรัด นาสาทัดเล็บสิงห์ หลังราบยิ่งถันตั้ง เต้ากลมดังดอกบัว หัวนมเล็กขอบแดง กล้อง​แกล้งมือ เท้าเรียว น้ำนมเขียวรศหวาน

(๒) รูปหนึ่งพานไหล่สอบ หน้ากลมชอบเนตรน้อย ภักตร์แช่มช้อยดวงถัน ดังบุษบรรต์ตูมตั้ง พิศผิวหนังเหลืองสี การะเกษมีกลิ่นกาย หอมรวยคล้ายเหมือนกลิ่น การะเกษยินนามมา เบ็ญกัลยาปรากฎ น้ำนมรศข้นหวาน

(๓) หนึ่งนงพาลผิวพรรณ งามเกษกัณฐ์งามองค์ งามคิ้วก่งขนตา อ่อนนาสาสูงสม เต้านมกลมปลายงอน งามผิวอ่อนเอวกลึง น้ำนมพึงใจข้น รสหวานพ้นมันสักหน่อย

(๔) หนึ่งแช่มช้อยดวงภักตร วิไลยลักษณนารี เนตรมฤคีงามคม งามโอฐผมแขงขัน งามเบื้องบั้นนาภี กาบกล้วยมีสันฐาน สะโภกพานผายผึ่ง อกไหล่ขึงเพราพร้อม น้ำนมย่อมมีสี สังข์ขาวดีมีรศ มันปรากฎยิ่งนัก หนึ่งยศศักดิ์ตระกูล ในประยูรสุริยวงษ์ กระษัตริย์พงษ์เสษฐี ปุโรหิตมีเสนา เผ่าพันธุค้าซื้อขาย ชาวนาหมายรูปร่าง สรรพสรรพางค์กล่าวมา หาโรคาบมิได้ เปนเอกในสัตรี คุณนมมีกล่าวมา มาดแม้นว่ากุมาร เกิดบันดาลดวงแผน ซางร้ายแม้นได้กิน มนทินสิ้นเปนดี

(น้ำนมชั่ว)

(๑) รูปนมมีโทษนั้น เท้ามือสั้นกายยาว เนื้อเหลืองขาวสองสี ไม่พ่วงพีไม่ผอม นมยานย่อมหัวนม น้อยไม่สมเต้าใหญ่ หนังริมในเนตรหย่อน โลภกินบำญัติ สำเนียงทัดเทียมกาก์ กลิ่นกายาแรงราว น้ำล้างคาวเนื้อมี นามยักขินีกล่าวมา

​(๒) หญิงใดถ้าผิวพรรณ์ ขาวสำคัญดำแดง กลิ่นกายแรงเหมือนชาย สำเนียงหมายเหมือนเสียง แพะร้องเพียงริมโอฐ กลมแท้โทษเท้าใหญ่ ฝ่าเท้าไม่เสมอกัน เดินเหินหันมักพิรุธ รูปนมดุจหนึ่งฅอ น้ำเต้าส่อสำคัญ นามหญิงนั้นหัศดี

(๓) หญิงหนึ่งมีอาการ ตาเหลือกลานไหล่ลู่ หน้าแข้งทู่ต้นแขน ใหญ่ยิ่งแม้นแม่มือ ใหญ่ใจดื้อใจร้าย นมหางปลายแบนเสียง เหมือนสำเนียงกาก์ ผมหยักโศกนมมีรศ เปรี้ยวปรากฎสำคัญ

(๔) หญิงหนึ่งนั้นสันทัด ขาวเหลืองสัทสำเนียง แม้นเหมือนเสียงปักษี พิราบมีกลิ่นกาย สาบแพะร้ายแรงครัน เต้านมนั้นเปนฅอ น้ำเต้าส่อรู้รศ นมปรากฎเฝื่อนฝาด ขื่นคาวชาติจืดจาง สีรูปร่างกล่าวมา ดุจตำราล้วนโทษ

(๑) หนึ่งโสดโทษลม กำเริบนมรศเปรี้ยว สีขุ่นเขียวคาวแรง น้ำหอยแมงภู่ต้ม เหมือนหนึ่งนมนั้นไซ้ หลั่งหายไปในน้ำ รศฝาดกำเดาให้ โทษนี้ไซ้เตโช กำเริบโรคามี

(๒) นมหนึ่งสีเขียวคาว กลิ่นร้ายราวแพะเพศ เสมหะเหตุปถวี กำเริบมีสองโทษ

(๓) นมหนึ่งโสดจางใส หลั่งลงในน้ำนั้น ไม่คุมกันเปนสาย ลอยกระจายทั่วไป โทษนี้ไซ้โลหิต กำเริบติดพัวพัน ไนยหนึ่งนั้นมารดา นอนเพลิงถ้าโลหิต มันทำพิษมิให้ เข้าไฟได้นมนั้น ติดขัดขั้นฤดู มีครรภ์อยู่ทั้งสาม โทษนมตามกล่าวมา แต่หลังอย่าพึงให้ ทารกได้ดื่มกิน เปนมลทินเหมือนชาด เอา​ไปพาดไปทา รักเปียกพาดำไป กินนมใช่อาหาร นมนั้นปานยาพิษ เหตุโลหิตมารดา กำเริบวาตภัค เร่งยาหักโทษใน มารดาให้สิ้นร้าย เหนคลายหายแล้วลอง ให้ถูกต้องตำรา ตักน้ำมาที่ใส หลั่งนมใส่ในน้ำ กลมจมล้ำอย่างดี ไม่กลมมีเปนสาย แต่จมปลายเปนกลาง นมสองอย่างเปนดี นอกกว่านี้ล้วนโทษ ไนยหนึ่งโสดมารดา รูปยักษพานอร ว่าบรอนแรงราค เลี้ยงลูกยากห่อนคง ถึงเผ่าพงษ์สมบูรณ์ ตามตระกูลเข็ญใจ รูปนมในกล่าวมา ทั้งมวนว่าเหมือนกัน