แสดงสาเหตุที่ท้าววิศวามิตรวิวาทกับพระวสิษฐพรหมฤๅษี

ฝ่ายพระสตานนทมุนี ผู้เปนปุโรหิตของท้าวชนก (และซึ่งในรามเกียรติ์ของเราเรียกเขวไปว่า “พระสุธามันตัน”) เปนลูกพระโคดมพรหมฤษีกับนางอหลยา เมื่อได้ทราบข่าวว่ามารดาได้พ้นจากสาบแล้วเช่นนั้น ก็มีความยินดียิ่งนัก สรรเสริญพระราม และสรรเสริญพระวิศวามิตรผู้ที่ได้พาพระรามไปให้ได้โปรดมารดาพ้นสาบไปได้ แล้วจึ่งเลยเล่าถึงเรื่องพระวิศวามิตรให้พระรามฟังต่อไป เปนเรื่องพิศดารยืดยาว กล่าวด้วยการที่พระวิศวามิตรซึ่งเดิมมีกำเหนิดเปนกษัตร์นั้น ได้บำเพ็ญบารมีอย่างไร จนในที่สุดจึ่งได้เปนพรหมฤษีอันเปนพราหมณ์ชั้นสูงสุด เรื่องนี้ในรามเกียรติ์ของเราไม่มีเลย เพราะคงจะเห็นว่าไม่เกี่ยวแก่เรื่องของพระราม ซึ่งแท้จริงก็เปนเช่นนั้น ที่จริงก็เปนเรื่องที่เอามาแซกลงไป เหมือนเอามาฝากรักษาไว้เพื่อมิให้สูญเท่านั้น เพราะฉนั้นในที่นี้ก็ไม่จำจะต้องกล่าวถึงต่อไปให้ยึดยาว จะเปนแต่ยกหัวข้อมาลงไว้ เพื่อประโยชน์แห่งนักเลงหนังสือผู้ที่จะต้องการค้นหาเรื่องโบราณบ้าง ดังต่อไปนี้

๑. แสดงวงศ์พระวิศวามิตร (เหมือนที่พระวิศวามิตรเล่ามาเองแล้ว)

๒. แสดงสาเหตุที่ท้าววิศวามิตรวิวาทกับพระวสิษฐพรหมฤษี ยังมีโคสำคัญชื่อสวลา เปนโคสรรพัดนึก ท้าววิศวามิตรขอโคนั้น พระวสิษฐไม่ให้ จะให้ทรัพย์สินแลกเท่าใด พระวสิษฐก็ไม่ยอมรับ พระราชาก็เข้าแย่งเอาโคสวลาไป โคนั้นร้องให้พระวสิษฐช่วย พระวสิษฐว่าท้าววิศวามิตรเปนมหาราชมีรี้พลมากจะสู้อย่างไรได้ โคตอบว่าฤทธิ์พราหมณ์มากกว่าฤทธิ์กษัตร์ให้ลองกันดู พระวสิษฐก็นึกเอาไพร่พลจากโค จึ่งได้ต่อสู้กับพลของพระราชา เมื่อร่อยหรอลงเมื่อใด โคก็จัดให้มีเติมมาอีกเสมอ จนในที่สุดพวกกษัตร์แพ้