เรื่องท้าวอัมพรีษและพราหมณ์ศุนหเศป

๗. เรื่องท้าวอัมพรีษและพราหมณ์ศุนหเศป - ระหว่างเวลาที่พระวิศวามิตรอยู่ที่บุษกรนั้น มีเหตุการณสำคัญขึ้นอัน ๑ คือท้าวอัมพรีษสุริยวงศ์ ผู้ครองนครศรีอโยธยา ทำพิธีพลีกรรมใหญ่ พระอินทรได้แอบลักเอาสัตว์บูชายัญไปเสีย ปุโรหิตจึ่งทูลท้าวอัมพรีษว่า ต้องหามนุษมาบูชายัญแทนเพื่อล้างบาป ท้าวอัมพรีษก็รีบไปป่าพบพราหมณ์ ชื่อ ฤจิก กับบุตรภรรษาอดอาหารอยู่ ท้าวอัมพรีษจึ่งขอซื้อบุตรพราหมณ์ฤจิกคน ๑ ฤจิกนั้นมีบุตรอยู่ ๓ คน แต่ฤจิกไม่ยอมให้ลูกหัวปี นางพราหมณีไม่ยอมให้ลูกสุดท้อง ศุนหเศปผู้เปนคนกลางจึ่งยอมไปกับท้าวอัมพรีษเพื่อสนองคุณบิดามารดา ครั้นเดินทางผ่านไปทางบุษกร ศุนหเศปก็เข้าไปหาพระวิศวามิตรผู้เปนมาตุลของตน (คือเปนพี่ของมารดา) ขอให้พระวิศวามิตรช่วยให้ท้าวอัมพรีษได้สมประสงค์ด้วย แต่ส่วนศุนหเศปเองก็ขอให้ได้มีอายุยืนยาว ขอเอาบารมีราชฤษีเปนที่พึ่ง พระวิศวามิตรก็สอนว่า ให้ยอมไปให้เขาผูกเข้าหลักยูปะบูชายัญโดยดี และเมื่อผูกแล้วให้สวดสรรเสริญเทวดาขอเอาเปนที่พึ่งเถิด ศุนหเศปก็ทำตามพระวิศวามิตรแนะนำ จึ่งได้สมปราถนาทุกประการ ทั้งพลีกรรมของท้าวอัมพรีษก็เปนอันสำเร็จไปโดยเรียบร้อย [เรื่องศุนหเศปนี้ มีมาในหนังสือไอตเรยะพราหมณะซึ่งเปนอรรถกะถาสำหรับกับพระคัมภีร์ฤคเวท แต่เรื่องเล่าไว้ผิดกันกับในนี้ คือเล่าว่าท้าวหริศจันทรมหาราช ผู้ครองนครอโยธยาไม่มีโอรส จึ่งไปขอลูกจากพระวรุณ พระวรุณก็ให้ลูก แต่ว่าเมื่อเกิดมาแล้วต้องให้นำไปบูชายัญถวาย ท้าวหริศจันทรรับรองแล้ว ก็มีโอรสชื่อโรหิตกุมาร หรืออีกนัย ๑ เรียกว่าโรหิตาศว ท้าวหริศจันทรก็ผัดเพี้ยนไปไม่นำโอรสไปบูชายัญ จนในที่สุดหมดทางที่จะผัดแล้ว จึ่งบอกให้พระโรหิตกุมารรู้ตัว พระโรหิตก็หนีเข้าไปสู่ป่า พระวรุณเทวราชก็บรรดาลให้ท้าวหริศจันทรประชวรเปนมาน พระโรหิตกุมารท่องเที่ยวไปในป่าหลายปี แล้วไปพบพราหมณ์ชื่ออชีครรฏเสายวัส มีลูก ๓ คน ซื้อลูกคนกลางชื่อศุนหเศปได้แล้ว พระโรหิตก็พาพราหมณ์ไปให้บูชายัญแทนพระองค์ เมื่อจะเอาเข้าหลักไม่มีใครยอมมัด อชีครรฏเปนผู้โลภจึ่งรับอาสามัดบุตรตนเอง และมิหนำซ้ำรับจะฆ่าบุตรตนเองอีก แต่ศุนหเศปสรรเสริญพระวรุณและเทวดาอื่นๆ จนพระวรุณโปรดแก้มัดให้ พระวิศวามิตรซึ่งเปนเจ้าน่าที่ผู้ ๑ ในพิธีนั้น ก็เลยรับเอาศุนหเศปเปนลูก และให้นามว่าเทวราต เพราะเทวดาได้ยกให้]