เรื่องราวของหนุมาน

นอกจากหนังสือต่างๆ ที่ได้กล่าวมาแล้ว ยังมีหนังสืออีกฉบับ ๑ ซึ่งอาจจะได้เปนบ่อเกิดแห่งรามเกียรติ์ของเราบางตอนได้ หนังสือนี้ชื่อ “หนุมานนาฏก” แปลว่า “ลครเรื่องหนุมาน” เปนลครสังสกฤตชนิดที่เรียกว่า “นาฏกะ”

ตามตำนานแห่งเรื่องนี้ มีข้อความว่า หนุมานเองได้เปนผู้แต่งเรื่องของตน และได้จาฤกไว้ที่น่าผา พระวาลมีกิมุนีผู้นิพนธ์รามายณได้เห็นหนังสือนี้แล้ว มีความวิตกว่าจะเปนหนังสือที่แข่งกับรามายณของตน จึ่งไปต่อว่าหนุมานๆ ก็บอกพระฤษีว่าให้เอาแผ่นสิลาที่จาฤกเรื่องนั้นโยนทเลเสีย พระวาลมีกิก็ได้เอาสิลาไปโยนทเลจริง และสิลานั้นได้จมอยู่ในทเลหลายร้อยปี จนอยู่มาครั้ง ๑ มีผู้ได้ไปพบแผ่นสิลาเหล่านั้น ได้นำไปถวายท้าวโภชเทพ ผู้ครองนครธารา ซึ่งเปนผู้อุปถัมภ์บัณฑิตย์ มีจินตกะวีอยู่ในราชสำนักหลายคน และซึ่งสิ้นพระชนม์เมื่อพุทธศักราชราว ๑๖๒๕ แผ่นสิลาจาฤกเรื่องหนุมานที่มีผู้นำไปถวายนั้น ไม่ได้ครบ เรื่องราวขาดอยู่เปนตอนๆ ท้าวโภชเทพจึ่งตรัสใช้ให้จินตกะวีชื่อทาโมทรมิศระ เปนผู้จัดการตกแต่งเรื่องขึ้นใหม่ และให้เพิ่มเติมข้อความขึ้นแทนที่สูญหายไป ทาโมทรมิศระจึ่งแต่งขึ้นใหม่เปนรูปลครชนิดนาฏกะ อย่างที่เปนอยู่ณกาลบัดนี้

อาจารย์วิลสันนักปราชญ์อังกฤษได้กล่าวไว้ว่า “ข้อที่น่าจะเปนได้คือ น่าจะได้มีเรื่องลครโบราณเปนท่อนเล็กท่อนน้อย ซึ่งเขาได้จับร้อยกรองเชื่อมกันเข้าโดยอาการที่กล่าวมาแล้วนั้น ความคิดบางอันก็เปนทางลักษณะกะวี และโวหารก็แสดงเปนทางตรงและกล้า สำนวนโดยมากสนิทสนมดี แต่ส่วนหนังสือเองนั้น ถ้าจะว่าไปก็ต้องว่าเปนเรื่องไม่สู้จะติดต่อกันนัก และไม่เปนอย่างดีที่สุด ทั้งหัวต่อระหว่างท่อน ๑ ๆ ก็เชื่อมกันไม่สนิท จนแลเห็นได้ถนัด” ตามความสันนิษฐานของท่านอาจารย์ผู้นี้ว่า เปนหนังสือแต่งขึ้นราวในศัตวรรษที่ ๑๖ หรือที่ ๑๗ แห่งพุทธกาล

หนังสือนี้ ข้าพเจ้ามีความเสียใจที่ยังมิได้อ่าน ทราบว่าได้เคยมีผู้พิมพ์ขึ้นแล้วในอินเดีย ที่ข้าพเจ้าว่าเสียใจนั้น เพราะมีเรื่องราวในรามเกียรติ์บางตอนที่เกี่ยวด้วยกิจการของหนุมาน ซึ่งดูเปนตอนสำคัญๆ อยู่ แต่ซึ่งข้าพเจ้ามิได้พบเลยในรามายณ เรื่องราวเหล่านี้เปนตอนใหญ่ๆ ในรามเกียรติ์ฉบับไทย และพะเอินมักเปนตอนที่โขนลครชอบเล่นด้วย จึ่งเปนตอนที่ต้องนับว่าสำคัญอยู่บ้าง เพราะฉนั้นขอให้ผู้อ่านสังเกตุเรื่องและข้อความตอนที่ข้าพเจ้ายังค้นไม่พบ ดังข้าพเจ้าจัดมาไว้ข้างล่างนี้ และเรียกตามชื่อชุดที่โขนเล่นและที่รู้จักกันอยู่ซึมซาบแล้วนั้น ดังต่อไปนี้

(๑) ชุดถวายแหวน ขาดตอนที่หนุมานไปลองฤทธิ์กับพระนารท

(๒) ชุดนางลอย หายไปทั้งชุด

(๓) ชุดจองถนน ขาดตอนหนุมานรบกับนิลพัทธ์ และเรื่องหนุมานกับนางสุวรรณมัจฉา

(๔) ชุดโมกขศักดิ์ คือที่เล่าเรื่องหนุมานกับองคทจำแลงเปนกากับหมาเน่าไปทำลายพิธีของกุมภกรรณนั้น หายไปทั้งชุด

(๕) ชุดพรหมาสตร์ ตอนที่กล่าวถึงอินทรชิตแปลงเปนพระอินทร และหนุมานหักคอช้างเอราวัณนั้น ขาดไป

(๖) ชุดสามทัพ คือศึกสหัสเดชะกับมูลผลัม หายไปทั้งชุด

(๗) ชุดหุงน้ำทิพย์ หายไปทั้งชุด

(๘) ชุดถวายลิง คือตั้งแต่หนุมานกับองคทไปหลอกพระฤษีโคบุตร และพระฤษีพาหนุมานไปถวายตัวแก่ทศกรรฐ จนหนุมานได้กล่องดวงใจกลับมานั้น หายไปทั้งชุด

ในชุดทั้ง ๘ นี้ หนุมานเปนตัวกี้ตัวการอยู่ เพราะฉนั้นบางทีจะอยู่ในหนังสือหนุมานนาฏกะนั้นก็เปนได้ ข้าพเจ้าจึ่งว่าเสียใจที่ยังมิได้อ่านหนังสือนั้น