อุตตรกัณฑ์

อุตตรกัณฑ์ (คือ “กัณฑ์แถม”) - ตามข้อความในท้ายยุทธกัณฑ์นั้นก็แลเห็นได้ว่า ความมุ่งหมายของผู้แต่งเรื่องรามายณเดิมก็ให้จบเพียงยุทธกัณฑ์เท่านั้นเอง แต่เรื่องราวเล่าต่อๆ กันมาก็คงจะเกิดมีคนอยากรู้ซอกซอนต่างๆ เช่นถามว่า กำเหนิดทศกรรฐนั้นเปนอย่างไร [เพราะในตัวรามายณเดิม คือตั้งแต่กัณฑ์ที่ ๑ ถึงที่ ๖ นั้น มิได้มีข้อความละเอียดกล่าวด้วยกำเหนิดทศกรรฐ] พราหมณ์ที่เปนคณาจารย์คงจะต้องเล่า จึ่งเกิดมีอรรถกะถาเรื่องกำเหนิดทศกรรฐขึ้น ดังนี้เปนต้น ต่อๆ มาอรรถกะถาเหล่านี้มีมากขึ้นทุกที จนในที่สุดจึ่งมีผู้เก็บรวบรวมเข้าไว้แห่งเดียวกัน และให้ชื่อว่าอุตตรกัณฑ์แห่งรามายณ เพราะฉนั้นเรื่องราวของกัณฑ์นี้จึ่งไม่ติดต่อกัน เห็นได้ว่าจับเอาเรื่องหลายๆ เรื่องมาร้อยกันเข้า หัวต่อเชื่อมไม่สนิทและดูมิได้พยายามที่จะให้สนิทด้วยซ้ำ เรื่องราวในอุตตรกัณฑ์นี้ เมื่อไทยเราจะแต่งรามเกียรติ์ได้เก็บเอาเรื่องราวที่กล่าวด้วยกำเหนิดของผู้มีชื่อต่างๆ ไปลงไว้ในต้นเรื่อง คงเอาแต่เรื่องเนรเทศนางสีดาและกำเหนิดพระกุศ (“พระมงกุฎ”) และพระลพ กับเรื่องศึกพระภรตและพระศัตรุฆน์ไว้ในตอนท้าย เมื่อพิจารณาดูเห็นอยู่ว่า อุตตรกัณฑ์นี้มีข้อความอันนับว่าเปนมูลรากแห่งรามเกียรติ์ของเราอยู่มาก จึ่งควรสังเกตหัวข้อไว้บ้าง ข้าพเจ้าได้เก็บหัวข้อเหล่านั้นมา จัดแบ่งเอาเองเปนภาคๆ ตามเนื้อความของเรื่อง ดังต่อไปนี้